MOĞOLLAR, ALTIN ORDA VE İLHANLI DEVLETLERİ DÖNEMİNDE ORTAÇAĞ'DA KARADENİZ TİCARETİ

Yıl 2020, Sayı: 45, 23 - 35, 03.03.2020

Önder Güler

https://doi.org/10.17498/kdeniz.652701

Öz

1235 yada 1237 yılında toplanan Moğol kurultayında alınan karara göre Don nehri ile Karadeniz kıyısındaki bazı toprakların fethi kararlaştırılarak, Tuna nehri aşağısındaki topraklar Cuci ulusu adını alan Orda’ya dahil edildi. Nitekim Cengiz Han’ın ölümünden sonra da oğulları ve torunları tarafından onun fütuhatını devam ettirilerek, hakim olunan topraklar üzerinde çeşitli hanlıkların kurulması ile büyük bir Moğol-Türk Hakanlığı kuruldu. Dolayısıyla Cengiz’in torunlarından Hülagü’nün, İran, Gürcistan ve Anadolu topraklarını hakimiyeti altına alarak kurduğu İlhanlılar Devleti, Batu tarafından da Deşt-i Kıpçak, Kırım, İdil ve Kafkasların kuzeyinde elde edilen hakimiyetler neticesinde kurulan Altın Ordu Hanlığı, Karadeniz ve çevresinde siyasi ve ekonomik olarak faaliyet gösteren Cengiz’in torunlarının kurduğu önemli devletlerdendi. Özellikle de XIII. yüzyılın ortalarına doğru Karadeniz’in kuzey ve güneyindeki bazı topraklar, Moğolların bu iki önemli hanlığı tarafından idare edildi. Dolayısıyla bizde Moğol kurultayından çıkan bu karar sayesinde Moğollar ve onun soyundan olan grupların Karadeniz kıyılarına inerek, deniz ile tanışmaları ve Karadeniz üzerinden kara ve deniz ticaretine yaptıkları katkılarını incelemeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Karadeniz Ticareti, MOĞOLLAR, ALTIN ORDA, İLHANLILAR

BLACK SEA TRADE IN THE MIDDLE AGES IN THE PERIOD OF MONGOLS, GOLDEN HORDE AND ILKHANID STATES

Öz

According to the
decision taken in 1235 or 1237 Cengiz Khan's Mongolian congress, the conquest
of some land on the banks of the Don River and Black Sea was decided and the
lands below the Danube River were included in Orda, which was named Cuci
Nation. As a matter of fact, after the death of Genghis Khan, his conquest was
continued by his sons and grandchildren and a great Mongol-Turkish Khanate was
established with the establishment of various khanates on the lands that were
dominated. Consequently, Hulagu, one of the descendants of Cengiz, founded the
State of Ilkhanians under the domination of Iran, Georgia and Anatolia, the
center of which was Meraga, and established by Batu as a result of the
domination obtained in the north of the Deşt-i Kıpçak, Crimea, Idil and the
Caucasus which The Golden Army Khanate was an important state established by
the descendants of Cengiz, who was politically and economically active in and
around the Black Sea. Particularly towards the middle of the XIII century, some
lands in the north and south of the Black Sea basin were ruled by these two
important khanates of the Mongols. The land disputes between these two khanates
and their impact on the Black Sea trade, as well as the trade relations between
the Golden Horde and Ilkhanians with the Italian trade cities of Venice and the
Genoese are very important in terms of Black Sea trade history. Therefore, in
this study, we tried to examine the contributions of the Mongols and their
descendants to the Blacku Sea coast, their acquaintance with the sea and their
contributions to the land and sea trade over the Black Sea.

Anahtar Kelimeler

Trade of Black Sea, Mongols, Golden Horde, Ilkhanians

ЧЕРНОМОРСКАЯ ТОРГОВЛЯ В СРЕДНИЕ ВЕКА В ПЕРИОД МОНГОЛОВ, ЗОЛОТОЙ ОРДЫ И ИЛЬХАНИДОВ

Öz

В соответствии с решением, принятым в 1235 или
1237 году монгольским конгрессом Ченгиза Хана, было принято решение о
завоевании некоторых земель на берегах реки Дон и Черного моря, и земли под
рекой Дунай были включены в Орду, которая была названа нацией Кучи. Фактически,
после смерти Ченгиза, его завоевание было продолжено его сыновьями и внуками, и
было основано великое монголо-турецкое ханство с учреждением различных ханств
на доминирующих землях. Поэтому государство илханцев, созданное Хулей, одним из
внуков Ченгиза, под властью Ирана, Грузии и Анатолии, центром которого была
Мерага, было создано Бату как центр города Сарай на севере Дашт-и Кипчак, Крым,
Идиллия и Кавказ. Государство - это государство Золотой Армии. Эти два
государства были важными государствами, созданными потомками Ченгиза, которые
были политически и экономически активными в Черном море и вокруг него. Особенно
к середине XIII века некоторые земли на севере и юге Черноморского бассейна
управлялись этими двумя важными ханствами монголов. Земельные споры между этими
двумя ханствами и их влияние на черноморскую торговлю, а также торговые
отношения между Золотой Ордой и илханцами с итальянскими торговыми городами
Венецией и генуэзцами очень важны с точки зрения истории торговли Черного моря.
Поэтому в этом исследовании мы попытались изучить вклад монголов и их потомков
в побережье Черного моря, их знакомство с морем и их вклад в сухопутную и
морскую торговлю через Черное море. 

Anahtar Kelimeler

торговля Черного моря, монголы, Золотая Орда, илханцы

Kaynakça

• Akdağ M. Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, C. 1, Cem Yay., İstanbul, 1974.
• Ardeleanu C. “Nations, Nation-States, Trade and Politics in the Black Sea”, Journal of Euxeinos- Governance and Culture in the Black Sea Region-, 14/2014, University of St.Gallen, Rosenberg- Swiss, 2014.
• Ashtor E. East-West Trade İn The Medieval Mediterranean, Variorum Reprints, London, 1986.
• Baron C. D’ohsson M., Moğol Tarihi, Çev: Ekrem Kalan- Qiyas Şükürov, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2006.
• Ciociltan V. The Mongols and the Black Sea Trade in the Thirteenth and Fourteenth Centuries, Brill Publising, Bostan-Usa, 2012.
• Çelik A., Güler Ö. “Altın Orda İmparatorluğu”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, C. 95, S. 188, Eylül-Ekim 2010, ss. 139- 162.
• Di Cosmo N. “Black Sea Emporia and The Mongol Empire: A Reassessment Of The Pax Mongolica”, Journal of the Economic and Social History of the Orient, Vol., 53, Issue 1, Leiden, January-2010, (p. 83-108).
• Erdem İ. “Türkiye Selçuklu- İlhanlı İktisadi, Ticari İlişkileri ve Sonuçları”, Tarih Araştırmaları Dergisi, S. 33, Ankara, 2003.
• Gordlevskiy Vladimir A. Küçük Asya’da Selçuklular, Çev: Abdulkadir İnan, TTK, Ankara, 2015.
• Heaton H. Avrupa İktisat Tarihi-I, Çev: Mehmet Ali Kılıçbay- Osman Aydoğmuş, Teori Yay., Ankara, 1985.
• Howard Michael C. Transnationalism in Ancient and Medieval Societies- The Role of Cross, Border Trade and Travel-, McFarland & Compony Publisher, London- England, 2011.
• Malowist M. “The Baltıc And The Black Sea in The medieval Trade”, Baltic And Scandinavian Countries Journal, Vol. III, No. 1-[5], Warsaw-Poland, 1937.
• Nicol Donald M. Bizans ve Venedik -Diplomatik ve Kültürel İlişkiler Üzerine-, 1. Baskı, Sabancı Üniversitesi Yay., İstanbul, 2000.
• Polo M. Dünyanın Hikaye Edilişi: Harikalar Kitabı-I, Çev: Işık Ergüden, İthaki Yay., İstanbul, 2003.
• Rasonyi L. Tarihte Türklük, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay., Ankara, 1988.
• Rossabi M. Kubilay Han’ın Seyyahı Rabban Savma ve Doğu’dan Batı’ya İlk Yolculuk, Çev: Ekin Uşşaklı, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2008.
• Rubruk W.V. Moğolların Büyük Hanına Seyahat (1253-1255), Çev: Ergin Ayan, İstanbul, 2001.
• Spuler B. İran Moğolları, Çev: Cemal Köprülü, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2011.
• Tabakoğlu A. Türk İktisat Tarihi, 2. Baskı, İstanbul, 1994.
• Togan A. Z. V. “Moğollar Devrinde Anadolu’nun İktisadi Vaziyeti”, Türk Hukuk ve İktisat Tarih Mecmuası, C. 1, S. 2, Evkaf Matbaası, İstanbul, 1931, ss. 1-42.
• Uzun E. “Trabzon-İtalya Ticaret Alâkaları”, Karadeniz Tarihi Sempozyumu-I (25-26 Mayıs), Trabzon, 2007.
• Vernadskiy G. “Mihail Paleoloğ Devrinde Altınordu, Mısır ve Bizans Devletleri Münasebetleri”, Ülkü Halk Evleri dergisi, C. XII, S. 72, Ankara, Şubat-1939.
• Vernadsky G. Rusya Tarihi, Çev: D. Mızrak- E. Ç. Mızrak, İstanbul, 2009.
• Vernadsky G. Moğollar ve Ruslar, İngilizceden Çev: Eşref Bengi Özbilen, Selenge Yay., İstanbul, 2007.
• Vladimirtsov B. Y. Moğolların İçtimai Teşkilatı - Moğol Göçebe Feodalizmi-, Çev: Abdulkadir İnan, TTK, Ankara, 1995.
• Yuvalı A. “XIII. Yüzyılda Karadeniz Ticareti”, On dokuz Mayıs Üniversitesi İkinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri (1-3 Haziran 1988), Samsun, 1990.