ИСТОРИЧЕСКАЯ И СОВРЕМЕННАЯ ТОПОНИМИКА НА ПРИМЕРЕ ОДНОЙ ДЕРЕВНИ

Yıl 2020, Sayı: 47, 1 - 15, 20.09.2020

Merab Beridze

https://doi.org/10.17498/kdeniz.768053

Öz

В статье рассматривается топонимика села Кикинети. Деревня расположена на юге Грузии в Адигенском районе
Самцхе-Джавахетского края. Этот край страны – Месхети, является одной из самых
древних частей Грузии, которая также отличается своей древней топонимией.
Названия таких деревень, как Чобарети, Мусхи, Цкордза, Тоба и другие,
датируются более чем двух тысяч лет. В большинстве сёлах Месхети население
живёт непрерывно, поэтому их топонимика представлена ​​своей древностью и
традициями. Но во многих деревнях, благодаря историческим баталиям, население
мигрировало и оседали новые жители, что привело к прекращению естественных
процессов развития топонимики и на основе искусственных административных
вмешательств появлению нового потока топонимов. Село Кикинети принадлежит к ряду этих деревень. В связи с этим, изучение
его микротопонимии актуально и по сегодняшний день.

В статье, макротопонимия анализируется историко-сравнительным методом. В некоторых случаях топонимы в
источниках были изменены и в таком виде дошли до нас, что затрудняет
определение его реальной языковой принадлежности. Топонимы, выявленные в 20-м
столетий, были получены, в основном, от информаторов методом обычных и
углубленных интервью. Помимо информаторов, при сборе данных мы использовали
материалы бакалавров и магистрантов Самцхе-Джавахетского государственного
университета.

При
рассмотрении источников, помимо грузинского, прейиущественно пользовались
османскими источниками, которые были опубликованы на грузинском языке.

Материал,
извлеченный из информаторов и исторических источников, позволяет нам проводить
структурный и семантический анализ ряд форм, образованных через топонимов путем
слияния диалектов, которые также указывают на вновь созданную
лингво-диалектическую ситуацию, характерную для села.

Изучение
топонимики одной деревни позволяет нам детализировать исследование, выделить
новые слои, общие признаки, характерные для грузинской топонимики и частные
случаи,  выявлённые в  деревне.

Результаты
исследования показали, что основной причиной исчезновения микротопонимии
является вынужденное перемещение населения посредством административного
вмешательства. Также, результатом административного вмешательства является фактор оронимов, как
неизменного и главного ориентира в перераспределении земель и территорий.

Anahtar Kelimeler

Самцхе-Джавахети, топоним, мусульманин месхетинец, новые топонимы, 20-й век, языковая ситуация, месхетинский диалект

TARİHİ VE MODERN YER ADLARI: QİQİNETİ KÖYÜ ÖRNEĞİ

Öz

Makalede Kikineti köyüne ait
yer adlarının tetkiki yapılmıştır. Köy, Gürcistan'ın güneyinde,
Samtshe-Cavakheti bölgesi Adigeni ilçesindedir. Ülkenin bu bölgesi Meskheti
eski yer adlarıyla da ünlü, Gürcistan'ın en eski bölgelerinden biridir. Çobareti,
Muskhi, Tskordza, Toba ve diğer köylerin isimleri iki bin yıldan daha eskidir. Meskheti'nin
bazı köylerinde yerleşik halk mevcudiyetini muhafaza ettiği için yer adları
kendi eskiliğini korumuş ve geleneklerini yansıtmıştır. Ancak, birçok köyde
tarihi gelişmeler yüzünden nüfus göç etmiş ve buralara yeni sakinler
yerleşmiştir. Bu durum, toponimlerin doğal gelişim sürecinin durmasına ve idari
müdahaleler nedeniyle yeni toponimlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur.
Kikineti köyü de bu köylerden birisidir. Bu bağlamda, günümüzde var olan
mikrotoponimlerin incelenmesi önem arzetmektedir.

Makalede, makrotoponimler
tarihsel ve karşılaştırmalı yönteme dayanarak analiz edilmiştir. Bazı
durumlarda, kaynaklardaki toponimler değişmiş ve yeni şekilleri ile bize
ulaşmıştır. Bu hal ise yer adlarının hangi dille bağlantısının olduğunu belirlemeyi
zorlaştırmaktadır. 20. yüzyılda tespit edilen yer adları çoğunlukla görüşme
yapılan kaynak kişilerden derin görüşme yöntemi ile elde edilmiştir. Bilgi
kaynaklarına ek olarak, verileri toplarken, Samtshe-Сavakheti Devlet
Üniversitesi lisans ve yüksek lisans öğrencilerinin malzemeleri de
kullanılmıştır. Gürcüce
dışındaki kaynakları tararken ağırlıklı olarak
Gürcüce yayınlanan Osmanlı kaynaklarını da kullandık.

Bilgi kaynaklarından ve tarihsel kaynaklardan elde edilen materyaller, ağızları karıştırarak toponimlerden oluşan bir
dizi formun yapısal ve semantik analizini sağladı ve bu durum köyün yeni oluşturulan
linguo-diyalektik durumunun özelliğini de ortaya serdi.

Bir köyün toponimlerinin incelemenin detaylandırması, yeni katmanların belirlemesi Gürcü toponimlerine has olan özelliklerin ve köyde tespit edilen
özel durumların incelemesini sağladı.

Çalışmanın sonuçları,
mikrotoponimlerin ortadan kaybolmasının temel nedeni olarak nüfusun idari
müdahale yoluyla zorla yer değiştirmiş olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca, idari
müdahalenin sonucunda arazilerin ve yerlerin yeniden dağıtımında değişmez ve
ana referans noktası olarak oronimlerin ne kadar önemli olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Samtshe-Cavakheti, toponim, Müslüman Meskh, yeni toponimler, 20. yüzyıl, dil durumu, Meskheti bölgesi lehçesi

HISTORICAL AND MODERN TOPONYMY: THE EXAMPLE OF QIQINETI VILLAGE

Öz

The toponymy
of the village Qiqineti is discussed in this article. The
village is situated in Adigheni municipality of Samtskhe-Javakheti region,
South Georgia. This part of the country is one of the oldest regions of Georgia
– Meskheti, which is distinguished by its oldest toponymy. The names of
villages such as Chobareti, Muskhi, Tskordza, Toba and others are as old as
about two thousand years. In most of Meskheti villages, the population dwells here continuouly so their
toponym gives a clear clue of their remote
history and traditionality. But there are still many villages, whose
population migrated and new population took their places due to hard times in
history. This caused cessation of the natural development processes and a new
stream of toponymy, based on unnatural but forced administrative processes,
appeared. The village Qiqineti belongs to such kind of villages and its microtoponymy
is very interesting and examplary for us today.  

In this work,
macrotoponymy is analysed by means of historical-comparative method. The toponyms acknowledged in the sources, in some cases, have
been altered so far and it is,teherefore, difficult to determine their real linguistic roots. As for the toponyms evidenced in the 20^th
century, they are derived mainly from the interviewers through direct and in-depth interviewing. Besides direct
interviews to gather relevant data, we used the material gathered by the MA and PhD students in the
related departments of
Samtskhe-Javakheti State University.

When
discussing the literature sources we gave preference to Georgian sources and
also Osmal (Ottoman
Empire) period sources, which are published in Georgian.

The material
gathered from the interviewers and historical
sources permits to conduct structural and semantic analysis, identify the forms
produced through the mixture of the dialects which also reveal the new
linguistic-dialectological situation characteristic for the village
Qiqineti.

Studying the
toponymy of only one village enables us to carry out our research in detail, find out new linguistic layers, general characteristic
features of the Georgian dialects and the special cases found out in the
village.  

The results
of the research showed out that the main cause of disappearing the microtoponyms is the forced displacement of the population
through administrative interference. The existence of oronymy as the
basic orienting point for distribution of the lands and territories is also the
result of the administrative interference.   

Anahtar Kelimeler

Samtskhe-Javakheti, toponym, mahomedian (Muslim)Meskh, naming, new toponyms, XX century, linguistic situation, Meskkhetian dialect

Kaynakça

• Beridze, M., (2008). Meskhetis toponimta struqturisa da istoriisatvis, Tbilisi.
• Beridze, M., (2012). Zveli da misi shemogareni, Akhaltsikhe.
• Beridze, M., (2013). Nasoplari erkota, Akhaltsikhe.
• Jiqia, S., (1941). Gurjistanis vilaietis didi davtari, II, Tbilisi.
• Jiqia, S., (1958). Gurjistanis vilaietis didi davtari, III, Tbilisi.
• Qartuli enis ganmartebiti leqsikoni, (1958). Arnold Chiqobavas saerto redaqciit, t. V, Tbilisi.
• Qartuli enis ganmartebiti leqsikoni, (1960). Arnold Chiqobavas saerto redaqciit, t. VI , Tbilisi.
• Qartuli enis ganmartebiti leqsikoni, (1962). Arnold Chiqobavas saerto redaqciit, t. VII , Tbilisi.
• Qartuli enis ganmartebiti leqsikoni, (2008). axali redaqcia , t. I, Tbilisi.
• Qartul kilo-tqmata sityvis kona, (1984). Shemdgeneli Al. Rlonti, meore gamocema, Tbilisi
• Saqartvelos SSR administraciul-teritoriuli dayofa, (1987). mexute gamocema, Tbilisi.