PEYAMİ SAFA’NIN MAHŞER ROMANINDA DEĞERLER AŞINMASI

Yıl 2021, Sayı: 49, 190 - 204, 30.03.2021

Yeliz Akar

https://doi.org/10.17498/kdeniz.874698

Cited By: 1

Öz

Türk toplumunun sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik düzeyde yaşadığı bunalımlı ve buhranlı dönemleri, romanlarında realist bir tavırla ele alan Peyami Safa, Cumhuriyet dönemi yazarları arasında yer alır. Romanlarında bilhassa, 1923’ten sonra toplumsal yapıda meydana gelen değişimleri ve dönüşümleri bütünüyle idrak edememiş dönem insanını; çatışmaları, çelişkileri ve ikilemleri üzerinden yansıtır. Mahşer, Peyami Safa’nın bu boyutta yazdığı eserlerinden biridir.
Peyami Safa; Mahşer romanında kimliksizleşme, yabancılaşma ve yozlaşmanın yol açtığı bozulmayı/yok oluşu, insanı ve toplumu merkeze alarak aktarır. Ahlaki, sosyal ve kültürel boyuttaki değerlere; çağın nesneleşen/metalaşan yapısı nedeniyle yüz çeviren insan/toplum, Mahşer’in izleksel bakımdan temel çerçevesini oluşturur. Kimi zaman eleştirel kimi zaman ironik bir perspektiften dönemin hâkim ruhu/ağırlıklı değeri üzerine dikkatimizi çeken Peyami Safa; savaşı fırsata çeviren harp zenginlerini, konformist bakış açısını, şahsi fayda ve yarara dayalı zihniyeti, Mahşer’de tüm boyutlarıyla ele alır. Böylesine tereddileşmiş bir zihniyetin karşısına erdem, hayâ, haysiyet ve milli kimlik gibi değerlerin bir toplamı olarak sunulan başkişi Nihat’ı çıkararak idealize ettiği insana gönderme yapar. Yazarın sözcüsü olarak konuşan Nihat, mevcut düzeni eleştirerek değerler dünyasında yaşanan mahşere, sembolik boyutta gönderme yapar. Salt maddesel kazanca dayalı bir yaşama biçimi kuran insanların, toplumsal yapıyı ne denli içten çürüttüklerine tanıklık eden Nihat, yaşadığı zamana intibak edemeyen neslinin bunalımını kendi şahsında aktarır.
Bu çalışmada, Mahşer romanı referans alınarak manevi değerleri tahrip eden ve maddecilik gerçeğini sapkın bir şekilde ön plana çıkaran bakış açısının insan ve toplum üzerindeki etkileri ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Peyami Safa, Roman, Mahşer, değer, aşınma

Teşekkür

Her şey adına teşekkür ederim. Saygılarımla.

DISTORTION OF VALUES IN NOVEL MAHŞER BY PEYAMİ SAFA

Öz

Peyami Safa is one of the writers of the Republic period, which deals with the depressive and depressed periods that Turkish society lived through in socio-cultural and socio-economic levels with a realist approach in his novels. In his novels, he reflects the people of the period who could not fully comprehend the changes and transformations that took place in the social structure after 1923 through the conflicts, contradictions and dilemmas. Mahşer is one of the works written by Peyami Safa in this dimension.
Peyami Safa, in his novel, Mahşer, narrates the degradation / disappearance caused by de-identification, alienation and degeneration by putting human and society at the center. People / society who turn away from moral, social and cultural values due to the objectifying / commodified structure of the age constitute the basic framework of the Mahşer. Drawing our attention on the dominant spirit / weighted value of the period from a critical sometimes ironic perspective, Peyami Safa handles the war-rich people who turn war into an opportunity, the conformist perspective, the mentality based on personal benefit and benefit in all dimensions in Mahşer. He refers to the person he idealizes by swowıng hearperson Nihat, who is presented as a sum of values such as virtue, life, dignity and national identity, against such a hesitant mentality. Nihat, speaking as the spokesperson of the author, criticizes the current order and refers to the apocalypse in the world of values in a symbolic dimension. Nihat, who witnessed how sincere people who established a life style based on material gain, refuted the social structure, narrates the crisis of his generation, who could not adapt to the time he lived, in his own person.
In this study, the effects of the perspective that destroys moral values and highlights the reality of materialism in a perverse way on human and society will be discussed with reference to the novel of Mahşer.

Anahtar Kelimeler

Novel, Peyami Safa, Mahşer, value, distortion

ТРЕНИЕ ЦЕННОСТЕЙ В РОМАНЕ ПЕЯМИ САФА”МАХШЕР (АПОКАЛИПСИС)”

Öz

Пеями Сафа, реалистично относящаяся в своих романах депрессивным периодам турецкого общества на социально-культурных и социально-экономических уровнях, входит в число писателей республиканского периода. В его романах отражаются конфликты, противоречия и дилеммы между людми, которые не могли полностью осознать изменения и трансформацию произошедшего в социальной структуре после 1923 года. Апокалипсис - один из работ Пейями Сафа в этом отношении.
Пеями Сафа, основываясь на человека и общество, в своем романе “Апокалипсис” описывает деградацию/исчезновение, вызванную деидентификацией, отчуждением и дегенерацией. С тематического точки зрения человек/общество, отвернувшееся от моральных, социальных и культурных ценностей, из-за объективной и реальной структуры эпохи, составляет базовую основу “апокалипсиса”. Пеями Сафа, обращает наше внимание на доминирующие духовные ценности того периода с критической, иногда иронической точки зрения. Автор рассказывает о разбогатевших войной людях, которые превратили войну в возможность, имеют конформистскую точку зрения и менталитет, основываются на личную выгоду по всем направлениям. Против такого колеблющегося менталитета автор противопоставляет человека с именем Нихат, который является добродетелем, с достоинством и национальной идентичностю. Выступая в качестве представителя автора, Нихат критикует имеющий порядок и обращается к апокалипсису из мира ценностей в символическом измерении. Нихат, который является свидетелем того, как люди, установившие образ жизни, основанный на материальной выгоде, опровергали социальную структуру, рассказывает о кризисе своего поколения, которое не может адаптироваться к тому времени, в котором они живут.
В этом исследовании, со ссылкой на роман “Апокалипсис”, обсуждаються подходы, разрушающие моральные ценности и реальность материализма, касающий девиантным образом на человека и общество.

Anahtar Kelimeler

роман, Пеями Сафа, апокалипсис, ценность, трение

Kaynakça

• Asmann, J. (2015). Kültürel Bellek. Çev. Ayşe Tekin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Ayvazoğlu, B. (2000). Doğu-Batı Arasında Peyami Safa. İstanbul: Ufuk Kitapları.
• Botton, A.(2004). Statü Endişesi. Çev. Ahu Sıla Bayer. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Cevizci, A. (2019). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• Enginün, İ. (2017). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Fromm, E. (1995). Çağımızın Özgürlük Sorunu. Çev. Bozkurt Güvenç. İstanbul: Gündoğan Yayınları.
• Fromm, E. (2004). Çağdaş Toplumların Geleceği. Çev. Aydın Arıtan- Kaan H. Ökten. İstanbul: Arıtan Yayınları.
• Fromm, E. (2019). Sahip Olmak Ya da Olmak. Çev. Aydın Arıtan. İstanbul: Say Yayınları.
• Gıddens, Anthony (2014). Modernite Bireysel Kimlik Geç Modern Çağda Benlik ve Toplum. Çev. Ümit Tatlıcan. İstanbul: Say Yayınları.
• Hughes, H. S.(1995) Toplum ve Bilinç. Çev. Güzin Özkan. İstanbul: Metis Yayınları.
• Kacıroğlu, M. (2008). Milli Mücadele ve Erken Dönem Cumhuriyet Romanı. İstanbul: Kriter Yayınevi.