TÜRKÇE BİR BELGE ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

Yıl 2020, Sayı: 48, 218 - 230, 15.12.2020

Kakhaber Gloveli

https://doi.org/10.17498/kdeniz.827888

Öz

18. yüzyılın sonu ile 19. yüzyılın başı Gürcistan tarihinde oldukça zor bir dönemdir. İmparatorluk tasarımlarını gerçekleştiren Rusya, sistematik olarak Transkafkasya'yı ele geçirdi. Kartl-Kakheti Krallığı var olmaktan çıktı. Batı Gürcistan da kendi kaderini beklemekteydi.
Gürcistan tarihinin bu süreci tarih yazımında iyi bir şekilde, ancak farklı yaklaşımlarla araştırılmıştır. Bazı bilim adamları (Ş. Burcanadze, A.Pirtskhalaishvili) Osmanlı taraftarlığıyla suçlanarak İmereti Kralı II. Solomon’un faaliyetlerini olumsuz değerlendirir. İkinci grup ise (N. Berdzenishvili, N. Kortua, M. Rekhviashvili) faaliyetlerini bir bütün olarak olumlu olarak değerlendir ve İmereti kralının Osmanlı İmparatorluğu için yararlı işler yaptığını belirtir.
Bize göre, II. Solomon’un faaliyetleri dış politikası yüzünden değil de esas olarak yanlış iç politika nedeniyle eleştiriyi hak ediyor (Samegrelo ve Guria prenslikleriyle ilişkilerin bozulması, ülkenin askeri kaynaklarını onlara karşı israf etmesi vs.). II. Solomon’un Türkiye'den, İran'dan ve hatta Fransa'dan destek bulmaya çalışırken bu davranışlarını affedilemez bir hata olarak görmüyoruz.
İmereti, kuzeyden sessiz bir itaatle veya silahla durdurulabilecek bir saldırıya maruz kaldı. II. Solomon Rusya’ya karşı çatışmaya girecek ikinci yolu tercih etti ve Osmanlı Padişahı’nı müttefik olarak seçti, çünkü Rusya’nın onu devireceğine Padişah’ın ise bunu yapmak niyetinde olmadığına inanıyordu.
Tarafımızdan yayınlanan Türkçe belge, Akhaltsikhe Paşalığı, İmereti ve Kartl-Kakheti krallıkları ile ilgili dönemi anlatmaktadır. Döneme ait birçok araştırma eseri de ortaya konulmuştur.
Hazırlanan makale, bahsi geçen dönemin belirli bir bölümü ile ilgili olup, konu üzerindeki bilgiler Gürcistan Tarihi Merkez Devlet Arşivi'nin 1453 numaralı fonunda muhafaza edilmektedir. Bu bilgiler, II. Solomon’un Rus-İran ve Osmanlı-İran Savaşlarının arka planında Osmanlı Sultanı’na karşı olan tutumunun belirlemesini sağlar ve İmareti Kralı II. Solomon’un gerçekten kime karşı çıktığını anlatır.
Bu nedenle yazımız Kral II. Solomon’un faaliyetlerini değerlendirmeye yönelik bir nevi girişim sayılabilir. Eşit olmayan mücadelede İmereti kralı İran ve Osmanlı İmparatorluğu'ndan alacağı desteği büyük bir umutla bekledi. Bu arada Padişah’ın hayırsever eğilimine ve desteğine özel önem verdi, çünkü Batı Gürcistan prenslikleri nedeniyle İran ve Rusya arasındaki çatışma pek olası görünmüyordu.
Tarafımızdan kullanılan Türkçe bir malumat İmereti kralının yani Padişah’ın yardımıyla Rusya'nın İmereti'yi fethetmesini engellemek için niyetine ve böylece son Gürcü krallığının siyasi varlığını uzatabilmek arzusuna bir türlü aydınlık kazandırıyor.

Anahtar Kelimeler

II. Solomon, Selim Paşa, Şerif Paşa, İmereti Krallığı, Akhaltsikhe Paşalığı, Aleksandre Batonişvili, Rus İmparatorluğu, Tsitsianov

FOR THE ISSUE OF DATING ONE TURKISH REFERENCE

Öz

The end of the XVIII century and the beginning of the XIX century is quite a difficult period in the history of Georgia. Russia was methodically establishing itself in the Caucasus.The existence of an independent Kingdom of Kartli-Kakheti in its imperial appetite Wasted. The same fate awaited western Georgia.
In Georgian historiography The section is fairly well covered, however. There is a big difference of opinion among scholars about the last king of Imereti, Solomon II. He, in evaluating the activity, what his hand, at first glance, contradicts The action also contributed. One group of historians (Sh. Burjanadze, A. Pirtskhalaishvili) His work was evaluated negatively and the king in the Ottoman orientation Blamed, the second group (N. Berdzenishvili, N. Kortua, M. Rekhviashvili) Overall, he praised his work, however, he also noted that, In the end, the king of Imereti still did a useful deed for the Ottomans Did.We give ourselves the right and note that we do not share the above Opinions. We believe that the last king of Imereti deserves criticism Wrong domestic (deterioration of relations with the princes of Samegrelo and Guria, Significant use of Imereti military resources against them) and Not because of foreign policy. We do not think that Solomon made an unforgivable mistake Allowed by looking for an ally in the form of the Ottomans or the Persians, or, at least, In France. A hurricane was approaching Imereti from the north. This hurricane Solomon II had to be restrained either by wordless obedience, or by arms. He Chose the second path and became an ally in the impending confrontation with Russia He chose the Ottoman sultan because he thought Russia was threatening to overthrow him. His government, the Sultan was not going to do that.by us A study of the period described in a published Turkish document which Refers to Akhaltsikhe Sapasho, Imereti and Kartli-Kakheti kingdoms, various Many interesting papers have been devoted to the researcher. This article mentions Refers to one specific period of the period for which reference is made In the fund of Central State Historical Archive of Georgia № 1453. This reference allows us to determine the relationship of Solomon II Russian-Iranian and Ottoman-Iranian confrontation with the Ottoman Sultan In the background and find out against whom the King of Imereti was going to speak. Therefore, our letter is a kind of attempt of the King of Imereti, Of Solomon II, performance appraisal. The last of the Bagrationi family A crowned representative with his own kingdom rather the unprepared met the time of political upheaval, however, the attempt did not fail Resistance for Christian Russia. Imereti in an unequal battle The king had high hopes for the help of the Ottomans and the Persians, but Paying special attention to the goodwill and support of the Sultan, Because the Persian controversy with Russia in the Kingdom of Western Georgia- It was a cruel thing for the sake of the principalities. Translated and used by us The Turkish reference sheds some light on the intention of the King of Imereti With the help of the Ottoman Sultan, the conquest of Imereti was prevented for Russia In the case and in this way to prolong the political life of the last Georgian kingdom Existence.

Anahtar Kelimeler

Solomon II, Selim-Pasha, Sheriff-Pasha, Kingdom of Imereti, Fashalik of the Akhaltsikhe, Alexander Batonishvili, Russian Empire, Tsitsianov

К ВОПРОСУ ДАТИРОВКИ ОДНОГО ТУРЕЦКОГО ДОКУМЕНТА

Öz

Конец XVIII- начало XIX вв довольно трудный период в истории Грузии. Осуществляя свои имперские замыслы, Россия методично завладевала Закавказьем. Прекратило свое существование Картл-Кахетинское царство. Свою учесть ожидала и Западная Грузия.
Данныи этап историй Грузии в историографии освещен достаточно хорошо, но не однородно. Часть ученных (Ш. Бурджанадзе, А. Пирцхалаишвили) деятельност царя Имерети Соломона II оценивает негативно, обвиняя царя в османской ориентации, вторая группа (Н. Бердзенишвили, Н. Кортуа, М. Рехвиашвили) вцелом положительно оценивает его деятельность, хотя отмечают, что в конечном счете, царь Имерети все таки делал полезное Османсой империи дело.
С нашей точки зрения деятельность Соломона II критику заслуживает в основном за неправильную внутреннюю политику (ухудшение отношений с Мегрельским и Гурийским княжествами, растрачивая военных ресурсов страны против них), а не за внешнюю политику. Мы не считаем, что Соломон II допустил непростительную ошибку, стараясь наидти поддержку Турции, Персии или даже Франции.
Имерети подверглась натиску с севера, остановить которого можно было или молчаливой покорностью, или же с оружием в руках. Соломон II предпочел второй путь и в противостоянии с Россией в союзники избрал османского султана, ибо считал, что Россия угрожала свержением его власти, а султан не намеревался сделать это.
Опубликованный нами турецкий документ описывает период относящийся к Ахалцихскому пашалыку, Имеретинскому и Картл-Кахетинскому царствам. Изучению данного периода посвящено много интересных работ различных исследователей.
Предлагаемая статья касается одного конкретного отрезка отмеченного периода, сведение о котором сохранено в фонде №1453 Центрального государственного архива истории Грузии. Данное сообщение позволяет определить отношение Соломона II к Османскому султану на фоне Русско-Иранского и Османо-Иранского противостояния и установить против кого собственно собирался царь Имерети- Соломон II.
Таким образом, наша статья является своеобразной попыткой оценить деятельность царя Соломона II. В неравноправной борьбе Имеретинский царь проявлял большую надежду на поддержку со стороны Персии и Османской империи, однако, особое внимание уделял доброжелательному расположению и поддержку султана, поскольку противостояние Персии с Россией из-за княжеств Западной Грузии казалось делом маловероятным.
Использованное нами турецкое сообщение некоторым образом проясняет намерение имеретинского царя- с помощью султана помешать России в завоевании Имерети и таким образом продлит политическое существование последнего грузинского царства.

Anahtar Kelimeler

Соломон II, Селим-паша, Шериф-паша, Имеретинское царство, Ахалцихскии пашалык, Александр Батонишвили, Российская империя, Цицианов

Kaynakça

• Gogolauri, R., (2017), saistorio dziebani, gamomtsemloba ,,Universali”, Tbilisi.
• Kavkasiis arqeografiuli komisiis aqtebi, (1866), t.I.. tipografii glavnogo upravlenia namictnika kavkazskogo, Tiflis.
• Kavkasiis arqeografiuli komisiis aqtebi, (1868),t.II.. tipografii glavnogo upravlenia namictnika kavkazskogo, Tiflis.
• Kavkasiis arqeografiuli komisiis aqtebi, (1869), t.III.. tipografii glavnogo upravlenia namictnika kavkazskogo, Tiflis.
• Kavkasiis arqeografiuli komisiis aqtebi, (1870), t. IV. Тиflis. Tifografii Glavnogo Ypravlenia namictnika Kavkazskogo
• Kortua, N., (1964), saqartvelo 1806-1812 tslebis ruset-turqetis omshi, gam. ,,tsodna”, Tbilisi.
• Lomsadze, Ss., (1979). ioane khucesis qronikebi, gamomtsemloba ,,Mecniereba”, Tbilisi.
• Nachkebia,, İ., (2018), napoleonis diplomatiuri misiebi iranShi da saqartvelos sakitkhi, gamomtsemloba, ,,mcignobari”, Tbilisi.
• Orjonikidze, E., (2013). aleqsandre batoniSvili, gamomtsemloba S.S. ,,saqpresa”, Tbilisi.
• Rekhviashvili, M., (2012). solomon II, gamomtsemloba S.S. ,,saqpresa”, Tbilisi.
• Saqartvelos tsentraluri skhxelmtsipo saistorio arqivi, turquli sabutebis fondi № 1453.
• Rahsid, М., (1976), tsnobebi saqartvelosa da zogierti mezobeli qveknis shesakheb, gamomtsemloba, ,,metsniereba”, Tbilisi.