MANUSCRIPTS OF THE GEORGIAN GRAMMAR OF THE NATIONAL LIBRARY OF PARIS

Yıl 2024, Sayı: 64, 144 - 157, 10.12.2024

Mariam Koberidze

https://doi.org/10.17498/kdeniz.1587990

Öz

The question of finding, describing and publishing Georgian manuscripts preserved abroad in the context of the history of world culture, from the point of view of communication between cultures and the popularization of Georgian spiritual values, is an urgent question of science. Georgian manuscripts stored in the National Library of Paris are of particular importance.
At different times, the manuscripts of the National Library of Paris were described by M. Brosset, A. Khakhanashvili, Fr. Makler and E. Takaishvili. The Georgian manuscripts of Paris were and are of great importance to us today. Several rare manuscripts are preserved here, similar to which either do not exist or are poorly preserved in famous libraries. Aleksandre Khakhanashvili described 26 manuscripts, including three manuscripts of Georgian grammar. Ekvtime Takaishvili described twenty-nine manuscripts, including four manuscripts of Georgian grammar.
This article presents the relationship between the Georgian grammar manuscripts preserved in Paris and the grammar manuscripts of David Batonishvili and Ioane Kartvelishvili. We will chronologically analyze the importance of studying these manuscripts and the approaches of other scholars in relation to today. Grammar manuscript N 27, preserved in the Paris National Library, belongs to Ioane Kartvelishvili. According to Ekvtime Takaishvili, the manuscript is written on blue paper, individual sheets have been preserved, pasted onto new paper and inserted into the cover. The first eight pages are entirely Georgian text, then Russian-Georgian.
The other two manuscripts of the grammar of the Paris National Library, No. 7 and No. 9, are of an educational nature, without an author. We think that these manuscripts should also belong to Ioan Kartvelishvili. Manuscript No. 15 belongs to David Batonishvili.

Anahtar Kelimeler

Manuscripts of Georgian grammar, Paris, Ioane Kartvelishvili, Marie Brosset, Alexandre Khakhanashvili, Ekvtime Takaishvili.

РУКОПИСИ ГРУЗИНСКОЙ ГРАММАТИКИ НАЦИОНАЛЬНОЙ БИБЛИОТЕКИ ПАРИЖА

Öz

Вопрос поиска, описания и публикации сохранившихся за рубежом грузинских рукописей в контексте истории мировой культуры, с точки зрения коммуникации между культурами и популяризации грузинских духовных ценностей, является актуальным вопросом науки. Особое значение имеют грузинские рукописи, хранящиеся в Национальной библиотеке Парижа.
В разное время рукописи Национальной библиотеки Парижа описали М. Броссе, А. Хаханашвили, Фр. Маклер и Э.Такаишвили. Грузинские рукописи Парижа для нас имели и сегодня тоже имеют большое значение. Здесь сохранены несколько редких рукописей, подобных которым либо нет, либо мало сохранены в известных библиотеках. Александре Хаханашвили описал 26 рукописей, в том числе три рукописи грузинской грамматики. Эквтиме Такаишвили описал двадцать девять рукописей, в том числе четыре рукописи грузинской грамматики.
В настоящей статье представлена связь рукописей грузинской грамматики, сохранившихся в Париже, с рукописями грамматики Давида Батонишвили и Иоана Картвелишвили. Мы хронологически проанализируем важность изучения этих рукописей и подходов других ученых применительно к сегодняшнему дню. Рукопись грамматики № 27, сохраненная в Парижской национальной библиотеке, принадлежит Иоану Картвелишвили. По описанию Эквтиме Такаишвили рукопись написана на синей бумаге, сохранены отдельные листы, наклеенные на новую бумагу и вложенные в обложку. Первые восемь страниц полностью грузинский текст, затем русско-грузинский.
Остальные 2 рукописи грамматики Парижской национальной библиотеки № 7 и № 9 учебного характера, без автора. Думаем, что эти рукописи тоже должны принадлежать Иоану Картвелишвили. Рукопись № 15 принадлежит Давиду Батонишвили.

Anahtar Kelimeler

Рукописи грузинской грамматики, Париж, Иоане Картвелишвили, Мари Броссе, Александре Хаханашвили, Эквтиме Такаишвили.

PARİS ULUSAL KÜTÜPHANESİNDE MUHAFAZA EDİLEN GÜRCÜCE GRAMERİNİN ELYAZMALARI

Öz

Yurt dışında muhafaza edilen Gürcüce el yazmalarının dünya kültür tarihi bağlamında kültürler arası iletişim ve Gürcü manevi değerlerinin yaygınlaştırılması açısından araştırılması, tanımlanması ve yayınlanması Kartvelolojinin güncel bir konusu olarak tanımlanabilir. Bu açıdan Paris Milli Kütüphanesi'nde muhafaza edilen Gürcüce el yazmaları özellikle önem arz etmektedir.
Farklı zamanlarda Paris Ulusal Kütüphanesi'ndeki Gürcüce el yazmaları M. Brosset, A. Khakhanashvili, Fr. Broker ve E. Takaishvili tarafından tanıtılmıştır. Gerek geçmişte, gerekse günümüzde büyük öneme sahip olan söz konusu el yazmalarının ikinci nüshası ya yok ya da tanınmış kütüphanelerde nadiren bulunmaktadır. Aleksandre Khakhanashvili, üçü Gürcüce dilbilgisi el yazması olmak üzere yirmi altı adet el yazmasını tanıtmıştır. Ekvtime Takaishvili de Gürcüce gramerle ilgili dört adet el yazması da dahil olmak üzere yirmi dokuz adet el yazmasını tanıtmıştır.
Bu makalede, Paris'te muhafaza edilen Gürcüce dilbilgisi el yazmaları ile David Batonishvili ve İoane Kartvelishvili'nin dilbilgisi yazmaları arasındaki bağlantı üzerine çalışılmış ve yazmaların incelenmesinin önemi ve diğer bilim adamlarının günümüze kadar yaklaşımları kronolojik olarak analiz edilmiştir. Paris Milli Kütüphanesi'nde muhafaza edilen 27 numaralı gramer el yazması İoane Kartvelishvili'ye aittir. Ekvtime Takaişvili'nin anlatımına göre bu el yazma eseri mavi kâğıda yazılmış: Ancak günümüze kadar belli bir sayfaları ulaşmış, bunlar yeni bir kâğıda yapıştırılmış ve kapağa yerleştirilmiştir. İlk sekiz sayfanın tamamı Gürcüce metin, sonrası ise Rusça-Gürcüce metindir.
Paris Milli Kütüphanesi 7 ve 9 numaralı yazarının ismi bilinmeyen gramer kitabının iki nüshası bulunmaktadır ve bunlar eğitim maksatlı yazılmıştır. Bu yazmaların da İoane Kartvelishvili'ye ait olasılığı düşünülmektedir. 15 numaralı el yazması ise David Batonishvili'ye aittir.

Anahtar Kelimeler

Gürcüce gramer el yazmaları, Paris, İoane Kartvelishvili, Marie Brosset, Alexandre Khakhanashvili, Ekvtime Takaishvili.

Kaynakça

• Gozalishvili, sh. (1964). kartuli sit'qvierebis gamochenili mk'vlevari. mnatobi. #1. Tbilisi.
• Gozalishvili sh. ( 1975). aleksandre khakhanashvilis tskhovrebisa da moghvats'eobis amsakhveli dok'ument'ebi. saist'orio moambe. #31-32. Tbilisi.
• Dodashvili, r. (1962). mari brose-kartuli mts'erlobis mk'vlevari. Tbilisi: gamomtsemloba ,,sabch'ota sakartvelo".
• Tavzishvili, g. (1948). sakhalkho ganatlebisa da p'edagogiuri azrovnebis ist'oria sakartveloshi (1801-1870). Tbilisi.
• Taqaishvili, e. (1933). p'arizis natsionaluri bibliotek'is kartuli khelnats'erebi da otsi kartuli saidumlo damts'erlobis nishani. P'arizi.
• K'aranadze, m. k'ek'elia, v. shatirishvili, l. & chkhik'vadze, n. (2018). kartuli khelnats'eri ts'igni sazghvargaret. Tbilisi.
• K'vach'adze, l. (1988). tanamedrove kartuli enis sint'aksi. Tbilisi.
• K'oberidze, m. (2018). zmnis ughlebis p'aradigmebi ioane kartvelishvilis ,,kartul gramat'ik'ashi“. goris sakhelmts'ipo sasts'avlo universit'et'is sametsniero k'vlevebis zhurnali, t'. I, # 1. Gori.
• K'oberidze, m. (2022) a. aleksandre khakhanashvili da kartvelologiis akt'ualuri sak'itkhebi. pilologiuri k'vlevebi. III. Gori.
• K'oberidze, m. (2022) b. aleksandre khakhanashvili da p'arizis natsionaluri bibliotek'is kartuli khelnats'erebi. ist'oria, arkeologia da etnologia. VIII. Gori.
• Mosk'ovis sakhelmts'ipo arkivi. pondi 213. aghts'era 2. sakme 285. purtseli 55, 56, 57.
• Nik'olaishvili, e. (1970). gaioz rekt'ori da misi kartuli gramat'ik'a. gaioz rekt'ori. kartuli gramat'ik'a. t'ekst'i gamosatsemad moamzada, gamok'vleva da leksik'oni daurto elene nik'olaishvilma. Tbilis.
• Potskhishvili, a. (1979). kartuli gramat'ik'uli azris ist'oria. Tbilisi.
• Kartvelishvili, i. (1809). kartuli gramat'ik'a . k'. k'ek'elidzis sakhelobis khelnats'erta erovnuli tsent'ri. khelnats'eri. pondi S. # 4432. Tbilisi.
• Kartuli gramat'ik'a. goris ist'oriul-etnograpiuli muzeumi, khelnats'eri. pondi # 134.
• Ghlont'i, al. (1980). goris muzeumis khelnats'erebi. kartuli ghrammat'ik'a. pilologiuri chanats'erebi. Tbilisi: gamomtsemloba ,,sabch'ota sakartvelo“.
• Shanidze, a. (1953). kartuli gramat'ik'is sapudzvlebi. Tbilisi.
• Chkhik'vadze n. (2010). kartuli khelnats'eri utskhoetis satsavebshi (saprangetis natsionaluri bibliotek'a). sp'ek'ali. #2. Tbilisi.
• Ch'umburidze, z. (1983). kartuli khelnats'erebis k'valdak'val. Tbilisi: gamomtsemloba ,,nak'aduli“.
• Khantadze, sh. (1982). ori iubile (teimuraz bagrat'ionisa da mari brosesm shemokmedebiti urtiertobis shesakheb). sakartvelos ssr metsnierebata ak'ademiis matsne, ist'oriis, arkeologiis, etnograpiisa da khelovnebis ist'oriis seria. #41. Tbilisi.
• Khakhanashvili, a. (1898). p'arizis natsionaluri bibliotek'is kartuli khelnats'erebi: moambe. I. T'pilisi.
• Khosht'aria-brose, e. (2002). ak'ad. mari broses saarkivo memk'vidreoba. gazeti ,,lit'erat'uruli sakartvelo", # 3, Tbilisi.
• Khutsishvili, m. (2003). p'arizis ,,saazio sazogadoeba" da p'irveli sametsniero k'avshirebi sakartvelostan. amirani. #3. Tbilisi.
• Koberidze, M. (2023). Gruzinskaja kul'tura v kontekste mirovogo nauchnogo soobshhestva na H Mezhdunarodnom kongresse orientalistov. Karadeniz. 60. Ankara, 78-84.
• Brosset, M. (1833). Memoires inedits relativs al’s histoire et a la language georgienne. Paris.
• Brosset, M. (1837). Elements dde la language georgienne. Paris.
• Macler, F. (1908). Catalogue des manuscrits arméniens et géorgiens de la Bibliothèque nationale. Paris. Imprimerie nationale E. Leroux.