Üst Düzey Düşünme Becerileri Kavramları Bağlamında Türkçe Ders Kitaplarının İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 2, 224 - 246, 31.12.2022

Enise Olukcu , Derya Yıldız

Öz

Öğretim programlarında bilişsel süreç boyutu bakımından üst düzey becerileri içeren kazanımların ağırlıklı olması öğrencilerin yaşam boyu ihtiyaç duyacakları düşünme becerilerinin gelişimi için bir gereklilik olmanın yanı sıra 21. yüzyılın bireyden beklediği niteliklerin de başında gelmektedir. Eğitim ortamlarında en çok kullanılan ve en kolay ulaşılabilen kaynak olması sebebiyle ders kitaplarında üst düzey düşünme becerilerinin yer alması önem taşımaktadır. Bu bağlamda araştırmanın amacı 2020-2021 eğitim-öğretim yılında, ortaokul ve imam hatip ortaokullarında okutulan sekiz Türkçe ders kitabında üst düzey düşünme becerileri olan “analiz”, “değerlendir”, “yarat”, “sorgula”, “eleştir”, “karşılaştır”, “kıyasla”, “çıkarım”, kavramlarının kullanımının belirlenmesidir. Bu kavramlar Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’nde bilişsel süreç boyutu becerileri arasında yer almaktadır. Araştırmada, nitel araştırma desenlerinden durum çalışması kullanılmış, veriler doküman incelemesi yöntemiyle toplanmıştır. Doküman incelemesi sonucunda, veriler betimsel analize tabi tutulmuştur. Araştırma bulgularına göre sekiz Türkçe ders kitabında “değerlendir”, “karşılaştır” dışındaki, “yarat”, “sorgula”, “eleştir”, “kıyasla”, “analiz” ve çıkarım kavramlarının kullanımının az sayıda olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Üst düzey düşünme becerileri, Türkçe ders kitabı, Bilişsel süreç boyutu.

Examining Turkish Textbooks in the Context of High-Level Thinking Skills Concepts

Öz

In addition to being a requirement for the development of thinking skills that students will need throughout their lives, the fact that the curriculum includes high-level skills in terms of cognitive process dimension is one of the qualities that the 21st century expects from the individual. It is important to include high-level thinking skills in textbooks, as it is the most widely used and easily accessible resource in educational environments. In this context, the aim of the research is to analyze, "evaluate", "create", "inquire", "criticize", "compare", which are high-level thinking skills in eight Turkish textbooks taught in secondary schools and imam hatip secondary schools in the 2020-2021 academic year. "compare", "inference", is to determine the use of the concepts. These concepts are among the cognitive process dimension skills in the Revised Bloom Taxonomy. In the research, case study, one of the qualitative research designs, was used and the data were collected by document analysis method. As a result of the document review, the data were subjected to descriptive analysis. According to the research findings, it has been determined that the use of the concepts of "create", "inquire", "criticize", "compare", "analysis" and inference, other than "evaluate", "compare", is few in eight Turkish textbooks.

Anahtar Kelimeler

High-level thinking skills, Turkish textbook, Cognitive process dimension.

Kaynakça

• Akar, C. (2007). İlköğretim öğrencilerinde eleştirel düşünme becerileri (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Akar, C. ve Kara, M. (2016). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin bazı değişkenlere göre değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (Teke) Dergisi, 5(3), 1339-1355.
• Akar, H. (2019). Durum çalışması. Saban, A. ve Ersoy, A. (Ed.) Eğitimde nitel araştırma desenleri (3. Baskı). Ankara: Anı.
• Akyürek, E., & Afacan, Ö. (2013). The effect of brain-based learning approach which applied to 8th grade science and technology classes on students’ academic achievement. The Journal of Academic Social Science Studies, 6 (1), 75-98.
• Arı, A. (2011). Bloom’un gözden geçirilmiş bilişsel alan taksonomisinin Türkiye’de ve uluslararası alanda kabul görme durumu. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(2), 749–772.
• Arı, A. (2013). Bilişsel alan sınıflamasında yenilenmiş Bloom, SOLO, Fink, Dettmer Taksonomileri ve uluslararası alanda tanınma durumları. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 259-290. Retrieved from https://dergipark.org.tr/pub/usaksosbil/issue/21643/232667.
• Arı, G. (2017). Türkçe Dersi Öğretim Programı’ndaki (ortaokul) okuma kazanımlarının değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(4), 685-703.
• Aydın N., Yılmaz, A. (2010). Yapılandırıcı yaklaşımın öğrencilerin üst düzey bilişsel becerilerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 57-68.
• Başar, H. (2013). Nasıl düşünelim. Ankara: Pegem Akademi
• Baysal Z. N., Çarıkçı, S., & Yaşar, E. B. (2016). Sınıf öğretmenlerinin düşünme becerileri öğretimine yönelik farkındalıkları. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(1), 7-28.
• Bekdemir, M. & Selim, Y. (2008). Revize edilmiş Bloom taksonomisi ve cebir öğrenme alanı örneğinde uygulaması. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2)1, 185–196.