Öğretmenlerin Pozitif Psikolojik Sermaye ve Tükenmişlik Algıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 2, 247 - 263, 31.12.2022

Zübeyir Yazıcı , Selda Polat Hüsrevşahi

Öz

Bu araştırmada öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algıları ile tükenmişlik algıları arasındaki ilişki incelenmiştir. İlişkisel tarama modelindeki bu araştırmanın örneklemini 2021-2022 eğitim-öğretim yılında Zonguldak ili ve ilçelerinde bulunan kamu ilkokul ve ortaokullarında görev yapan 365 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada, basit seçkisiz örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırma verileri “Pozitif Psikolojik Sermaye Ölçeği” ve “Maslach Tükenmişlik Ölçeği” ile toplanmıştır. Verilerin analizinde aritmetik ortalama, korelasyon analizi ve regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırma, öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algılarının çok yüksek düzeyde, öğretmenlerin tükenmişlik algılarının düşük düzeyde olduğunu göstermektedir. Araştırmanın korelasyon analizi öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algıları ile tükenmişlik algıları arasında ters yönlü anlamlı ilişkiler olduğunu göstermiştir. Pozitif psikolojik sermaye ile tükenmişliğin alt boyutlarından olan duygusal tükenmişlik ve duyarsızlaşma arasında negatif yönlü, düşük düzeyde ve anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Yine pozitif psikolojik sermaye ile tükenmişliğin diğer alt boyutu olan düşük kişisel başarı arasında negatif yönlü, orta düzeyde ve anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Araştırmada, pozitif psikolojik sermaye algısının, örgütsel tükenmeyi anlamlı biçimde yordadığı sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma bulgularına dayanılarak, öğretmenlerin sahip olduğu pozitif psikolojik sermaye algısını artırmaya yönelik önlemlerin alınmasının tükenmişlik algısını azaltmaya yardımcı olacağı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Pozitif Psikolojik Sermaye, Tükenmişlik, Öğretmen

The Investigation of the Relationship Between Teachers' Perceptions of Positive Psychological Capital and Organizational Burnout

Öz

In this study, the relationship between teachers' positive psychological capital perceptions and their burnout perceptions was examined. The sample of this research in relational screening model consists of 365 teachers working in public primary and secondary schools in Zonguldak province and its districts in the 2021-2022 academic year. Simple random sampling method was used in the study. Research data were collected with the "Positive Psychological Capital Scale" and the "Maslach Burnout Scale". Arithmetic mean, correlation analysis and regression analysis were used in the analysis of the data. The research shows that teachers' positive psychological capital perceptions are very high and teachers' burnout perceptions are low. Correlation analysis of the study showed that there is a significant inverse relationship between teachers' positive psychological capital perceptions and their burnout perceptions. There is a negative, low and significant relationship between positive psychological capital and emotional exhaustion and depersonalization, which are sub-dimensions of burnout. Again, a negative, moderate and significant relationship was found between positive psychological capital and low personal achievement, which is another sub-dimension of burnout. In the study, it was concluded that positive psychological capital perception significantly predicted organizational exhaustion. Based on the research findings, it can be said that taking measures to increase teachers' positive psychological capital perception will help reduce the perception of burnout.

Anahtar Kelimeler

Pozitif Psikolojik Sermaye, Tükenmişlik, Öğretmen

Kaynakça

• Akar, H. (2018). The Relationships Between Quality Of Work Life, School Alienation, Burnout, Affective Commitment And Organizational Citizenship: A Study On Teachers. European Journal of Educational Research, 7(2), 169-180.
• Aksanaklu, P. & İnandı, Y. (2018). Okul Yöneticilerinin Örgütsel Bağlılıkları ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(3), 937-955.
• Aliyev & Karakuş, (2015). The Effects of Positive Psychological Capital and Negative Feelings on Students’ Violence Tendency. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 190, 69-76.
• Altınkurt, Y., Ertürk, A., & Yılmaz, İ. (2015). The Relationship Between Psychological Capital And Burnout Levels Of Teachers. Journal of Teacher Education and Educators, 4(2), 166-187.
• Amasralı, A. & Aslan, H. (2017). Ortaokul ve Lise Matematik Öğretmenlerinin Örgütsel Sinizm İle Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (43), 64-92.
• Anık, S. & Tösten, R. (2019). Öğretmenlerin Pozitif Psikolojik Sermaye Algıları İle Problem Çözme Becerilerinin İncelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(69), 332-342.
• Argon, T., & Tükel, H. (2016). Maarif Müfettişlerinin Örgütsel Psikolojik Sermaye Algıları Ve Tükenmişlik Düzeylerinin İncelemesi. Çağdaş yönetim bilimleri Dergisi, 3(1), 1-16.
• Aşkun, İ. C. (1989). Yönetim-Örgüt Alanında İletişim Kavramının Boyutları, Anadolu Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, VII, 23–48.
• Atabay, E. (2020). Tükenmişlik İle İş Doyumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Anaokulu Öğretmenleri Örneklemi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Gelişim Üniversitesi, Klinik Psikoloji Bilim Dalı.
• Babaoğlan, E. & Korkut, K. (2010). Sınıf Öğretmenlerinin Öz Yeterlik İnançları ile Sınıf Yönetimi Beceri Algıları Arasındaki İlişki? . İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (1) , 1-20.
• Babaoğlan, E., Altun, S. A., & Çakan, M. (2010). İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Tükenmişlik Düzeyi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 355-373.
• Balcı, A. (2011). Eğitim Yönetiminin Değişen Bağlamı Ve Eğitim Yönetimi Programlarına Etkisi. Eğitim ve Bilim, 36(162).
• Barratt, J. M., & Duran, F. (2021). Does Psychological Capital And Social Support Impact Engagement And Burnout In Online Distance Learning Students?. The Internet And Higher Education, 51.
• Baş Saka, A. & Coşkun, Y. (2020). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Örgütsel Sosyalleşme İle Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 729-749.
• Behçet, O., Tösten, R., & Elçiçek, Z. (2017). Öğretmenlerin Pozitif Psikolojik Sermaye Algıları İle Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Electronic Journal Of Education Sciences, 6(11), 78-87.
• Benţea, C. C. (2018). Posıtıve Psychology In School–A Brıef Overvıew. In International Multidisciplinary Scientific Conference On The Dialogue Between Sciences & Arts, Religion & Education, Vol. 2, No. 2, pp. 261-268
• Bilgili, C. (2019). Beden eğitimi öğretmenlerinin iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi (Van ili örneği).Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Cameron, K. S., Dutton, J. E., & Quinn, R. E. (2003). An Introduction To Positive Organizational Scholarship. Positive Organizational Scholarship, 3(13), 2-21.
• Campbell, L. P., & Williamson, J. A. (1973). Practical Problems İn The Student Teacher Cooperative Teacher Relationships. Education.
• Caprara, G. V. & Cervone, D. (2003). A Conception Of Personality For A Psychology Of Human Strengths: Personality As An Agentic, Self- Regulating System, American Psychological Association, 61–74.
• Çetinkaya, M.Y. (2019). Eğitim Örgütlerinde Örgütsel Psikolojik Sermaye İle Örgütsel Stres Yönetimi Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Urfa: Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çokluk, Ö. (2003). Örgütlerde Tükenmişlik. Ankara: Anı Yayıncılık. Dağlı, A. (2006). Okul Yöneticilerinin Tükenmişlik Düzeyleri. Eurasian Journal Of Educational Research (Ejer), 25, 85-95.
• Dolunay, A. B. (2001). Keçiören İlçesi “Genel Liseler Ve Teknik-Ticaret-Meslek Liselerinde Görevli Öğretmenlerde Tükenmişlik Durumu” Araştırması.
• Durham, W. H. (1976). The Adaptive Significance Of Cultural Behavior. Human Ecology, 4(2), 89-121.
• Eren, E. (2009). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi. İstanbul: Beta Basım Yayım, 103-110.
• Ergin, C. (1992). Doktor Ve Hemşirelerde Tükenmişlik Ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Ankara: Psikologlar Derneği Yayınları.
• Gable, S. L. & Haidt, J. (2005). What (and Why) is Positive Psychology? Review of General Psychology, 9(2), 103–110.
• Gilman, R., Huebner, E. S., & Furlong, M. J. (2014). Toward A Science And Practice Of Positive Psychology İn Schools: A Conceptual Framework. Handbook Of Positive Psychology İn Schools (pp. 3–11). Routledge/Taylor & Francis Group.
• Hansen, A. A. (2015). Psychological Capital, Subjective Wellbeing, Burnout And Job Satisfaction Amongst Educators In The Umlazi Region. SA Journal of Human Resource Management, 13(1), 1-9.
• Hefferon, K., & Boniwell, I. (2011). Positive Psychology: Theory, Research And Applications. London: McGraw-Hill.
• Heng, S., Yang, M., Zou, B., Li, Y., & Castaño, G. (2020). The Mechanism Of Teaching-Research Conflict Influencing Job Burnout Among University Teachers: The Roles Of Perceived Supervisor Support And Psychological Capital. Psychology In The Schools, 57(9), 1347-1364.
• Huebner, E. S., Valois, R. F., Suldo, S. M., Smith, L. C., McKnight, C. G., Seligson, J. L., & Zullig, K. J. (2004). Perceived Quality of Life: A Neglected Component of Adolescent Health Assessment and Intervention. Journal of Adolescent Health, 34(4), 270-278.
• Izgar, H. (2001). Okul Yöneticilerinin Tükenmişlik Düzeyleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 27(27), 335-346.
• İnce, N. B. & Şahin, A. E. (2016). Maslach Tükenmişlik Envanteri-Eğitimci Formu’nu Türkçe’ye Uyarlama Çalışması. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 6(2).
• Karakus, M., Ersozlu, A., Demir, S., Uşak, M., & Wildy, H. (2019). A Model Of Attitudinal Outcomes Of Teachers' Psychological Capital. Psihologija, 52(4), 363-378.
• Karasar, N. (2015). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kaya, Ç. & Altınkurt, Y. (2018). Role Of Psychological And Structural Empowerment İn The Relationship Between Teachers' Psychological Capital And Their Levels Of Burnout. Education & Science, 42(193).
• Kelekçi, H. & Yılmaz, K. (2015). Öğretmenlerin Pozitif Psikolojik Sermayeleri İle Yeterlik İnançları Arasındaki İlişki. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3).
• Kerney, G., and Sinclair, K. E. (1978). Teacher concerns and teacher anxiety: a neglected topic of classroom research. Review of Educational Research Spring, (48(2), 273–291.
• Kurt, N., & Demirbolat, A. O. (2019). Investigation of the Relationship between Psychological Capital Perception, Psychological Well-Being and Job Satisfaction of Teachers. Journal of Education and Learning, 8(1), 87-99.
• Küçüksüleymanoğlu, R. (2011). Burnout Syndrome Levels of Teachers in Special Education Schools in Turkey, International Journal of Special Education, 26(1), 53-63.
• Luthans F, Youssef C. M. & Avolio B. J. (2007). Psychological Capital. New York: Oxford University Press.
• Luthans, F., Avey, J.B., Avolio, B. J. & Peterson, S. (2010). The Development And Resulting Performance Impact Of Positive Psychological Capital, Human Resource Development Quarterly, 21, 41-66.
• Maslach, C. & Jackson, E. (1986). Maslach Burnout Inventory. California: Consulting Psychologists Press.
• Maslach, C., & Leiter, M. P. (2016). Understanding The Burnout Experience. Recent Research And Its Implications For Psychiatry, World Psychiatry, 15(2), 103-111.
• Masten, A. &. Reed, M.J (2002). Resilience in Development. Handbook of Positive Psychology. Oxford University Press, 72-82.
• Oktay, Ç. (2019). Müzik Öğretmenlerinin İş Doyumu Ve Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Niğde: Ömer Halisdemir Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Oral, B., Tösten, R. & Elçiçek, Z. (2017). Öğretmenlerin Pozitif Psikolojik Sermaye Algıları İle Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(11), 78-87.
• Owens, R. L., & Patterson, M. M. (2013). Positive psychological interventions for children: A comparison of gratitude and best possible selves approaches. The Journal of genetic psychology, 174(4), 403-428.
• Peterson, J. & Spiker, B. K. (2005). Establishing The Positive Contributory Value Of Older Workers: A Positive Psychology Perspective. Organizational Dynamics, 34, 153-167.
• Sarıhan, S. (2019). Lise Düzeyindeki Özel Okullarda Ve Devlette Çalışan Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeyleri Ve Yaşam Doyumunun Bu Okullardaki Öğrencilerin Başarılarına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Seligman, M. E. (2002). Authentic Happiness: Using The New Positive Psychology To Realize Your Potential For Lasting Fulfillment. Canada: Simon And Schuster.
• Seligman, M. E. P. (2011). Flourish: A Visionary New Understanding Of Happiness And Well-Being. New York: Free Press.
• Snyder C. R. Irwing, L. & Anderson, J. R. (1991). Hope and Health: Measuring The Will And The Ways, Handbook of Social and Clinical Psychology. Pergamon, New York, 55-361.
• Stajkovic, A. & Luthans, F. (1998). Self-Efficacy And Work-Related Performance. A Meta-Analysis. Psychological Bulletin, 124(2), 240-261.
• Şahin, D. E. (2007). Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Tösten, R. & Özgan, H. (2017). Öğretmenlerin Pozitif Psikolojik Sermayelerine İlişkin Algılarının İncelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(62), 867-889.
• Tösten, R. & Toprak, M. (2017). Positive Psychological Capital And Emotional Labor: A Study In Educational Organizations. Cogent Education, 4, 1.
• Tösten, R. , Arslantaş, H. İ. & Şahin, G. (2019). Öğretmenlerin Pozitif Psikolojik Sermayelerinin Çalışmaya Tutkunlukları Üzerine Etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(3), 1073-1079.
• Tösten, R., & Özgan, H. (2014). Pozitif Psikolojik Sermaye Ölçeği: Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması. Ekev Akademi Dergisi Yıl, 18.
• Tösten, R., Arslantaş, H. İ., & Şahin, G. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayelerinin tükenmişliğe etkisi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 726-744.
• Turan, M. (2015). Öğretmenlerin Duygusal Zekâ Ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tümkaya, S. (1996), Öğretmenlerdeki Tükenmişlik Görülen Psikolojik Belirtiler ve Başa çıkma Davranışları. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Yalçın, D. (2019). Öğretmenlerin Pozitif Psikolojik Sermaye Düzeylerinin İncelenmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 13-26.
• Yalçın, S., Akan, D. & Yıldırım, İ. (2018). Öğretmenlerin Algılarına Göre Okul Yöneticilerinin Liderlik Stilleri İle Öğretmenlerin Pozitif Psikolojik Sermaye Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 10(18), 157-174.
• Yildirim, İ., & TÖSTEN, R. (2020). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algıları ile mesleki adanmışlıklarının incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (36), 10-17.
• Yorulmaz, Y. I., Çolak, I. & Altınkurt, Y. (2017). A Meta-Analysis Of The Relationship Between Teachers’ Job Satisfaction And Burnout. Eurasian Journal Of Educational Research, 71, 175-192.