IRON AGE DEFENSIVE STRUCTURES IN ARDAHAN'S GÖLE DISTRICT

Yıl 2021, Sayı: 49, 45 - 73, 30.03.2021

Zekeriye Akkurt , Sami Patacı

https://doi.org/10.17498/kdeniz.894033

Öz

In this article, the geography of Göle District, its research history, the origin of its name, and also the Iron Age defensive structures detected during the surveys carried out in the region between 1995-1997 and 2016-2018 were discussed. Göle is surrounded by the high mountains of Northeastern Anatolia due to its location; For this reason, the residential area is higher and has a colder climate than the city center to which it is connected. The first researches in the region were carried out at the beginning of the 20th century and these studies focused on the medieval ruins. Surveys on behalf of antiquity started in 1995-97. Thanks to these surveys carried out in Göle, new data have emerged that will facilitate a better understanding of the Iron Age of the Northeast Anatolia region. At the same time, these new data enabled some connections to be made about the names of the regions in the cuneiform texts belonging to the Urartu Kingdom, which was an important civilization of the Middle Iron Age in Eastern Anatolia, and the name origin of Göle. The lake was called by different names during the Middle Ages, in Christian cultures and after the Turkish conquests during the Ottoman period. Recent research in the region has uncovered archaeological sites in Göle that include features of Iron Age defensive architecture and pottery traditions. These archaeological sites are located in the immediate vicinity of modern settlements such as Kayaaltı, Çobanköy, Kuzupınarı, Durucasu, Bellitepe, Balçeşme.

Anahtar Kelimeler

Ardahan, Göle, Iron Age, Castle, Watchtower

ОБОРОННЫЕ СООРУЖЕНИЯ ЖЕЛЕЗНОГО ВЕКА ГЁЛЕЙССКОГО РАЙОНА АРДАХАНСКОЙ ПРОВИНЦИИ

Öz

В нижесдедующей статье, исследуется название района Гёле, Ардаханской провинции, а также оборонительные сооружения железного века того же района, выявленные в ходе исследований в этом регионе в период с 1995-1997 по 2016-2018 годы. Первые исследования в регионе проводились в начале 20 века и были сосредоточены на средневековых руинах. Исследования древнего периода начались в 1995-97 гг. Благодаря исследованиям, проведенным в Гёле, появились новые данные, которые помогут лучше освоить железный век Северо-Восточный регион Анатолии. В то же время они позволили установить некоторые связи между топонимикой региона, в том числе с названием Гёле, с даннымы клинописных текстов, принадлежащих королевству Урарту, которое являлся важной цивилизацией середины железного века в Восточной Анатоли. Гёле называлось разными именами в средние века в христианских культурах и после турецких завоеваний в период Османской империи. В результате последних исследований, проведенных в регионе, были обнаружены археологические памятники в Гёле, которые включают в себя черты оборонной архитектуры железного века и гончарные традиции. Эти археологические памятники расположены в непосредственной близости от современных поселений, таких как Каяалты, Чобанкёй, Кузупинари, Дуруджасу, Беллитепе, Балчешме.

Anahtar Kelimeler

Ардахан, Гёле, железный век, замок, сторожевая башня

ARDAHAN’IN GÖLE İLÇESİNDEKİ DEMİR ÇAĞI SAVUNMA YAPILARI

Öz

Bu makalede Ardahan ili, Göle İlçesi’nin; coğrafyası, araştırma tarihçesi, adının kökeni ve ayrıca 1995-1997 ile 2016-2018 yılları arasında, bölgede gerçekleştirilen yüzey araştırmaları sırasında tespit edilen Demir Çağı savunma yapıları ele alınmıştır. Göle, bulunduğu konum itibarıyla Kuzeydoğu Anadolu’nun yüksek dağları ile çevrili olup; bu nedenle yerleşim alanı, bağlı olduğu il merkezine göre daha yüksekte ve soğuk bir iklim tipine sahiptir. Bölgedeki ilk araştırmalar; 20. yüzyıl başlarında gerçekleştirilmiş ve bu çalışmalar, Ortaçağ’a ait kalıntılar üzerine yoğunlaşmıştır. Eskiçağ adına yapılan yüzey araştırmaları ise 1995-97 yıllarında başlamıştır. Göle’de gerçekleştirilen bu yüzey araştırmaları ile Kuzeydoğu Anadolu bölgesinin Demir Çağı’nın daha iyi anlaşılması kolaylaştıracak yeni veriler ortaya çıkmıştır. Aynı zamanda bu yeni veriler Doğu Anadolu’da Orta Demir Çağı’nın önemli uygarlığı olan Urartu Krallığı’na ait çivi yazılı metinlerde yer alan bölge isimleri ile Göle’nin isim kökeni hakkında bir takım bağlantıların kurulmasına olanak sunmuştur. Göle, Ortaçağ’da Hristiyan kültürlerce ve Türk fetihlerinin ardından Osmanlı İmparatorluğu Döneminde çeşitli isimler ile anılmıştır. Bölgede gerçekleştirilen son yüzey araştırmaları ile Göle’de Demir Çağı savunma mimarisinin ve çanak-çömlek geleneğinin özelliklerini bünyesinde barındıran arkeolojik alanlar tespit edilmiştir. Bu arkeolojik alanlar, ilçenin: Kayaaltı, Çobanköy, Kuzupınarı, Durucasu, Bellitepe, Balçeşme gibi modern yerleşim yerlerinin yakın çevresinde yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Demir Çağı, Gözetleme Kulesi, Ardahan, Göle, Kale

Kaynakça

• Atalay, İ., Tetik, M. ve Yılmaz, Ö. (1985). Kuzeydoğu Anadolu’nun Ekosistemleri. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları Teknik Bülten Serisi No:141, Ankara.
• Arslan, M. (2000). Kolkhis Bölgesi'nin Tarihi Coğrafyasına İlişkin Bazı Notlar, Arkeoloji ve Sanat, 97, 26-40.
• Bayram, F. ve Yazar, T. (2010). “Artvin, Erzurum, Ardahan İli ve İlçelerinde Ortaçağ Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırması-2009”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1.Cilt, İstanbul, 1-18.
• Ceylan, A., Bingöl, A., Ceylan, N., Özgül, O., Üngör, İ. ve Günaşdı, Y. (2015). “2014 Yılı Erzincan-Erzurum İlleri Yüzey Araştırmaları”, 33. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1. Cilt, Erzurum, 447-472.
• Çiloğlu, F. (1993). Dilden Dine, Edebiyattan Sanata Gürcülerin Tarihi. Anıt Yayınları, İstanbul.
• Çilingiroğlu, A. (1997). Urartu Krallığı, Tarihi ve Sanatı, Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı, İzmir.
• Edwards, W.R. (1986). “The Fortifications Of Artvin: A Second Preliminary Report On The Marchlands Of Northeast Turkey”, Dumbarton Oaks Papers 40, 165-182. Erişim adresi: http://www.jstor.org/stable/1291536
• Edwards, W.R. (1988). “The Vale of Kola: A Final Preliminary Report on the Marchlands of Northeast Turkey”, Dumbarton Oaks Papers 42, 119-141. Erişim adresi: http://www.jstor.org/stable/1291592
• Erginal, E.A. (2016). “Ardahan İlinin Coğrafik Özellikleri”. Sami Patacı (Ed.), Ardahan Kale ve Kuleleri (s. 10-12) içinde, Kars, Serhat Kalkınma Ajansı (SERKA) Yayınları.
• Honigman, E. (1970). Bizans Devletinin Doğu Sınırı, (Fikret Işıltan, Çev.), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları NO: 1528, İstanbul.
• Patacı, S. (2015). Transkafkasya Arkeolojisi Kapsamında Ardahan, Yeni Türkiye Kafkaslar Özel Sayısı-II 72, 52-86.
• Patacı, S. ve Laflı, E. (2016). Field Surveys in Ardahan in 2015, Anatolia Antiqua 33, 281-297.
• Patacı, S. ve Laflı, E. (2017). Field Surveys in Ardahan in 2016. Anatolia Antiqua 25, 115-126.
• Patacı, S. (2019a). Göle’deki Balçeşme Arkeolojik Buluntuları/Archaeologıcal Fınds of Balçeşme in Göle, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 12, (66), 547-556.
• Patacı, S. (2019b). Yeni Araştırmaların Sonuçlarına Göre Ardahan’ın Arkeolojik Buluntuları. İhsan Kurtbaş (Ed.), Ardahan Değerlemeleri -I- Sosyo-Politik. Kültürel ve İktisadi Bağlamda Değerler, Potansiyeller ve Yaklaşımlar (s.119-163), içinde, Ankara, Nobel Bilimsel Eserler.
• Patacı, S. (2019c). Ardahan’daki Gölgeli ve Çobanköy Demir Çağı Alanları, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi 41, 106-119.
• Patacı, S. ve Laflı, E. (2019). Ardahan’da Arkeolojik Araştırmalar: 2015 Yılı Yüzey Araştırması, Timur Demir, Makbule Ekici, Münteha Şahan Dinç, Çağrı Murat Tarhan (Ed.), Rıfat Ergeç’e Armağan (s.261-276) içinde, Gaziantep, Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Patacı, S. ve Oral-Patacı, Ö. (2020). Ardahan İli 2017 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırması, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi 47, 223-255.
• Patacı, S. ve Altun, S. (2020). Ardahan İli 2018 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırması: Genel Değerlendirme, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8, (6), 1863-1872.
• Koçman, A. (1990). Kura Nehri Yukarı Havzasında Doğal Bitki Toplulukları ve Yetişme Ortamı Özellikleri (NE Anadolu), Ege Coğrafya Dergisi 11, (5), 44-52.
• Köroğlu, K. (1996). “1995 Yılı Artvin-Ardahan İlleri Yüzey Araştırması”, XIV. Araştırma Sonuçları Toplantısı I. Ankara, 369-395.
• Kadirlioğlu-Leube, M., Yazar, T. ve Karaca, Z. (1996). “1995 Yılı Tao-Klardjetie Yüzey Araştırması”. XIV. Araştırma Sonuçları Toplantısı I. Ankara, 397-421.
• Köroğlu, K. (1998). “1996 Yılı Artvin-Ardahan İlleri Yüzey Araştırması”, XV. Araştırma Sonuçları Toplantısı I. Cilt, Ankara, 127-156.
• Köroğlu, K. (1999). “1997 Yılı Artvin-Ardahan İlleri Yüzey Araştırması”, XVI. Araştırma sonuçları Toplantısı I. Cilt”, (25-29 Mayıs 1998 Tarsus) Tarsus, 143-160.
• Konukçu, E. (1999). Ardahan Tarihi, Ajans-Türk Basın Basım A.Ş., Ankara.
• Kadiroğlu-Leube, M., Yazar, T. ve Karaca, Z. (2001). “Ortaçağ Gürcü Mimarisi 2000 Yılı Yüzey Araştırması”, 19. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1. Cilt, Ankara, 93-100.
• Köroğlu, K. (2001). Urartu Krallığı’nın Kuzey Yayılımı ve Qulha Ülkesinin Tarihi Coğrafyası, Belleten LXIV-241, 717-741.
• Kızgut, R. (2016). Eskiçağ Tarihinde Kolkhis Bölgesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Smith, T.A. ve Kafadarian, K. (1996). New Plans of Early Iron Age And Urartian Fortresses in Armania: A Preliminary Report on the Ancient Landscapes Project, Iran 34, (1), s. 23-37. doi: 10.2307/4299942
• Takaishvili, E. (1991). არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და სოფელ ჩანგლში 1907 წელს, გურამ შარაძე (რედაქტორი), თბილისი, გამომცემლობა მეცნიერება. Erişim adresi: http://saunje.ge/index.php?id=1521&lang=ru