AHLAKİ GELİŞİM SÜREÇLERİNE KATKISI YÖNÜYLE ÇOCUK YAYINLARI (DİNİ DEĞERLER SERİSİ ÖRNEĞİ)

Yıl 2024, Sayı: 63, 71 - 91, 27.09.2024

Emre Yılmaz

https://doi.org/10.17498/kdeniz.1535368

Öz

Bir edebiyat ürünü olarak çocuk dergileri, çocukların zihinsel, sosyal, duygusal, ahlaki ve dini gelişimlerine etki etmesi yönüyle önemli bir yere ve işleve sahiptir. Günümüz teknoloji dünyasında tablet ve telefonlarla adeta çepeçevre kuşatılmış bir ortamdan geleceğin yetişkinleri olan çocuklarımızı çekip alarak onlara evrensel ahlaki değerler aşılamak, millî ve manevi değerler kazandırarak topluma yararlı birer birey olarak yetişmelerini sağlamak hususunda içerik ve donanım bakımından onların dikkatlerini çekebilecek özellikte ve alanında uzman kişiler tarafından hazırlanmış kaliteli ve nitelikli edebi eserlere ihtiyaç duyulmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti’nin en köklü kurumlarından biri olan Diyanet İşleri Başkanlığı’nın bünyesinde hizmet veren Dini Yayınlar Genel Müdürlüğü’nün, çocuk ve gençleri kötü alışkanlık ve zararlı akımlardan korumak, bilgi ve ahlak eksenli, evrensel insanî/İslamî erdemleri önceleyen bir neslin gelişmesi gaye ve hedefleri doğrultusunda hazırladığı basılı, sesli ve görüntülü yayınlar nicelik ve nitelik itibariyle önemli bir yere sahiptir. Bu araştırma, D.İ.B yayınlarından biri olup 7-15 yaş arası çocuklara yönelik olarak yayımlanan “Dini Değerler” isimli kitap serisinin içerik ve donanım olarak, hitap ettiği 7-15 yaş arası çocukların ilgisini çekebilecek ve onların ahlaki gelişimlerine katkı sağlayabilecek yetkinlikte olup olmadığını ve çocukların ahlaki gelişim düzeylerini bir üst evreye yönlendirmede işlevselliğini incelemek amacıyla yapılan betimsel bir alan araştırmasıdır. Araştırmada, nitel araştırmada kullanılan “Doküman incelemesi”,“Betimsel analiz ve İçerik analizi” tekniklerinden yararlanılmıştır. Araştırma sonunda; kitapların içerik ve donanım olarak hedef kitlenin bilişsel, duyuşsal, sosyal, ahlaki gelişim düzeylerine uygun olup onların ilgisini çekebilecek ve ahlaki gelişimlerine olumlu katkılar sağlayabilecek yetkinliğe ve ahlak gelişim düzeylerini bir üst evreye yönlendirici içeriğe sahip olduğu, bu anlamda kitap serisinin çocuklara değer kazandırma ve ahlaki gelişim düzeylerini bir üst evreye yönlendirmede başvurulabilecek nitelikli kaynaklar arasında önerilebileceği, bununla birlikte kitap serisinin içeriğinin gözden geçirilip 7-12 yaş arası çocuklar için ayrı, 12-15 yaş arası çocuklar için ayrı bir içeriğin oluşturulmasının eğitsel açıdan daha isabetli olacağı değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ahlak, Gelişim, Ahlaki Gelişim, Ahlaki Gelişim Düzeyi, Gelişim Psikolojisi, Çocuk Yayınları

ДЕТСКИЕ ИЗДАНИЯ С ТОЧКИ ЗРЕНИЯ ИХ ВКЛАДА В ПРОЦЕССЫ НРАВСТВЕННОГО РАЗВИТИЯ (НА ПРИМЕРЕ СЕРИИ «РЕЛИГИОЗНЫЕ ЦЕННОСТИ»)

Öz

Детские журналы как литературные произведения играют важную роль в умственном, социальном, эмоциональном, нравственном и религиозном развитии детей. В современном технологическом мире, где дети окружены планшетами и телефонами, существует потребность в высококачественных литературных произведениях, которые могут привлечь внимание детей и помочь им освоить универсальные моральные, национальные и духовные ценности, став полезными членами общества. В данном исследовании рассматривается серия книг «Религиозные ценности», изданная Управлением по делам религий и предназначенная для детей в возрасте от 7 до 15 лет. Цель исследования — оценить, достаточно ли содержания и структуры книг для привлечения внимания целевой аудитории и их вклада в моральное развитие детей, а также определить их функциональность в продвижении детей на более высокие уровни нравственного развития (7-12 лет — традиционный уровень, 12-15 лет — посттрадиционный уровень). В исследовании использованы методы документального анализа, описательного анализа и контент-анализа. Результаты показали, что серия обладает необходимыми качествами для привлечения внимания детей и положительного влияния на их нравственное развитие. Однако также рекомендуется пересмотреть содержание серии, создав отдельные материалы для детей в возрасте 7-12 лет и 12-15 лет для более эффективных образовательных результатов.

Anahtar Kelimeler

Развитие, Нравственность, Нравственное Развитие, Универсальные Ценности, Детские Издания

CHILDREN'S PUBLICATIONS IN TERMS OF THEIR CONTRIBUTION TO THE PROCESSES OF MORAL DEVELOPMENT (AN EXAMPLE OF THE RELIGIOUS VALUES SERIES)

Öz

As a literary product, children's magazines hold a significant place and function in terms of influencing children's mental, social, emotional, moral, and religious development. In today’s technological world, there is a need for high-quality and professionally prepared literary works that can attract the attention of children and, in terms of content, aim to instill universal moral values, national and spiritual values, and help children grow into useful individuals for society. This research is a descriptive field study aimed at examining whether the "Religious Values" book series, published by the Directorate of Religious Affairs and aimed at children aged 7-15, is sufficient in terms of content and features to appeal to its target audience and contribute to their moral development. Additionally, the study evaluates the functionality of this series in guiding children's moral development to a higher stage (transitioning children aged 7-12 to the traditional stage and children aged 12-15 to the post-traditional stage). The study employed document review, descriptive analysis, and content analysis techniques, commonly used in qualitative research. The results indicate that the series is competent in terms of content and features to attract the attention of its target audience and positively contribute to their moral development. It also suggests that the series could serve as a valuable resource for guiding children's moral development to a higher level. However, it is recommended that the series be revised to create separate content for children aged 7-12 and 12-15 for more effective educational outcomes.

Anahtar Kelimeler

Development, Morality, Moral Development, Universal Values, Children

Kaynakça

• Akboy, R. (1997). Eğitim Psikolojisi., Bornova Can Ofset, İzmir.
• Altıntaş, H. (2018). Psikoloji Sözlüğü, Ankara, Akçağ Yayınları.
• Arı, R. (2016). Eğitim Psikolojisi - Gelişim ve Öğrenme, Ankara, Nobel Akademik Yayıncılık.
• Aydın, M. (1989) .“Ahlak”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.II, İstanbul.
• Aydın, M. Z. (2011). Ahlak öğretiminde Örnek Olay İncelemesi Yöntemi. (4. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım
• Aydın, M. Z. (2018). Din Öğretiminde Yöntemler. Ankara: Nobel Yayınları.
• Bacanlı, H. (2004). Gelişim ve Öğrenme (8. Baskı). Ankara: Nobel.
• Bacanlı, H. (2007). Eğitim Psikolojisi. Ankara: Pagem.
• Başaran, İ. E. (1998), Eğitim Psikolojisi, 16. B. (Beşinci Yazım), Aydan Web Tesisleri, Ankara.
• Bee, H., Boyd, D., (2009), “Çocuk Gelişim Psikolojisi”, Okhan Gündüz (Çev.), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Bilgili, F. M., (2005). Çocuğun Din Eğitimi ve Karşılaşılan Güçlükler, Beyan Yayınları, İstanbul.
• Binbaşıoğlu, C. (1995). Gelişim Psikolojisi, Ankara, Hacettepe Taş Matbaacılık.
• Budak, S. (2009), Psikoloji Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
• Cüceloğlu, D. (2000). İnsan ve Davranışı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• De May, L. ve Schulze, H.J. (1996). Indoctrination and Moral Reasoning: A Comparison between Dutch and East German Students, Journal of Moral Education, Vol. 25(3); 309-324.
• Cafaoğlu Z, ve Aksüt M. (2008). Eğitim Psikolojisi. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Cesur, S. (2018). Ahlâkın Sosyal Psikolojisi. İstanbul: Pales.
• Cevizci, Ahmet (2012), “Ahlak” md. Felsefe Sözlüğü, Say Yayınları, İstanbul.
• Çağdaş. A.,& Seçer. Z., (2002). “Çocuk ve Ergende Sosyal ve Ahlak Gelişimi”. Nobel Yayınevi, Ankara.
• Çağrıcı, M (1981). Ahlakımız. İstanbul: Ertu Matbaası.
• Çağrıcı, M. (2012). İslam Düşüncesinde Ahlak, Dem Yayınları. İstanbul.
• Çiftçi, Nermin. (2007). Ahlak Gelişimi. Alim Kaya (Ed.), Eğitim Psikolojisi (2. Baskı) içinde. Ankara: Pegem A.
• Çiftçi, N. (2003). Kohlberg’in Bilişsel Ahlak Gelişimi Teorisi: Ahlak ve Demokrasi Eğitimi, Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (1); 43-77.
• Çileli, M. (1986). Ahlak Psikolojisi ve Eğitimi., V yayınları, Ankara.
• Deniz, M. (2007), Eğitim Psikolojisi, Akademi Yay., 1.B., Ankara.
• Dini Değerler Serisi-Kul Hakkını Gözetmek (2019), 1.(1),1-80. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Dini Değerler Serisi-Dürüstlük (2019), 1.(2),1-80. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Dini Değerler Serisi-Sorumluluk (2019), 1.(3),1-80. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Dini Değerler Serisi-Yardımseverlik (2019), 1.(4),1-80. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Dini Değerler Serisi-Tutumluluk (2019), 1.(5),1-80. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Dini Değerler Serisi-Büyüklere Saygı (2019), 1.(6),1-80. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Dini Değerler Serisi-Azimli Olmak (2019), 1.(7),1-80. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Dini Değerler Serisi-Minnettarlık (2019), 1.(8),1-80. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Dini Değerler Serisi-Merhamet (2019), 1.(9),1-80. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Dini Değerler Serisi-Dostluk (2019), 1.(10),1-80. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Dodurgalı. Abdurrahman, (2010). Ailede Din Eğitimi, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Doğan, R., ve Tosun C. (2003), İlköğretim 4. ve 5. Sınıflar İçin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretimi, 2. Baskı, PegemA Yayıncılık, Ankara.
• Dunn J. (2006). Moral development in early childhood and social interaction in the family. Handbook of Moral Development, 331-350.
• Dönmezer, İ. ( 2004). Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi., Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• Erdem, H. (2003). Ahlâk Felsefesi, Konya, Hü-Er Yayınları.
• Erden, M.; & Akman, Y., Eğitim Psikolojisi, Arkadaş Yayınevi, Ankara, 1997.
• Güngör, E. (2000). Değerler Psikolojisi Üzerine Araştırma, Ahlak Psikolojisi, Ahlaki Değerler ve Ahlaki Gelişme., Ötüken Neşriyat A.Ş., İstanbul.
• Güngör, E., (2010) Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak, 6.B., Ötüken Yayınlar, İstanbul.
• Hançerlioğlu, O. (1988) Ruh Bilim Sözlüğü. Remzi Kitapevi. İstanbul.
• Haynes, F. (2002). Eğitimde Etik., Çev. Akbaş SK., Ayrıntı Yayınları, Birinci Basım, İstanbul.
• Hesapçıoğlu, M. (1994). Öğretim İlke ve Yöntemleri, Eğitim Programları ve Öğretim, Beta Basım, Yayım, Dağıtım, A.Ş. İstanbul.
• Hökelekli, H. (1998). Çocukta Ahlak Gelişimi ve Eğitimi, Çocuk Gelişimi ve Eğitimi. Ed: Halis Ayhan, 1. Baskı, Ensar Neşriyat, İstanbul.
• Hood, R.W., & Spilka, J.B., Hunsbeger, B. and et al. (2004). Dini Gelişim Kuramları, Çev. Karacoşkun M.D., Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 4 (4); 205-221.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2010). Günümüzde İnsan ve İnsanlar, Sosyal Psikolojiye Giriş. İstanbul: Evrim Yayınları.
• Karaman, F. ve diğerleri (2009) Dinî Kavramlar Sözlüğü, DİB Yayınları, İstanbul.
• Karaman, H. (2000), Nurettin Topçu’da Ahlâk Felsefesi, Dergâh Yay. 1. Baskı, İstanbul.
• Kasap H. (1991) Spor Ahlakının Oluşmasına Antrenör Faktörü, Türk-Alman Kültür Diyalogunda Spor Ahlakı ve Spor Felsefesine Yeni Yaklaşımlar, Meya Matbaacılık ve Yayıncılık, İstanbul.
• Kılavuz, M. A. (2007). “Yaşlılık Döneminde Kayıplar ve Ölüm Olgusuna Anlam Vermede Dini Değerlerin Rolü”. Değerler ve Eğitimi. İstanbul:Dem Yayınları. 241-259.
• Killen M, Smetana JG, Smetana J. (2006). Social–cognitive domain theory: Consistencies and variations in children's moral and social judgments. In Handbook of moral development (pp. 137-172). Psychology Press.
• Kohlberg, L. (1975). The Cognitive-Developmental Approach to Moral Education. The Phi Delta Kappan. (A Special Issue on Moral Education). 56 (10), 670-677.
• Kohlberg, L., ve Richard H. H. (1977). Moral Development: A Review of the Theory, Theory Into Practice. 16 (2), 53- 59.
• Kulaksızoğlu, A. (2006). Ergenlik Psikolojisi., 8. Basım, Remzi Kitapevi, İstanbul.
• Mahon, M.J. (2000). The Effects of Cognitive Moral Development and Reinforcement Contingencies on Ethical Decision Making, Faculty of the Virginia Polytechnic Institute, State University, Master of Science, Blacksburg.
• Mercin, Levent, (2005). “Piaget ve Kohlberg’in Ahlâk (Moral) Gelişim Kuramlarının Özellikleri ve Karşılaştırılması”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi.
• Moshman, D. (2005). Adolescent Psychological Development: Rationality, Morality, and Identity. Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Miskeveyh İ. (2017). Ahlak Eğitimi: Şener A, Kayaoğlu İ, Tunç, C, (Çeviri editörleri). Tehzibu’l Ahlak, 2.B., İstanbul, Büyüyen Ay Yayınları
• Nevevî, Muhyiddin, Riyazu's-Salihin, I-III, (Buhari, Enbiya, 54), (Çev: Kıvamuddin Burslan-Hasan Hüsnü Erdem), Ankara, 1949.
• Nevevî, Muhyiddin, Riyazu's-Salihin, I-III, (Muslim, Hudud, 8,9), (Çev: Kıvamuddin Burslan-Hasan Hüsnü Erdem), Ankara, 1949.
• Nevevî, Muhyiddin, Riyazu's-Salihin, I-III, (Ebu Davud, Cihad, 85), (Çev: Kıvamuddin Burslan-Hasan Hüsnü Erdem), Ankara, 1949.
• Nevevî, Muhyiddin, Riyazu's-Salihin, I-III, (İbn Mace, Ticarat, 67), (Çev: Kıvamuddin Burslan-Hasan Hüsnü Erdem), Ankara, 1949.
• Oğuzkan, A. F. (1981). Eğitim Terimleri Sözlüğü, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Okumuş, E. (2003). Toplumsal Değişme ve Din. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Onur, B. (1991). Gelişim Psikolojisi. Yetişkinlik, Yaşlılık, Ölüm. Ankara: İmge Kitapevi.
• Onurcan Y. (Ed.), Sosyal Psikolojide Değerler ve Ahlak: Kuramlar ve Ölçekler, içinde (89-96). Ankara: Nobel.
• Özbay Y., Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi, Ankara 1999. Empati Yayınları.
• Özen, H. (2017). Ahlaki Yönelim Ölçeği, Sevim Cesur, Çağdan Erdoğan, Beyza Tepe, Aydın Bayad,
• Özeri, Z. N. (2004), Okul Öncesi Din ve Ahlak Eğitimi, 1. Baskı, Dem Yayıncılık, İstanbul
• Özyılmaz, Ö. (2003). Çocukluk ve Gençlik Çağında İslami Eğitim ve Psikolojik Temelleri, İstanbul, Pınar Yayınları.
• Par, A. H. (1984) Osmanlıca Türkçe Sözlük, Serhat Yayınları, İstanbul.
• Pazarlı, O. (1980). İslam’da Ahlâk, İstanbul, Remzi Kitapevi.
• Püsküllüoğlu, A (1994) Arkadaş Türkçe Sözlük,Arkadaş Yayınları, Ankara.
• Selçuk, Z. (2001). Gelişim ve Öğrenme, Nobel Yayınları, 8.B., Ankara,
• Selçuk, Z. (1999). Gelişim ve Öğrenme Eğitim Psikolojisi., Nobel Yayın Dağıtım LTD. ŞTİ., 6. Basım, 86-91, Ankara.
• Senemoğlu, N. (2012). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim-Kuramdan Uygulamaya. Yargı Yayınları. Ankara.
• Şengün, M. (2018). Ahlaki Olgunluk Ahlak Eğitiminde Teori ve Uygulama, Ankara: Nobel.
• Şentürk, H. (2018). Eğitim Psikolojisi, İstanbul, İz Yayıncılık.
• Taylı, A. (2013). Ahlak Gelişimi. Şerife Işık Terzi (Ed.), Eğitim Psikolojisi içinde (169- 205). Ankara: Pegem.
• Tezcan, M. (1980). “Çocuk, Çalışma Yaşamı ve Boş Zaman Uğraşıları”, Çocuk ve Eğitim. Türk Eğitim Derneği Yayınları, Ankara, (s.171-190)
• Türer, C. (2007). Ahlakım. Ed: Mehmet Emin Özafşar, Recai Doğan. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Uysal, V. (2007). “Yetişkinlerde Dindarlık ve Değerler”. Değerler ve Eğitimi Uluslararası Sempozyumunda sunulan bildiri. (26-28 Kasım 2004, İstanbul, s. 215-241), İstanbul: DEM Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2022) Ahlak. Doğu Batı Yayınlar, Ankara.
• Vozzola, E. C. (2014). Moral development: theory and applications. New York, NY: Routledge
• Walker, L.J., & Moran, T.J. (1991). Moral Reasoning in a Communist Chinese Society, Journal of Moral Education, Vol. 20(2); 139-155.
• Windsor, J.C., & Cappel, J.J. (1999). A Comparative Study of Moral Reasoning College Sudent Journal, 33(2); 281- 288.
• Yalçınkaya, T. (1993). Eğitimin Önemli Bir Aracı Oyun. Çağdaş Eğitim. Sayı:194, Tekışık Matbaası, Ankara, (s.39- 43).
• Yapıcı, Ş. ve Yapıcı, M, (2003). Çocukta Ahlaki Gelişim. Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi. C.5, S.3.
• Yapıcı, Ş. ve Yapıcı M., (2005). Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Yeşilyaprak, B. (2003). Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi. 6.B. PegemA Yayıncılık. Ankara.
• Yörükoğlu, Atalay, (1998). Çocuk Ruh Sağlığı, 23. basım, Özgür Yayınları, İstanbul.
• Yavuzer, Haluk, (1997). Çocuk Eğitimi El Kitabı, 4. basım, Remzi Kitabevi, İstanbul.