STUDIES ON THE YENİSEY KYRGYZ CONDUCTED IN TURKEY

Yıl 2022, Sayı: 53, 143 - 155, 25.03.2022

Leyla Derviş

https://doi.org/10.17498/kdeniz.1053807

Öz

The main purpose of this study is to create a list of studies that have been carried out so far on the history of The Yenisei Kyrgyz people and provide researchers with the opportunity to make use of these studies. Although there are some bibliographic attempts about Kyrgyz history in Turkey, no such independent study has been conducted on the Yenisei Kyrgyz people. To avoid confusion, research covering the close history of Khakassia and Southern Siberia was kept out of the scope of this study.
It cannot be argued that the history of The Yenisei Kyrgyz people, one of the oldest Turkic peoples, has been adequately investigated with all its aspects until now. While existing studies contain highly original information, they are very limited in numbers. Therefore, in this study, to encourage new research about The Yenisei Kyrgyz people, who have a significant place in Turkic history, and pave the way for researchers who intend to work on this topic as much as we can, a review of studies conducted in Turkey was carried out, and a bibliographic list of these studies was created.
While continuing our work of collecting materials relevant to the topic, we noticed the absence of a comprehensive study on this Turkic people in Turkey. Although important scientific studies had been carried out, especially in recent years and albeit in low numbers, about The Yenisei Kyrgyz people in Turkey, it was a significant dearth that a comprehensive bibliographic study had not been performed. This study includes a general review of studies that have been conducted so far about the topic and a list of all relevant published articles. This way, it will be possible for researchers who are interested in the topic to easily access publications that are collected as a whole. Another purpose of the study was to determine the issues that are more prevalently researched or those that are not adequately covered about Yenisei Kyrgyz history. For example, it was revealed that it would be useful to investigate different aspects of the Yenisei Kyrgyz Khanate and the traces it has left in depth, and it is needed to also conduct comparative studies on the relationships of The Yenisei Kyrgyz people with Western Turks. We would like to note that despite our care and attention during our research, some research published in Turkey about the history of The Yenisei Kyrgyz people may have gone unnoticed by us.

Anahtar Kelimeler

Yenisei Kyrgyz People, Kyrgyz, Khakas, History of Khakassia, Southern Siberia

ИССЛЕДОВАНИЯ ПО ИСТОРИИ ЕНИСЕЙСКИХ КЫРГЫЗОВ ОПУБЛИКОВАННЫЕ В ТУРЦИИ

Öz

Основной целью исследования является создание списка трудов по истории енисейских кыргызов и предоставление исследователям возможности воспользоваться ими. Несмотря на то, что в Турции имеются библиографические очерки по истории кыргызов, самостоятельного библиографического исследования по енисейским кыргызам до сих пор не проводилось. Во избежание путаницы хотим подчеркнуть что исследования, касающиеся новейшей истории Хакасии и Южной Сибири, исключены из рамок настоящего исследования.
Нельзя утверждать, что история енисейских кыргызов, одного из древнейших тюркских племен, до сегодняшнего дня изучена достаточно и всесторонне. Идентичны и очень ценны с научной точки зрения уже имеющиеся труды, однако их количество крайне ограничено. По этой причине, для привлечения внимания к данной теме, которая занимает важное место в истории Турции, в данной статье изучена и проведена оценка опубликованных в Турции трудов по истории енисейских кыргызов и составлен библиографический список для исследователей, которые будут работать над этой темой в будущем.
Изучая материалы по данной теме было выявлено отсутствие в Турции библиографического исследования об этом тюркском народе. В Турции, особенно в последние годы, опубликованы важные научные исследования по истории енисейских кыргызов и хотя их количество невелико, основным недостатком является отсутствие отдельного библиографического исследования. Данная работа включает в себя обзор текущих исследований и список всех опубликованных работ по данной теме на сегодняшний день и тем самым предоставляет исследователям, интересующимся данной темой, легкий доступ к списку публикаций. Другой целью исследования было выявление наиболее изученных или оставленных без должного внимания тем по истории енисейских кыргызов. Например, было выявлено, что было бы важно более глубже исследовать различные аспекты Енисейского кыргызского каганата и его следов, а также провести сравнительные исследования отношений енисейских кыргызов с западным тюркизмом. Хотим отметить, что, в ходе нашего тщательного исследования, некоторые опубликованные в Турции труды по истории енисейских кыргызов все же могли остаться незамеченными.

Anahtar Kelimeler

енисейские кыргызы, кыргызы, хакасы, история хакасов, Южная Сибирь

YENİSEY KIRGIZLARI ÜZERİNE TÜRKİYE’DE YAPILAN ARAŞTIRMALAR

Öz

Çalışmanın ana amacı, Yenisey Kırgızların tarihi üzerine bugüne kadar yapılmış olan çalışmaların listesini oluşturarak araştırmacıların bunlardan yararlanmalarını sağlamaktır. Zira Türkiye’de Kırgız tarihi hakkında bazı bibliyografya denemeleri olmasına karşılık, Yenisey Kırgızları hakkında böyle bir müstakil çalışma şimdiye kadar yapılmış değildir. Karışıklığa mahal vermemek adına yakın dönem Hakasya ve Güney Sibirya tarihini ilgilendiren araştırmalar bu çalışmanın ilgi alanı dışında tutulmuştur.
En eski Türk kavimlerinden biri olan Yenisey Kırgızları tarihinin günümüze kadar yeterince ve her yönüyle araştırıldığı ileri sürülemez. Yapılan çalışmalar çok orijinal bilgiler içermesine karşılık sayıca son derece sınırlı durumdadır. Bu nedenle Türk tarihinde önemli bir yere sahip olan Yenisey Kırgızları hakkında yeni araştırmalar yapılmasını teşvik etmek ve konuyla ilgili çalışacak olan araştırmacılara bir nebze de olsa ışık tutmak amacıyla Türkiye’de yayımlanmış olan araştırmaların değerlendirmesi yapılmış ve bibliyografik listesi çıkartılmıştır.
Konu ile ilgili materyal toplama çalışmalarını sürdürürken Türkiye’de bu Türk topluluğu hakkında derli toplu bir bibliyografik çalışmanın olmadığını fark ettik. Sayıları az da olsa özellikle son yıllarda Yenisey Kırgızları tarihi hakkında Türkiye’de önemli bilimsel araştırmalar yayınlandığı halde derli toplu bibliyografik bir çalışmanın yapılmamış olması bir eksiklik olarak öne çıkmaktaydı. Bu çalışma, şimdiye kadar yapılan konuya ilişkin mevcut araştırmalar ile ilgili genel bir değerlendirmeyi ve yayınlanmış tüm eserlerin listesini içermektedir. Böylece konuya ilgi duyan araştırmacıların topluca bir araya getirilen yayınlara kolayca ulaşmalarını sağlamak mümkün olacaktır. Çalışmanın amaçlarından bir diğeri de Yenisey Kırgızları tarihi üzerine daha çok araştırılan ve yahut eksik kalan konuları tespit etmek olmuştur. Mesela Yenisey Kırgız Kağanlığı ve bıraktığı izlerin farklı yönlerinin derinlemesine araştırılmasında fayda olduğu ve Yenisey Kırgızlarının Batı Türklüğü ile ilişkilerine dair karşılaştırmalı çalışmaların da yapılması gerektiği hususu ortaya çıkarılmıştır. Araştırmamız sırasında gösterdiğimiz özen ve dikkate rağmen yine de Yenisey Kırgızları tarihi ile ilgili Türkiye’de yayımlanmış bazı araştırmaların gözümüzden kaçmış olabileceğini ifade etmek isteriz.

Anahtar Kelimeler

Yenisey Kırgızları, Kırgızlar, Hakaslar, Hakas tarihi, Güney Sibirya

Kaynakça

• AKAR, Mertcan, “Türkiye’de Hakas Türkçesi Üzerine Yapılmış Lisansüstü Tezleri”, Tehlikedeki Diller Dergisi, Sayı: 15, Yaz 2019, s. 253-260.
• AKTAŞ, Erhan, Hakas Destan Geleneği ve Kahramanları, Konya: Kömen Yay., 2016, 410 s.
• AYDIN, Erhan, “Yenisey Yazıtlarında Geçen Türk Boyları Üzerine Notlar”, XVI. Türk Tarih Kongresi. Kongrede Sunulan Bildiriler, c. 1, Ankara: TTK Yayınları, 2015, s. 47-56.
• AYDIN, Erhan, “Yenisey Yazıtlarıyla İlgili Türkiye’de Yapılan Çalışmalara Bir Bakış”, I. Uluslararası Uzak Asya’dan Ön Asya’ya Eski Türkçe Bilgi Şöleni Bildirileri, Afyonkarahisar, 2010, s. 25-34.
• ÇOLAK, Doğan, “Türkiye’de Sibirya Türk Topluluklarının Halk Edebiyatı Hakkında Yapılmış Çalışmalar Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi”, Sibirya Araştırmaları, Sayı: 1/3, 2013, s. 61-70. I. Uluslararası Geçmişten Günümüze Kırgız-Türk İlişkileri Sempozyumu, Editör: Gülzura Cumakunova, 3-5 Mayıs, Bursa 2013, Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları, 2017.
• İSAKOV, Abdrasul, “Kırgızlar ve Kırgızistan Tarihi ile İlgili Türkiye’de Yayımlanmış Bilimsel Çalışmalar (1910-2009)”, Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları, Sayı: 5/9, Ankara: USAK Yay., 2010, s. 101- 131.
• İSAKOV, Abdrasul, “Kırgızlar ve Kırgızistan Tarihi ile İlgili Türkiye’de Yayımlanmış Bilimsel Çalışmalar (2010-2014)”, Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları, Sayı: 9/19, Ankara 2015, s. 145-161.
• 1-Эл аралык байыртадан бүгүнкүгѳ чейинки кыргыз-түрк мамилелери симпозиуму докладдары. Редактору Гүлзура Жумакунова. 3-5-май 2013, Бурса 2017.