MİLLİ MÜCADELE STRATEJİSİ, UYGULANMASI VE SONUÇLARI

Yıl 2022, Sayı: 55, 48 - 85, 15.09.2022

Levent Ünal

https://doi.org/10.17498/kdeniz.1160296

Öz

Belirlenmiş stratejik bir hedefin, mevcut kuvvetlerin (güç unsurlarının) en uygun yöntem ve harekete tarzları uygulanarak ele geçirilmesi anlamına gelen stratejinin, ulusal düzeyde en mükemmel uygulama örneklerinden biri şüphesiz Milli Mücadele’dir. Milli Mücadele’nin önderi Mustafa Kemal, o dönem içinde bulunulan her türlü olumsuz koşullar içerisinde bir imkânsızı gerçekleştirerek önce Milli Mücadeleyi başarıyla sonuçlandırmıştır.
Milli Mücadele stratejisini önceden belirleyen Mustafa Kemal, uygulamayı Samsun’dan başlayarak safha safha gerçekleştirmeye başladı. Dolayısıyla sonraki tüm süreçte olaylar tesadüflere bağlı olarak değil, büyük oranda Mustafa Kemal’in öngördüğü şekilde gelişti. Milli mücadele stratejisini başarılı kılan en önemli etken de bu proaktif yaklaşım oldu. Müfettişlik yetkilerini genişlettirmesi, Amasya Tamimi ile milli direnişin ilkelerini ortaya koyması, Erzurum ve Sivas Kongreleri ile ulusal bütünlüğü büyük oranda sağlaması, TBMM’ni açarak Milli Mücadeleyi tam bir hukuki meşruiyet zeminine oturtması, topyekûn harp stratejisini uygulamaya sokarak (Tekâlifi Milliye emirleri ile) milleti bir bütün olarak mücadeleye katması, saltanat kaldırılıncaya kadar Padişahı doğrudan hedef almaktan kaçınarak fikir ayrılıklarının önüne geçmesi vb. pek çok tutum ve girişimi Mustafa Kemal’in proaktif yaklaşımının dönüm noktalarını oluşturmuştur.
Milli Mücadeleyi eşsiz kılan etkenlerden biri, Türk milleti en karanlık dönemini yaşarken görkemli bir zafere ulaşmasındandır. Ülkenin pek çok yeri işgal altında, Saltanat ve İstanbul Hükümeti İtilaf güçlerine tam bir teslimiyet içinde, aydınların çareyi Amerikan, İngiliz himayesinde aradığı, bir kısım halkın ancak yaşadığı bölgeyle sınırlı direnç göstermeye çalıştığı ve milletin çaresizlikle başına gelecekleri beklediği bir ortamda Mustafa Kemal büyük bir hedef ortaya koyarak işe başlamıştır. O hedef “Milli egemenliğe dayanan tam bağımsız yeni bir Türk devleti kurmak” olmuştur. Hedef büyüktür ancak hedefe yöneltilecek mevcut kuvvetler yetersizdir. Yıllar süren savaşlar, ağır yenilgiler milleti yorgun ve bitkin düşürmüş, ordu büyük oranda terhis edilmiş, edilmekte. Silah ve cephane tükenmiş, kalanlar toplanmış, halen de toplanmakta. Mahalli küçük direniş hareketleri dışında kimse de ulusal düzeyde karşı koyma düşüncesi hâkim değil, saltanat ve halifelik yanlıları Milli Mücadeleye karşı. Dolayısıyla ne mevcut kuvvetler belirlenen hedefle uyumlu, ne de koşullar herhangi bir hareket tarzını uygulamaya elverişli. Buna rağmen zafere ulaşılması Mustafa Kemal’in strateji dehasının bir ürünüdür.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Atatürk, Milli Mücadele Stratejisi, Harp Stratejisi, Sakarya Meydan Muharebesi Stratejisi, Büyük Taarruz Muharebe Stratejisi

THE STRATEGY, IMPLEMENTATION AND CONSEQUENCES OF NATIONAL STRUGGLE

Öz

The National Struggle is undoubtedly one of the most excellent examples of implementation of the strategy, which means the attainment of a strategic goal determined by applying the most appropriate methods and styles of action of the existing forces (power factors) at the national level. Mustafa Kemal, the leader of the National Struggle, successfully concluded the National Struggle by carrying out an impossibility in all the adverse conditions in the period.
Mustafa Kemal, who predetermined the National Struggle strategy, began implementing the process in progressive aspect, beginning with Samsun. Hence, in all the subsequent process, events did not develop depending on coincidence, but largely in the way that Mustafa Kemal envisioned. The most important factor that made the national struggle strategy successful was this proactive approach. Expanding the powers of the inspectorship, laying down the principles of national struggle with Amasya circular, enabling national integrity with the Erzurum and Sivas Congresses, establishing the Parliament and putting the National Struggle on the ground of full legal legitimacy, putting the strategy of total war into practice (with the orders of the Tekalif-i Milliye), involving the nation as a whole in the struggle, avoiding directly targeting the Sultan until the sultanate was abolished, preventing differences of opinion, etc. many attitudes and initiatives constituted the turning points of Mustafa Kemal's proactive approach.
One of the factors that makes the National Struggle unique is because it achieved a glorious victory as the Turkish nation experienced its darkest period. Mustafa Kemal started by putting forward a great goal in an environment where many parts of the country are under occupation, the Sultanate and Government of Istanbul are in full surrender to the entente powers, intellectuals were looking for a solution under American and British auspices, some people were trying to show resistance limited to the region they lived in and the nation was desperately waiting for what would happen to them. That goal was to "establish a fully independent new Turkish state based on national sovereignty." The target was large but the current forces to be directed at the target were insufficient. Years of war and heavy defeats left the nation tired and exhausted, the army largely demobilized. Weapons and ammunition were depleted, the rest were collected, and were still being collected. Apart from the local small resistance movements, no one had the idea of resisting at the national level, and the supporters of the sultanate and the caliphate were against the National Struggle. So neither the current forces were compatible with the set goal, nor were the conditions conducive to implementing any course of action. Nevertheless, victory was a product of Mustafa Kemal's genius in strategy.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Atatürk, National Struggle Strategy, War Strategy, Sakarya Pitched Battle Strategy, Great Offensive Combat Strategy

СТРАТЕГИЯ НАЦИОНАЛЬНО – ОСВОБОЛИТЕЛЬНОЙ БОРЬБЫ, РЕАЛИЗАЦИЯ И ЕЁ РЕЗУЛЬТАТЫ

Öz

Несомненно, Национальная Борьба является одним из прекраснейших примеров реализации на национальном уровне стратегии, означающей захват определенной стратегической цели путём применения к имеющимся силам (силовым элементам) наиболее подходящих способов и стилей действий. Мустафа Кемаль, лидер национальной борьбы успешно его завершил, реализовав невозможное во всевозможных негативных условиях того времени. Мустафа Кемаль, предопределивший стратегию Национальной борьбы, приступил к её реализации шаг за шагом, начиная с Самсуна. Поэтому в следующем процессе события развивались не в результате стечения обстоятельств, а во многом так, как предсказал Мустафа Кемаль. Наиболее важным фактором, который сделал национальную стратегию борьбы успешной, был активный подход к нему. Расширение полномочий инспекции, раскрытие принципов национального сопротивления с помощью циркуляра Амасьи, обеспечение национального единства в значительной степени с помощью конгрессов в Эрзуруме и Сивасе, открытие Великого Национального Собрания Турции и постановка Национальной Борьбы на почву полной легальности. Легитимность, реализация стратегии тотальной войны (согласно с решениями Текалифи Миллие) для объединения нации, его вовлечение в борьбу в целом, избегание прямого нападения на султана до упразднения султаната, недопущение разногласий и т. д. многие из его взглядов и инициатив стали поворотными моментами активного подхода Мустафы Кемаля. Одним из факторов, делающих национальную борьбу уникальной, является то, что она одержала славную победу, когда турецкая нация переживала самый мрачный период своего существования. Многие части страны находились под оккупацией, султанат и правительство Стамбула полностью подчинялись силам Антанты, а интеллектуалы искали пути совместно с американцами и британцами для выхода со сложившегося ситуации. Одна часть народа пыталась сопротивляться оккупантам в пределах своего региона. В таких условиях, когда нация отчаянно ждала, что же с ней произойдет, Мустафа Кемаль начал действовать, поставив перед собой великую цель. Это было “создание полностью независимое новое турецкое государство, основанное на национальном суверенитете”. Цель был большим, но имеющиеся силы для наведения на цель недостаточными. Годы войн и тяжелых поражений утомили и измотали нацию, армия в значительной степени была демобилизована и распущена. Оружие и боеприпасы были исчерпаны, а отставшая часть отнималась постепенно. За исключением небольших местных движений сопротивления, ни у кого не было идеи противостояния на национальном уровне, сторонники султаната и халифата выступали против Национальной Борьбы. Следовательно, имеющиеся силы были несовместимы с целью, а условия не подходили для реализации какого-либо плана действий. Несмотря на это, победа является результатом стратегического гения Мустафы Кемалья.

Anahtar Kelimeler

Мустафа Кемаль Ататюрк, Стратегия национальной борьбы, Стратегия войны, Стратегия генеральной битвы Сакарья, Стратегия великого наступательного сражения

Kaynakça

• AĞAOĞLU, Samet. (1973). Kuvay-ı Milliye Ruhu. Nebioğlu Yayınevi.
• AKGÜL, Suat. (1992). Çalköy Bölgesi Muharebeleri ve 30 Ağustos Zaferi. Büyük Taarruz'un 70'inci Yıldönümü Armağanı (ss. 307-326). Genelkurmay Basımevi.
• AKŞİN, Sinan. (1976). İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele. Cem Yayınevi,
• ALTAŞ, Seyithan. (2011). Devrim Tarihi I. Nobel Yayınları.
• ARI, Kemal. (1997). Birinci Dünya Harbi Kronolojisi. Genelkurmay Basımevi,
• ARIKOĞLU, Damar. (1961). Hâtıralarım. Tan Gazetesi ve Matbaası.
• ARMAOĞLU, Fahri. (1983). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995).Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• ARTUÇ, İbrahim. (1986). Büyük Taarruz, Başkomutan Meydan Muharebesi. Kastaş Yayınevi.
• ARTUÇ, İbrahim. (2001). Yeniden Doğuş-Türk Kurtuluş Savaşı. Kastaş Yayınevi.
• ATAÇ, Kaan Kutlu. (2019). Strateji ve Askeri Strateji. Güvenlik Yazıları Serisi (40), ss. 1-6.
• ATATÜRK, Mustafa Kemal. (1981). Nutuk. Genelkurmay Basımevi.
• Atatürk’ün Bütün Eserleri II. Cilt (1915-1919). (1999). Kaynak Yayınları.
• Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi (AİİT) I/I. (1997). Yükseköğretim Kurulu Yayınları.
• Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri (ATTB) IV. (1964). Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayını.
• ATAY, Falih Rıfkı. (1998). Atatürk’ün Bana Anlattıkları. Cumhuriyet Kitapları.
• AYBARS, Ergün. (1995). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I. Ankara Üniversitesi Yayınları.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya. (1966). Tek Adam Mustafa Kemal (1919-1922) II. Remzi Kitabevi.
• BAKACAK, Alper. (2016). XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti. İçinde Temuçin Faik Ertan (Ed.), Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi. Siyasal Kitabevi.
• BAYTOK, Taner. (1970). İngiliz Kaynaklarında Türk Kurtuluş Savaşı. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• BAYUR, Yusuf Hikmet. (1957). Türk İnkılâbı Tarihi III. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• BELEN, Fahri. (1999). Büyük Türk Taarruzu. Yeni Gün Yayıncılık.
• CEBESOY, Ali Fuat. (2000). Milli Mücadele Hatıraları. Temel Yayınları,
• COŞKUN, Alev. (2009). Samsun’dan önce Bilinmeyen 6 Ay İşgal, Hüzün, Hazırlık. Cumhuriyet Kitapları.
• COŞKUN, Alev. (2011). Mustafa Kemal’in İstanbul’daki Faaliyetleri, İçinde Mütareke Dönemi ve İstanbul’dan Samsun’a Uzanan Yolda Mustafa Kemal. ATASE Başkanlığı Yayını.
• ÇOLAK, Mustafa. (2006). Alman İmparatorluğu’nun Doğu Siyaseti Çerçevesinde Kafkasya Politikası (1914-1918). TTK Yayınları.
• DİNÇER, Hasan. (2016). TBMM’nin Açılması ve Yeni Türk Devletinin Kuruluşu. İçinde Temuçin Faik Ertan (Ed.), Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi. Siyasal Kitabevi.
• DİNÇER, Hasan. (2016). Genelgeler ve Kongreler Dönemi, İçinde Temuçin Faik Ertan (Ed.), Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi. Siyasal Kitabevi.
• ENER, Kasım. (1996). Çukurova Kurtuluş Savaşı’nda Adana Cephesi. Kültür Bakanlığı Yayınları
• ERASLAN, Cezmi (2000). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I. ATAM Yayınları.
• EROĞLU, Hamza. (1990). Türk İnkılâp Tarihi. Savaş Yayınları
• ESLEN, Nejat. (2018). Tarih Boyu Savaş ve Strateji. IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• GENCER, Ali İhsan-Sabahattin Özel. (2016). Türk İnkılâp Tarihi. Der Yayınları
• GOLOĞLU, Mahmut. (2010). Milli Mücadele Tarihi-III (1920), Üçüncü Meşrutiyet Birinci Büyük Millet Meclisi. Türkiye İş Bankası Yayınları.
• GÖRGÜLÜ, İsmet (1992). Büyük Taarruz. Gnkur. ATASE Başkanlığı Yayınları.
• GRAY, Colin S. (2008). Modern Strateji. Truva Yayınları
• GÜLBOY, Burak (2004). Birinci Dünya Savaşı Tarihi. Altın Kitaplar.
• GÜNAY, Nejla. (2019). Milli Mücadelenin İlk Zaferi: Maraş Millî Mücadelesi ve Maraş’ın Kahramanlığı. Türkiyat Mecmuası-Journal of Turkology (29), ss. 47-74.
• GÜRER, Turgut. (2007). Atatürk’ün Yaveri Cevat Abbas Gürer. Gürer Yayınları.
• Harp Tarihi Vesikaları Dergisi (HTVD). (1961). Sayı 37, Belge 907. Genelkurmay Basımevi.
• İLTER, Erdal. (1989). Milli Mücadele’de Doğu Lejyonu (Legion D’Orient)’nun Fransız İşgal Bölgesindeki Fonksiyonu. Atatürk Yolu Dergisi (3), ss. 419-436.
• İNÖNÜ, İsmet (1970). Devlet Kurucusu Atatürk. Atatürk Konferansları III. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İZDEM, Ekmel. (1944). Dünkü Bugünkü Akhisar. Ülkü Basımevi.
• JAESCKE, Gotthard. (1989). Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi I. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• KANSU, Mazhar Müfit. (1988). Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber I. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• KARABEKİR, Kazım (1969). İstiklal Harbimiz. Türkiye Matbaası.
• KARAL, Enver Ziya. (1956). Atatürk’ten Düşünceler. Türkiye İş Bankası Yayınları
• KARAL, Enver Ziya. (1973). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi (1918-1965). Millî Eğitim Basımevi.
• KARPAT, Kemal. (2012). Kısa Türkiye Tarihi. Timaş Yayınları.
• KARPAT, Kemal. (2010). Osmanlı’dan Günümüze Asker ve Siyaset. Timaş Yayınları
• KİNROSS, Lord. (1994). Atatürk, Bir Milletin Doğuşu. Necdet Sander (çev.) Altın Kitaplar Yayınevi.
• KOCATÜRK, Utkan. (1983). Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Kronolojisi (1918-1938). TTK Basımevi.
• MENTEŞE Halil. (1986). Halil Menteşe’nin Anıları. İsmail Arar (haz.) Hürriyet Vakfı Yayınları.
• ORBAY, Rauf. (1962). Rauf Orbay’ın Hatıraları II. Yakın Tarihimiz.
• ÖZAKMAN, Turgut. (2005). Şu Çılgın Türkler. Bilgi Yayınevi.
• ÖZALP, Kazım. (1998). Milli Mücadele (1919-1922).Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ÖZTÜRK, Ayhan. (1994). Milli Mücadele’de Gaziantep. Geçit Yayınları.
• PAYASLI, Volkan. (2017). Fransız İşgalinde Osmaniye (Cebel-i Bereket) ve Rahime Hatun Üzerine Bir Değerlendirme. A.Ü. TİTE Atatürk Yolu Dergisi (61), ss. 269-308.
• SELEK, Sabahattin. (1987). Anadolu İhtilali I. Cilt. Kastaş Yayınları.
• SERTOĞLU, Mithat. (1968). Milli Mücadele’de Ata’nın Bilinmeyen Bir Telgrafı, Belgelerle Türk Tarih Dergisi (5), ss. 7-11.
• SERTOĞLU, Mithat. (1968). Mustafa Kemal’in Samsun’dan Gönderdiği İki Mühim Rapor, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi (14), ss. 5-10.
• SİREL, Münir (1967). 19 Mayıs ve Atatürk, Belgelerle Türk Tarih Dergisi (2), ss 5-8.
• SOFUOĞLU, Adnan. (2009). Yeniden Mücadele: Milli Mücadele. İçinde Fatma Acun (ed.), Atatürk ve Türk İnkılâp Tarihi. Siyasal Kitabevi.
• SONYEL, Salâhi R. (2011). İngiliz Belgelerine Göre Kurtuluş Savaşında Manisa ve Bölgesi (1919-1922), Belleten (272), ss. 191-204.
• TANÖR, Bülent. (2002). Türkiye’de Kongre İktidarları (1918-1920). Yapı Kredi Yayınları.
• TANSEL, Selahattin. (1973). Mondros’dan Mudanya’ya Kadar I. Başbakanlık Basımevi.
• TARAKÇI, Nejat. (2011). 20.Yüzyılın Strateji Dehası Atatürk. Truva Yayınları.
• TBMM Zabıt Cerideleri (Z.C) (1959) I. TBMM Basımevi.
• TSK Tarihi. (1984). TBMM Hükümeti Dönemi (23 Nisan 1920-29 Ekim 1923) IV/I. ATASE Başkanlığı Yayını.
• TURAN, Mustafa. (2006). Milli Mücadele’de Siyasi Çözüm Arayışları. Siyasal Kitabevi.
• TURAN, Şerafettin. (1991). Türk Devrim Tarihi I. Bilgi Yayınevi.
• Türk İstiklal Harbi (TİH) I. (1962). Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı. Genelkurmay Basımevi.
• Türk İstiklal Harbi (TİH) II/I. (1967). Batı Cephesi. Gnkur. Basımevi.
• Türk İstiklal Harbi (TİH) III. (1995). Doğu Cephesi (1919-1921). ATASE Başkanlığı Yayını.
• TÜRKMEN, Zekeriya. (2012). Türk İstiklal Harbinde Bir Dönüm Noktası: Sakarya Meydan Muharebesi, İçinde Hakan Uzun-Necdet Aysal (yay. Haz.), 90. Yıldönümünde Sakarya Zaferi ve Haymana. Ankara Üniversitesi Yayınları (354), ss. 135-144.
• TÜRKMEN, Zekeriya. (2010). Büyük Taarruz Harekâtı, İçinde Gürsoy Şahin (ed.), Atatürk ve Büyük Taarruz Kahramanlarına Armağan. Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları (78), ss. 79-148.
• UÇAROL, Rifat. (2015). Siyasi Tarih. Der Yayınları.
• ÜLMAN, A.Haluk. (1972). Birinci Dünya Savaşı’na Giden Yol ve Savaş. Sevinç Matbaası.
• ÜNALP, F.Rezzan. (2011). Türk Milli Mücadelesinin Oluşumunda Kuvayı Milliye Düşüncesi ve Bağımsızlık Önderi Olarak Mustafa Kemal. Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi (18), ss. 69-90
• ÜNALP, F. Rezzan. (2018). Birinci Dünya Harbi Sonunda Maraş’ın İtilaf Devletlerince İşgali ve Maraş Savunması, Gazi Akademik Bakış (11/22), ss. 205-235.
• YALAZAN, Talat. (1994). Türkiye’de Yunan Vahşet ve Soykırımı Girişimi (15 Mayıs 1919-9 Eylül 1922) I. ATASE Yayınları.
• YALÇIN, E. Semih-Koca, Salim. (2005). Mustafa Kemal Paşa’nın Anadolu’ya Geçişi. Berikan Yayınevi.
• YILMAZ, Veli. (1993). 1’nci Dünya Harbi’nde Türk-Alman İttifakı ve Askeri Yardımlar. Cem Ofset Matbaası.