OLUŞUMSAL YAPISALCI YÖNTEM IŞIĞINDA KARSLI ÂŞIK MURAT ÇOBANOĞLU’NUN ŞİİRLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2022, Sayı: 53, 189 - 205, 25.03.2022

Ahmet Şükrü Somuncu

https://doi.org/10.17498/kdeniz.1069456

Cited By: 2

Öz

“Anadolu Âşıklık Geleneği” içerisinde son devrin önemli temsilcilerinden birisi olan Karslı Âşık Murat Çobanoğlu bu çalışmanın konusudur. Âşık Murat Çobanoğlu’nun âşıklık geleneği içindeki yeri ortaya konmuş ve âşık edebiyatı çerçevesinde bir inceleme yapılmıştır. Toplumun önemli bir sesi ve temsilcisi olan âşıklar ele alınırken söz konusu toplum hakkında da değerlendirmeler yapmak gerekmektedir. Bu bağlamda toplum-eser ilişkisi üzerinde duran Goldman’ın Oluşumsal Yapısalcı yöntemi bu çalışmada tercih edilmiştir. Bu yöntem çerçevesinde öncelikle “anlama aşaması” başlığında Çobanoğlu’nun şiirlerindeki yapı unsurları üzerinde durulmuştur. “Açıklama aşaması” başlığı altında ise Kars yöresi ile ilgili önemli bilgiler âşıklık geleneğiyle ilişkilendirilerek yorumlanmıştır. Bu bölümde Çobanoğlu’nun hayatı hakkında bilgiler verilmiş, âşığın yetiştiği ortamla ilgili genel bir tablo çizilmiştir. Kars yöresi âşıklık geleneği denildiği zaman ilk akla gelen unsur “Çobanoğlu Âşıklar Kahvesi”dir. Âşık Murat Çobanoğlu ve yöredeki âşıklık geleneği üzerinde önemli bir etkiye sahip olan “Çobanoğlu Âşıklar Kahvesi” hakkında bilgiler verilmiş ve değerlendirmeler yapılmıştır. Daha sonra Çobanoğlu’nun şiirlerinde işlediği konular belirlenmiş ve bu konulardan örnekler verilmiştir. Şiirlerde genellikle ekonomi, ziraat, tabiat ve canlılar, tarih ve coğrafya gibi konuların işlendiği tespit edilmiştir. Çobanoğlu’nun şiirlerinde millî konular ve toplumsal eleştiri de dikkat çekmektedir. İnceleme sonucunda Kars yöresine ait birtakım özellikler ve kültüre ait izler şiirlerde tespit edilmiştir. Tarihe ait konular, coğrafî ve fiziksel özellikler, sosyal yapıyla ilgili yansımalar Çobanoğlu’nun şiirlerinde görülmektedir. Oluşumsal Yapısalcı yöntemden yararlanılarak Karslı Âşık Murat Çobanoğlu bir kez daha bilim dünyasının dikkatine sunulmakta ve âşık hakkında yeni bir yorumlama ortaya koymak, âşık şiiri çalışmalarına bir katkı sağlamak bu çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kars yöresi, âşıklık geleneği, âşık edebiyatı, Âşık Murat Çobanoğlu, Oluşumsal Yapısalcılık

A REVIEW OF THE POEMS OF ASHIK MURAT ÇOBANOĞLU OF KARS IN THE LIGHT OF THE STRUCTURAL CONSTRUCTIVIST METHOD

Öz

Ashik Murat Çobanoğlu of Kars, one of the significant representatives of the “Anatolian Ashik (Minstrel) Tradition” in the last era, is the subject of this study. The position of Ashik Murat Çobanoğlu in the ashik tradition was revealed, and a review was made within the framework of ashik literature. When considering ashiks who are an important voice and representative of the society, it is necessary to make evaluations about the society in question. In this context, Goldman's structural constructivist method, which focuses on the relationship between society and artifacts, was preferred in this study. Within the framework of this method, first of all, the structural elements in Çobanoğlu's poems were emphasized in the heading of “understanding stage”. Under the heading of “Disclosure stage”, important information about the Kars region was interpreted by associating it with the ashik tradition. In this section, information about Çobanoğlu's life is introduced, and a general picture is drawn about the sphere in which the ashik grew up. When it comes to the ashik tradition of the Kars region, the first element that comes to mind is “Çobanoğlu Ashiks Coffee”. Information about Ashik Murat Çobanoğlu and the “Çobanoğlu Ashiks Coffee”, which has a significant impact on the ashik tradition in the region, was introduced, and evaluations were made. Later, the topics that Çobanoğlu covered in his poems were determined, and examples of these topics were introduced. It was determined that topics such as economics, agriculture, nature, and living things, history, and geography were usually covered in the poems. National issues and social criticism also attract attention in Çobanoğlu's poems. As a result of the review, a number of features belonging to the Kars region and traces of its culture were found in the poems. Historical issues, geographical and physical characteristics, reflections of the social structure are seen in the poems of Çobanoğlu. Ashik Murat Çobanoğlu of Kars is brought to the attention of the scientific world once again by using the structural constructivist method, and the main purpose of this study is to suggest a new interpretation about the ashik and to make a contribution to the studies of poetries of the ashik.

Anahtar Kelimeler

Kars region, Ashik tradition, Ashik literature, Ashik Murat Çobanoğlu, Structural Constructivism

ФОРМАЦИОННО- СТРУКТУРНЫЙ ОБЗОР СТИХОТВОРЕНИЙ АШУГА МУРАТА ЧОБАНОГЛУ, УРОЖЕНЦА КАРССКОЙ ОБЛАСТИ

Öz

Предметом данного исследования является творчество ашуга Мурата Чобаноглу, одного из важнейших представителей последнего периода “анатолийской ашугской традиции”. В данной статье выявлено место ашуга Мурата Чобаноглу в ашугской традиции и проведено исследование в рамках ашугской литературы. Наряду с исследованием творчества ашугов, являющимся важными представителями общества, необходимо оценивать само общество. В этом контексте в исследовании предпочтение было отдано методу генетического структурализма Голдмана, который фокусируется на отношениях между обществом и произведений. В рамках этого метода, в первую очередь, структурные элементы в стихах Чобаноглу были выделены под заголовком “этап понимания”. А под заголовком “этап объяснения”, важная информация по поводу Карсской области была интерпретирована совместно с ашугской традицией. В этом разделе была дана информация о жизни Чобаноглу и была нарисована общая картина о среде, в которой он рос. При упоминании традиции ашугов карсской области, первое, что приходит на ум, это “Кафе ашугов имени Чобаноглу”. Даётся информация и оценивается деятельность ашуга Мурата Чобаноглу и о “Кафе ашугов им. Чобаноглу”, которые оказали значительное влияние на ашугские традиции в регионе. Дальше, определены темы, которые затрагивал в своих стихах Чобаноглу и приведены соответствующие примеры. Установлено, что в стихотворениях в основном затрагиваются такие темы, как экономика, сельское хозяйство, природа и фауна, история и география. Национальные проблемы и социальная критика также привлекают внимание в стихах Чабаноглу. В результате экспертизы, в поэмах были определены некоторые черты Карского края и следы культуры. В стихах Чабаноглу можно увидеть исторические сюжеты, географические и физические характеристики, размышления о социальной структуре. Уроженец Карса ашуг Мурат Чобаноглу снова привлёк внимание научного мира, с точки зрения метода формирующего структурализма. Основная цель этого исследования - представить новую интерпретацию ашуга и внести вклад в изучение поэзии ашугов.

Anahtar Kelimeler

Карсская область, ашугская традиция, ашугская литература, ашуг Мурат Чобаноглу, формативный структурализм

Kaynakça

• Abalı, İ. (2021), “Âşık Murat Çobanoğlu’nun Şiirlerinde Hayvan İmgesi”, Aras Havzası Uleması ve Tarihi Şahsiyetleri, (ed. Alma vd.), s.73-97, Hiperyayın, İstanbul.
• Altınkaynak, E. (2015a), Çobanoğlu Âşıklar Kahvesi Derlemeleri-I, Kültür Ajans Yayınları, Ankara.
• Altınkaynak, E. (2015b), Kars Halk Âşıkları, Ardahan Üniversitesi Yayınları, Ankara.
• Altınkaynak, E. (2019), “Âşık Bahattin Yıldızoğlu’nu Anlamak”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, S. 44, Winter-2019, s. 241-251.
• Aslan, E. (1978), Doğu Anadolu Saz Şairleri, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum.
• Aslan, E. (2007), Çıldırlı Âşık Şenlik, Hayatı Şiirleri Karşılaşmaları Hikâyeleri, Maya Akademi, Ankara.
• Başgöz, İ. (1996), “Folklorun Beşinci İşlevi: Protesto”, Folkloristik: Umay Günay Armağanı, Feryal Matbaacılık, Ankara.
• Durbilmez, B. (1997), “Karslı Âşık Murat Çobanoğlu'nun Saraç İbrahim ile Güneş Sultan Hikâyesi”, Erciyes, S. 235, 17-32, Kayseri.
• Durbilmez, B. (2005), “Âşık Murat Çobanoğlu (1940-2005)”, Millî Folklor, 9 / 66, s.119-122.
• Durbilmez, B. (2006a), “Sarıkamış ve Yöresi Âşık Tarzı Kültür Geleneği”, Folklor ve Etnoqrafiya Beynelhalq Elmi Jurnal / Folklore and Etnography International Scientific Journal, S. 9, s.42-51.
• Durbilmez, B. (2006b), “Somut Olmayan Kültür Mirası: Halk Hikâyeciliği ve Kars Yöresi Âşıkları” Mitten Meddaha Türk Halk Anlatıları Uluslararası Sempozyum Bildirileri / Turkish Folk Narratives from Myth to Meddah International Symposium, s. 341-364, Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi, Ankara.
• Durbilmez, B. (2007), Ozan Gürbüz Değer, Hayatı- Sanatı- Şiirlerinden Örnekler, Kültür Ajans Yayınları, Ankara.
• Durbilmez, B. (2008), Âşık Edebiyatı Araştırmaları-Taşpınarlı Halk Şairleri, Ürün Yayınları, Ankara.
• Durbilmez, B. (2010), “Âşıklık Geleneklerinde Saz”, Millî Folklor, 11 / 85, s.148-158.
• Durbilmez, B. (2013), “Tarihî Gerçeklerin Âşık Edebiyatına Yansıması Bağlamında Türk Mukavemet Teşkilatı ve Kıbrıs Mücahitleri”, Folklor / Edebiyat, C. 19, S. 76, s.173-193.
• Durbilmez, B. (2014), Karslı Âşık Murat Çobanoğlu Hayatı-Sanatı ve Eserleri, Kardeşler Ofset, Kayseri.
• Durbilmez, B. (2016), Âşık Hasretî’nin Atışma Sanatı Üzerine Bir İnceleme, Lâçin Yayınları / Bizim Büro Matbaası, Ankara.
• Durbilmez, B. (2018a), Âşık Edebiyatı ve Taşpınarlı Halk Şairleri, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Durbilmez, B. (2018b), “Türkiye Sahası Âşık Edebiyatında ‘Ayak’ Terimleri, Sorunlar ve Öneriler”, Yeni Türkiye / Türk Dili Özel Sayısı-I, 24/99, s.155-165.
• Durbilmez, B. (2019), Derviş Tarzı Türk Edebiyatı ve Sıdkı Baba Dîvânı, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
• Durbilmez, B. (2019b), Türk Kültür Coğrafyası, Halk Bilimi ve Edebiyat Araştırmaları, Ötüken Neşriyat Yayınları, İstanbul.
• Durbilmez, B. (2020a), Âşık Edebiyatında Şiir Sanatı- Hasretî’den Örneklerle, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Durbilmez B. (2020b), Âşık Türkmenoğlu Hayatı, Sosyo-Kültürel Çevresi, Âşık Edebiyatındaki Yeri, Şiir Sanatı ve Şiirlerinden Örnekler, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Erdener, Y. (2019), Kars’ta Çobanoğlu Kahvehanesi’nde Âşık Karşılaşmaları Âşıklık Geleneğinin Şamanizm ve Sufizmle Olan Tarihsel Bağları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Günay, U. (2011), Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Heziyeva, S. (2010), “Kars Âşıklık Geleneği ve Badeli Âşık”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 44, s. 211-225, Erzurum.
• Kantarı, H. (1977), Doğu Anadolu’da Âşık Edebiyatının Esasları, Demet Matbaacılık, Ankara.
• Kaya, D. (2010), Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Lucien, G. (2005), Roman Sosyolojisi, (çev. Ayberk Erkay), Birleşik Yayınevi, Ankara.
• Özarslan M. (2001), Erzurum Âşıklık Geleneği, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Özbey, Ö. (2015), Karslı Âşık Murat Çobanoğlu Merkezinde Âşıklık Geleneği ve Medya İlişkisi, Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars.
• Reinhard, U.; Pinto, Tiago de O. (2019), Türk Âşık ve Ozanları (çev. Elif Damla Yavuz), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Şahin, S. (2013), Ozanlık Gelenekleri ve Doğulu Saz Şairleri, Ürün yayınları, Ankara.
• Yeşilyurt, Ş. (2016), “Sarıkamış Destanı’nın Oluşumsal Yapısalcı Yöntem Işığında İncelenmesi”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, C. 31, S. 31, s. 157-174.
• Wellek, R.; Austin W. (2001), Edebiyat Teorisi, (çev. Ömer Faruk Huyugüzel), Akademi Kitabevi, İzmir.