BAYAT - AFYONKARAHİSAR YÖRESİ AĞITLARI

Yıl 2023, Sayı: 57, 1 - 15, 30.03.2023

Ümit Ünsal Kaya , Şerife Burcu Kaya

https://doi.org/10.17498/kdeniz.1233142

Öz

Ağıt söyleme geleneği, Türk toplumunun yaşantısında çok eskiden beri önemli bir yere sahiptir. Sözlü kültürün önemli bir parçası olan bu gelenek sosyo-kültürel yaşamdaki değişimlere bağlı olarak yavaş yavaş yok olmaktadır. Bir kültürel değer taşıyan bu yöresel geleneğin derlenmesi, Türk kültür mirası içinde yer edinmesinin sağlanması çalışmanın temel amacıdır. Bu düşünceden yola çıkarak Afyonkarahisar-Bayat yöresinde söylenen ağıtlar derlenmiştir. İç Batı Anadolu’daki Afyonkarahisar ilinin Bayat ilçesinde kültürel miras olarak yüzyıllardır günümüze süregelen Bayat ağıtlarının kendine özgü söyleme şekli ve mitolojik hikayesi vardır. Ağıt söylemenin temelini vefat karşısında duyulan üzüntü, evlenme, ayrılık, kına gibi durumlar oluşturmuştur. Bu çalışmada Bayat yöresine ait ağıtların, bu yörede yaşayan 15 kaynak kişiyle yüz yüze görüşme yaparak video ve ses kaydı ile toplanıp yazıya geçirilmiştir. Uygun örnekleme tekniği ile oluşturulan çalışmanın örneklemini bu yörede ağıt söylemeyi bilen 15 kaynak kişinin söylediği 21 ağıt oluşturmaktadır. Kaynak kişilerin 13’ü okuryazar, 2’si okur-yazar değildir. Kaynak kişilerden tespit edilen ağıtların nesilden nesile sözlü olarak aktarıldığını gözlemledik. Ağıt içeriklerinin söyleyicinin sevdiğini kaybettiği durumlarda hissettiği üzüntüyü dile getirmek ve evlenerek ana evinden ayrılan kızına duyacağı özlemi ifade etmek amaçları ile dile getirildiğini tespit ettik. Çalışmanın sonunda ağıtların kültürel birikim taşıyan önemli kaynaklar olduğu ve bu ağıtlar sayesinde yörenin yaşam biçimi, coğrafyası, geçim tarzları ve günlük yaşayış biçimleri hakkında bilgiler edinebileceğimiz ortaya konmuştur. Bu ağıtların bölgenin kültürel birikimlerinin aktarılmasında önemli işlevi olduğu görülmektedir. Bu işlevin yok olmaması için yazılı kaynaklara aktarılmasının gerekli olduğu değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bayat ağıtları, Türk Halk kültürü, ağıt söyleme geleneği, sözel kültür, kültürel aktarım

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

LOCAL LAMENTS OF BAYAT / AFYONKARAHİSAR

Öz

The tradition of singing laments has an important place in the life of Turkish society since time immemorial. This tradition, which is an important part of oral culture, is gradually disappearing due to changes in socio-cultural life. The main purpose of this study is to compile this local tradition, which carries a cultural value, and to ensure that it takes its place in the Turkish cultural heritage. Based on this idea, the laments sung in Afyonkarahisar-Bayat region were compiled. Bayat laments, which have survived for centuries as a cultural heritage in Bayat district of Afyonkarahisar province in Central Western Anatolia, have a unique way of singing and a mythological story. The basis of lament singing is the sadness felt in the face of death, marriage, or separation. In this study, the laments belonging to the Bayat region were collected and transcribed by video and audio recording through face-to-face interviews with 15 informants living in this region. The sample of the study, which was created with the convenience sampling technique, consisted of 21 laments sung by 15 informants who know how to sing laments in this region. 13 of the informants were literate and 2 were illiterate. We observed that the laments identified from the informants were transmitted orally from generation to generation. We determined that the content of the laments was expressed with the aim of expressing the sorrow felt by the singer in cases where he/she lost his loved one and expressing his longing for her daughter who left her mother's house by getting married. At the end of the study, it was revealed that laments are important sources of cultural accumulation and thanks to these laments we can obtain information about the way of life, geography, livelihoods and daily life styles of the region. We have seen that these laments had an important function in handing down the cultural repertoire of the region. We conclude that it is necessary to transfer this function to written sources in order not to let them disappear.

Anahtar Kelimeler

Bayat laments, Turkish folk culture, lament singing tradition, oral culture, cultural transmission

Proje Numarası

-

МЕСТНЫЕ ПЛАЧИ БАЯТА / АФЬОНКАРАХИСАР

Öz

Традиция пения причитаний занимает важное место в жизни турецкого общества с незапамятных времен. Эта традиция, являющаяся важной частью устной культуры, постепенно исчезает из-за изменений в социально-культурной жизни. Основная цель данного исследования- собрать воедино эту местную традицию, несущую в себе культурную ценность, и обеспечить ей место в культурном наследии Турции. Исходя из этой идеи, были собраны причитания, исполняемые в районе Афьонкарахисар-Баят. Баятские причитания, сохранившиеся на протяжении веков как культурное наследие в районе Баят провинции Афьонкарахисар в центральной части Западной Анатолии, имеют уникальную манеру пения и мифологическую историю. В основе пения причитаний лежит печаль, испытываемая перед лицом смерти, брака или разлуки. В данном исследовании причитания, относящиеся к региону Байат, были собраны и расшифрованы с помощью видео- и аудиозаписи в ходе личных интервью с 15 информантами, проживающими в этом регионе. Выборка исследования, созданная с помощью метода удобной выборки, состояла из 21 причитания, исполненного 15 информантами, которые знают, как поют причитания в этом регионе. 13 информантов были грамотными, а 2- неграмотными. Мы заметили, что причитания, выявленные у информантов, передавались устно из поколения в поколение. Мы определили, что содержание причитаний было выражено с целью выразить печаль, которую испытывал певец в случаях, когда терял любимого человека, и выразить тоску по дочери, которая покинула дом матери, выйдя замуж. В конце исследования было выявлено, что причитания являются важным источником культурного накопления, и благодаря им мы можем получить информацию об образе жизни, географии, средствах к существованию и повседневном стиле жизни региона. Мы увидели, что эти причитания имели важную функцию в передаче культурного репертуара региона. Мы пришли к выводу, что необходимо перенести эту функцию в письменные источники, чтобы не дать им исчезнуть.

Anahtar Kelimeler

Баятские причитания, турецкая народная культура, традиция пения причитаний, устная культура, передача культуры

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Afyon Valiliği (2022). Bayat İlçemiz. http://www.afyonkarahisar.gov.tr/bayat Altınkaynak, E. (1996). Pınarbaşı, Sarız, Tomarza Avşar Ağıtları. (Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi SBE DKT, Elazığ.
• Altınkaynak, E. (2022). “Manas Destanında Yas Tutma, Cenaze Merasimi ve Ağıt Söyleme Geleneği”, Karadeniz, S. 55, s. 1-11.
• Aydın, M. (1984). Bayat-Bayat boyu ve Oğuzların tarihi, Hatiboğlu Yayınevi.
• Bali, M. (1997). Ağıtlar, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını.
• Baltaş, Z. (2000). Sağlık Psikolojisi, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Çıblak, N. (2005). Türk Halk Kültürü İçerisinde Mersin Ağıtlarının Yeri. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(2), 201-226.
• Durbilmez, B. (2000). “Tarihî Olay-Edebî Metin İlişkileri Bağlamında Kıbrıs Konulu Âşık Tarzı Şiirler Üzerine Bir Değerlendirme”, Proceedings of the Third Internatioal Congress for Cyprus Studies/ Üçüncü Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi Bildirileri, Volume/Cilt:2 Linguistics& Literature, Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınları: Gazi Magosa, 87-105.
• Durbilmez, B. (2007). “Âşık Tarzı Şiirlerde Sözlü Tarih (Kayserili ve Yozgatlı Âşıkların Şiirlerinden Örneklerle)”, II. Kayseri ve Yöresi Kültür, Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni (10-12 Nisan 2006)- Bildiriler, Kayseri, 299-317.
• Durbilmez, B. (2017). Türk Dünyası Kültürü-1, Ötüken Yayınları: İstanbul.
• Durbilmez, B. (2018). Âşık Edebiyatı ve Taşpınarlı Halk Şairleri, 5. Baskı, Akçağ Yayınları: Ankara.
• Durbilmez, B. (2019). Türk Kültür Coğrafyası, Halk Bilimi ve Edebiyat Araştırmaları, Ötüken Yayınları: İstanbul.
• Elçin, Ş. (1990). Türkiye Türkçesinde Ağıtlar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını.
• Kaya, D. (1999). Anonim Halk Şiiri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Saraç, Ö. (2022). Sığıtçılık geleneğinden cenaze ağlama derneğine bir değişimin anatomisi. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 7, 20-35.
• Şakalar, A. (2022). Kahramanmaraş yöresindeki ağıtlar üzerine bir inceleme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 1031-1040.
• Şahin, N. (1994). Yozgat Ağıtları Üzerine Mukayeseli Bir Araştırma, ERÜ SBE YLT: Kayseri.
• Şimşek, E. (1990). Kadirli'den Derlenen Ağıtlar ve Ağıtlar üzerine Bazı Düşünceler, Erciyes, 13(O152), 11-12.
• Şimşek, E. (1993). Kadirli ve Osmaniye Ağıtları. Antakya: Kültür Ofset Basımevi.
• Yaldızkaya, Ö. F. (1992). Emirdağ Yöresi Türkmen Ağıtları. İzmir: Bayraklı Matbaası.
• Yüce, H. (2017). Türk halk müziğinde ağıt yakma geleneği üzerine bir inceleme: Amasya yöresi. Researcher: Social Science Studies, 5(9), 158-171.