BİRİNCİ DÜNYA HARBİ’NDE HİCAZ CEPHESİ VE MEDİNE MÜDAFAASI

Yıl 2021, Sayı: 49, 126 - 153, 30.03.2021

Levent Ünal

https://doi.org/10.17498/kdeniz.883085

Öz

ağırlıklı olarak Arap isyancılara karşı mücadele verilmiştir. Bu cepheler içinde Hicaz cephesi, stratejik önemi yanında kutsal toprakları barındırması yönüyle de önem arz etmektedir.
Hicaz bölgesinde Arap isyanının ayak sesleri açıkça duyulsa da Osmanlı yönetimi duymamazlıktan gelmiştir. Mekke Emiri olarak Şerif Hüseyin’in atanması ile başlayan hatalar zinciri, onun İngilizlerle işbirliğine gitmesinden haberdar olunmaması ve zaman içinde diğer kabileleri kendi liderliğinde Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtmasına seyirci kalınmasıyla devam etmiştir. İhanete bu denli müsamahalı davranmak ve sorunu adeta görmemezlikten gelmek Osmanlı Devleti’ne ağır bedeller ödetmiştir.
Mekke bölgesinde mevcut kuvvetler parçalanıp çok sayıda garnizon, kışla ve karakola dağıtılınca garnizonlar, kalabalık asi kuvvetlere karşı çaresiz bırakılmış, Medine bölgesinde Fahrettin Paşa elindeki kuvvetleri bir bütün halinde kullanarak Arap isyancılara ardı ardına darbeler indirmiştir. Bununla birlikte Medine Müdafaasının başarıyla yürütülmesi Filistin cephesine katkı sağlamadığı gibi Medine’ye sevk edilen her takviye birliği bir yerde bu cephedeki savunmayı güçleştirmiştir.
Makalenin amacı, Hicaz cephesinde ayaklanma öncesi gelişmeler ile ayaklanma çıktıktan sonra yaşanan çatışmaları incelemek suretiyle cepheyi stratejik, operatif ve taktik yönden değerlendirmektir. Çalışma için literatür taraması metodu ve nitel araştırma modeli kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Birinci Dünya Harbi, Hicaz Cephesi, Fahrettin Paşa, Medine Müdafaası, Arap İsyanı

THE HEJAZ FRONT AND MEDINA DEFENSE IN THE FIRST WORLD WAR

Öz

The fight during the First World War was mainly against Arab rebels in the Hejaz, Yemen and Asir fronts where the Ottoman Empire fought. Among these fronts, the Hejaz front is important in terms of its strategic importance and hosting the sacred lands.
Although the footsteps of the Arab revolt in the Hejaz region were clearly heard, the Ottoman administration ignored. The chain of mistakes that started with the appointment of Sharif Hussein as the Emir of Mecca continued with the ignorance of his cooperation with the British and his provocation of other tribes against the Ottoman Empire under his leadership over time. Being so tolerant of betrayal and almost ignoring the problem made the Ottoman State pay a heavy price.
When the existing forces in the Mecca region were disintegrated and many garrisons, barracks and police stations were dispersed, the garrisons were left helpless against the crowded rebel forces, and Fahrettin Pasha used the forces in his hands as a whole in the Medina region, striking the Arab rebels one after another. However, the successful execution of the Medina Defense did not contribute to the Palestinian front, and every reinforcement unit sent to Madinah made the defense on this front somewhat difficult.
The purpose of the article is to provide a strategic, operational and tactical assessment of the Hejaz front, examining the events before the uprising and the conflicts that took place after the uprising. The literature review method and a qualitative research model were used in this study.

Anahtar Kelimeler

First World War, Hejaz Front, Fahrettin Pasha, Medina Defense, Arab Revolt

ХИДЖАССКИЙ ФРОНТ И ОБОРОНА МЕДИНЫ ВО ВРЕМЯ ПЕРВОЙ МИРОВОЙ ВОЙНЫ

Öz

Во время Первой мировой войны Османская империя войну вела, в основном, против арабских повстанцев на фронтах Хиджаза, Йемена и Асира. Среди этих фронтов Хиджазски фронт, помимо своего стратегического положения, с точки зрения святых земель был наиболее важным. После того, когда существующие военные гарнизонысилы в районе Мекки были реорганизованы в виде постов и отдельных отрядов, военные военные силы отчаялись против переполненных сил повстанцев, а в районе Медины Фахреттин-паша в полностю использовал силы имеющие в своих руках и наносил последовательные удары арабским повстанцам. Однако, успешное выполнение обороны Медины не повлияло на палестинский фронт и каждое подразделение подкрепления, отправленное в Медину, несколько затрудняло оборону на Меккейсском фронте. Несмотря на то, что явно ходили слухи по поводу арабского восстания в районе Хиджаза, османская администрация проигнорировала их. Цепочка ошибок, начавшаяся с назначением Шарифа Хусейна эмиром Мекки, продолжалось бездействием центрального правительства по поводу его сотрудничества с англичанами и призывов других племён против Османской империи. Столь терпимое отношение к предательству и почти игнорирование проблемы заставило Османское государство заплатить высокую цену. Целью статьи является оценка фронта со стратегической, оперативной и тактической точки зрения путем изучения событий до восстания и конфликтов, имевших место после восстания. Для исследования были использованы метод обзора литературы и качественная модель исследования.
Ключевые слова: , , , оборона Медины, арабское восстание.

Anahtar Kelimeler

первая мировая война, Хиджазский Фронт, Фахреттин-паша, оборона Медины, арабское восстание

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BBA), Bâbıâli Evrak Odası (BEO)
• 319171. Hüseyin’den Sadarete (3 Şubat 1914), 319362. Hüseyin’den Sadarete (12 Şubat 1914)
• Dahiliye Nezareti, Kalem-i Mahsus (DH-KMS) 21/54. Vehib’den Dahiliye Nezaretine, No. 51 (5 Mayıs 1914)
• Abdullah, Kral. (1970). “Hatıralar”, Çev. Özcan Erektiren, Hayat Tarih Mecmuası, S. 5, 57-58.
• Arar, İsmail. (1987). “Macera Dolu Bir Hayat: Vehib Paşa” Tarih ve Toplum, S. 48, 361-368.
• Arı, Tayyar. (2014). Geçmişten Günümüze Orta Doğu Siyaset, Savaş ve Diplomasi, C. 1, Bursa: Dora BasımYayın.
• Atay, Falih Rıfkı. (1955). Atatürk’ün Bana Anlattıkları, İstanbul: Sel Yayınları.
• Aydemir, Şevket Süreyya. (1966). Tek Adam, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bayur, Yusuf Hikmet. (1983). Türk İnkılâbı Tarihi, C. II/3, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Beyoğlu, Süleyman. (2018). Medine Müdafaası ve Fahrettin Paşa, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, Sina-Filistin Cephesi (1979). C. IV, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, Hicaz, Asir, Yemen Cepheleri ve Libya Harekâtı 1914-1918. (1978). C. VI, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Bostancı, Mustafa. (2014). “Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin Hicaz’da Hakimiyet Mücadelesi”, Akademik Bakış, C. 7, S. 14 – Yaz, s. 123, 126.
• Danişmend, İsmail Hami. (1955). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C. IV, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• El-Mani, Muhammed. (1982). Tevhid El-Memleketi’l Arabiyyeti’s-Suudiyye, Çev. Abdullah Es-Salih, Riyad.
• Eraslan, Cezmi. (2002). “I. Dünya Savaşı ve Türkiye”, Türkler, C. 13, Ankara: Yeni TürkiyeYayınları.
• Erden, Ali Fuat. (1948). Birinci Cihan Harbinde 4 ncü Ordu Mücmel Tarihçe, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Görgülü, İsmet. (1993). On Yıllık Harbin Kadrosu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları,
• Güngör, Selahattin. (1937). Kumandanlarımızın Harp Hatıraları (Galib Paşa’nın Hatıraları), İstanbul: Kanaat Kitabevi.
• Ilgar, İhsan. (1972). “Vehib Paşa”, Hayat Tarih Mecmuası, S. 5, s 18.
• İngiliz Arap Büro Raporlarında Arap Ayaklanması, Bir İsyanın Kodları (2011). Ed. Salih Gülen, İzmir: Yitik Hazine Yayınları.
• Kandemir, Feridun. (2009). Fahrettin Paşa’nın Medine Müdafaası, Peygamberimizin Gölgesinde Son Türkler, İstanbul: Yağmur Yayınları.
• Kayalı, Hasan. (1998). Jön Türkler ve Araplar, Osmanlıcılık, Erken Arap Milliyetçiliği ve İslamcılık (1908-1919), Çev. Türkan Yöney, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kıcıman, Naci Kaşif. (1971). Medine Müdafaası, İstanbul: Sebil Yayınevi. Kocabaş, Süleyman (1985). Hindistan Yolu ve Petrol Uğruna Yapılanlar-Türkiye ve İngiltere, İstanbul: Vatan Yayınları.
• Kürkcüoğlu, Ömer. (1982). Osmanlı Devleti’ne Karşı Arap Bağımsızlık Hareketi (1908-1914), Ankara: Ankara Üniversitesi Yayını.
• Larcher, M. (1928). Büyük Harpte Türk Harbi, C. 3, İstanbul: Askeri Matbaa.
• Macfie, A. Lyon (2003). Osmanlının Son Yılları 1908-1923, Çev. Damla Acar - Funda Soysal, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Nizamoğlu, Yüksel. (2013). “1917 Yılında Hicaz Cephesi: Arap İsyanının Yayılması ve Medine’nin Tahliye Proğramı”, Bilig, S. 66, s 137.
• Özyüksel, Murat. (1989). “Osmanlı Demiryolu İşletmeciliğinde Bir Devlet Girişimi: Hicaz Demiryolu (II)”, İktisat Dergisi, S. 293, Nisan, s. 37.
• Paşa, Cemal. (1977). Hatıralar, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Şakir, Ziya. (1944). 1914-1918 Cihan Harbini Nasıl İdare Ettik, İstanbul: Muallim Fuat Gücüyener Yayınevi.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. (1984). Mekke-i Mükerreme Emirleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yatak, Süleyman. (1995). “Fahreddin Paşa”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. XII, İstanbul, s. 88.