İŞ VE MESLEK AHLAKI AÇISINDAN TÜRKİYE’DE ÇIRAKLIK EĞİTİMİ

Yıl 2024, Sayı: 63, 16 - 30, 27.09.2024

Murat Soysal

https://doi.org/10.17498/kdeniz.1521162

Öz

Geçmişten günümüze tarihi kayıt ve vesikalar, inanç temelli toplumlarda bireyin tutum ve davranışlarının şekillenmesinde ve toplumsal değerlerin sonraki nesle tevarüsünde dini anlayış, kültür ve geleneğin her zaman etkili olduğunu göstermiştir. Bu yolla esasında sadece bireylerin değil toplumların da ahlak ve karakter yapısı şekil almıştır. Bireyin hayata tutunup toplumda statü ve yer edinmesinde, meslek sahibi olması ve yaptığı işin, edindiği mesleğin gereğini değer yargılarıyla çelişmeden ifa etmesinin önemi büyüktür. Ahlaki değer ve yargıları oturmuş, hemen hemen her toplumda meslek ve vizyon sahibi bireyler toplumda hak ettikleri yeri her zaman muhafaza etmişlerdir. Bu çalışmada İslamiyet öncesi Türklerde ve sonraki tarihsel süreç içerisinde Selçuklu, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi iş ve meslek ahlakı anlayışı ele alınmıştır. Ayrıca bireyin eğitiminde ve toplumun şekillenmesinde önemli rol oynamış ahilik teşkilatı ve sonraki süreçte gedik ve lonca teşkilatlarının hafızasından yola çıkılarak günümüz örgün eğitim içerisinde yer alan ve Çıraklık Okulu olarak da adlandırılan Mesleki Eğitim Merkezleri konu edinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İş ve Meslek, Ahlak, Ahilik, Çıraklık, Mesleki Eğitim

ОБУЧЕНИЕ УЧЕНИЧЕСТВУ В ТУРЦИИ С ТОЧКИ ЗРЕНИЯ ТРУДОВОЙ И ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ ЭТИКИ

Öz

Исторические записи и документы показывают, что в вероисповедных обществах всегда имели значение религиозные убеждения, культура и традиции, которые формировали отношение и поведение людей, а также передавали общественные ценности следующим поколениям. Благодаря этому процессу формировались не только отдельные личности, но и моральная и характерная структура общества. Важным является то, что для того, чтобы человек мог закрепиться в жизни и обрести статус в обществе, ему необходимо овладеть профессией и выполнять свою работу без противоречия с моральными ценностями. В практически каждом обществе люди с сформированными моральными ценностями и профессиональным видением всегда сохраняли свое заслуженное место. В данном исследовании рассматривается трудовая и профессиональная этика у тюрков до принятия ислама, а также в исторические периоды Сельджуков, Османов и Республики. Кроме того, опираясь на память ахийского братства, которое играло важную роль в воспитании личности и формировании общества, а также на поздние гильдии и лонжевые организации, исследование фокусируется на современных профессиональных учебных центрах, также называемых школами ученичества.

Anahtar Kelimeler

Труд и профессия, Этика, Ахийское братство, Ученичество, Профессиональное образование

APPRENTICESHIP EDUCATION IN TURKEY FROM THE PERSPECTIVE OF WORK AND PROFESSIONAL ETHICS

Öz

Historical records and documents from the past to the present have shown that religious understanding, culture, and tradition have always been influential in shaping individual attitudes and behaviors, as well as in the transmission of societal values to subsequent generations in faith-based societies. Through this process, not only individuals but also the moral and character structures of societies have been shaped. It is of great importance for an individual to acquire a profession and to perform their work without conflicting with moral values in order to establish themselves in life and gain status and position in society. In almost every society, individuals with established moral values and professional vision have always maintained their rightful place in society. This study examines the understanding of work and professional ethics among pre-Islamic Turks and during the historical periods of the Seljuks, Ottomans, and the Republic of Turkey. In addition, based on the memory of the Ahilik organization, which played an important role in the education of individuals and the shaping of society, as well as the later guild and lonca organizations, the study focuses on Vocational Training Centers, also known as Apprenticeship Schools, which are part of today's formal education.

Anahtar Kelimeler

Work and Profession, Ethics, Ahilik, Apprenticeship, Vocational Education

Kaynakça

• Ahmetbeyoğlu, A. (2015). “İslamiyet Öncesi Türklerde Sosyal ve Ekonomik Yapı”. Türk Kültürü El Kitabı. (ed. İhsan Çapçıoğlu - Hayati Beşirli). Ankara: Grafiker Yayınları: 341-366.
• Aksoy, A. (1993). Çıraklik Eğiti̇mi̇ni̇n İşyeri̇ Veri̇mli̇li̇gi̇ne ve Uyumuna Etki̇leri̇ ve Malatya Küçük Sanayi̇ Si̇tesi̇’nde Uygulamalı Bi̇r Araştırma. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Anadol, C. (1991). Türk-İslam Medeniyetinde Ahilik Kültürü ve Fütüvvetnameler. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları.
• Arslan, A. (1995). Çıraklık Eğitimi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Aydın, S. – Özdemir.Ü. (2019). Geçmişten Günümüze Fotoğraflarla Mesleki ve Teknik Eğitim 1775-2019. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Bayram, M. (1991). Ahi Evren ve Ahi Teşkilatının Kuruluşu. Konya: Damla Matbaacılık.
• Bedirhan, Y. (2004). İslam Öncesi Türk Tarihi ve Kültürü. Konya: Eğitim Kitabevi Yayınları.
• Biçer, B. (2007). Türklerin İslamlaşma Süreci. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Bostancıoğlu, Z. – Dinler, M. (2017). “Türkiye’de Çıraklık Eğitiminin Dünü Bugünü Geleceği”. Çıraklık Dünü-Bugünü- Yarını Arama Konferansı. Sakarya Yayıncılık: 3-27.
• Cihan, A. - Doğan, İ. (2007). Osmanlı Toplum Yapısı ve Sivil Toplum. İstanbul: 3F Yayınevi.
• Cumhuriyetin 50. Yılında Esnaf ve Sanatkar. (1973). Ankara: Güneş Matbaacılık.
• Çağatay, N. (1989). Bi̇r Türk Kurumu Olan Ahi̇li̇k. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Çağatay, N. (1990). Ahilik Nedir?. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları.
• Çağatay, N. (1996). “Ahiliğin Orta Çağ Anadolu Toplumuna Etkileri”. I. Uluslararası Ahilik Kültürü Sempozyum Bildirileri. Kültür Bakanlığı Yayınları: 33-43.
• Çanak, Ö. (2019). İslam Öncesi Türk Kültüründe İnsani Değerler. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Demir, G. (2000). Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu ve Ahilik. İstanbul: Ahi Kültürünü Araştırma ve Eğitim Vakfı Yayınları.
• Ekinci, Y. (1988). Ahi Birlikleri. Ankara: Türk Standartları Enstitüsü.
• Ekinci, Y. (1990). Ahilik ve Meslek Eğitimi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Eroğlu, E. (2018). Onuncu Yüzyıla Kadar Türklerde Ticaretin Seyri. İstanbul: Kriter.
• Eyigün, S. (2008). Mesleki̇ Eği̇ti̇m Merkezi̇ Öğrenci̇leri̇ni̇n Benli̇k Kavramlarının İncelenmesi̇ (Bursa İli̇ Örneği̇. İstanbul: Yedi Tepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Gömeç, S. (2012). Türk Kültürünün Ana Hatları. Ankara: Berkan Yayınevi.
• Güllülü, S. (1977). Sosyoloji Açısından Ahi Birlikleri. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Günal, Z. (2004). İslam Öncesi Türk Tarihi ve Kültürü. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Güner, U. (2023). Ahilik Kökeni, Tarihi ve Mahiyeti. İstanbul: Selenge Yayınları.
• Karamuk, Z. (1973). Cumhuriyetin 50.yılında Milli Eğitimimiz. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Kıvrak, D. (2022). İslam Öncesi̇ Türklerde Suç ve Cezalar. Kırklareli: Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Köksal, M. F. (2006). Ahi Evran ve Ahilik. Kırşehir: Kırşehir Valiliği Yayınları.
• Mesleğim Hayatım. (2024). “Mesleki Eğitim Merkezleri”. Erişim Tarihi: 06.05.2024. https://meslegimhayatim.meb.gov.tr/egitim/mesleki-egitim
• Mevzuat Bilgi Sistemi. (2024) “Mesleki Eğitim Kanunu” . Erişim Tarihi: 20.05.2024. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=3308&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• Milli Eğitim Bakanlığı Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü. (2005). “Di̇n Kültürü ve Meslek Ahlaki Dersi̇ Öğreti̇m Programı”. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Paksoy, H. M. vd. (2020). “Türk Kültüründe Ticaret Ahlakı Üzerine Kavramsal Bir Araştırma”. Pamukkale İşletme ve Bilişim Yönetimi Dergisi, VII/1: 12-27.
• Şimşek, M. (2002). TKY ve Tarihteki Bir Uygulaması Ahilik. İstanbul: Hayat Yayıncılık.
• Tabakoğlu, A. (1986). “Sosyal ve İktisadi Yönleriyle Ahilik”. Türk Kültürü ve Ahilik (XXI. Ahilik Bayramı Sempozyumu Tebliğleri 13-15- Eylül 1985 Kırşehir). Ahilik Araştırma ve Kültür Vakfı Yayınları: 49-72.
• Tabakoğlu, A. (2007). “Türklerde Ekonomi”. Türk Tarihi ve Kültürü. (ed. Cemil Öztürk). Ankara: Pegem A Yayıncılık: 287-316.
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. (2024). “Geçmişten Günümüze Kurul Kararları ve Fihristleri”. Erişim Tarihi: 21.05.2024. https://ttkb.meb.gov.tr/www/gecmisten-gunumuze-kurul-kararlari/icerik/152
• Tuna, O. (1973). Türkiye’de Mesleki ve Teknik Eğitim. Ankara: Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu.
• Turan, K. (1996). Ahilikten Günümüze Mesleki ve Teknik Eğitimin Tarihi Gelişimi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Türkeş-Günay, U. (2006). Türklerin Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu. (2024). “Mesleki Eğitim”. Erişim Tarihi: 07.05.2024. https://www.tesk.org.tr./view/menu/goster.php?Guid=b70d9370-101c-11ea-9eaf-000c29b32a85
• Uçma, İ. (2011). Bir Sosyal Siyaset Kurumu Olarak Ahilik. İstanbul: İşaret Yayınları.
• Ünsür, A. (1998). Mesleki Eğitim ve Mesleğe Yöneltme (İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Ünsür, A. (2020). İş’te İnsan ve Ahlak. İstanbul: DEM Yayınları.
• Yazıcı, N. (2007). “İlk Müslüman Türk Devletleri”. Türk Tarihi ve Kültürü (ed. Cemil Öztürk). Ankara: Pegem A Yayıncılık: 31-56.