SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMEN ADAYLARININ DÜRÜSTLÜK DEĞERİNE İLİŞKİN METAFORİK ALGILARI

Hilmi Demirkaya; Ülkü Tuğçe Çal

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMEN ADAYLARININ DÜRÜSTLÜK DEĞERİNE İLİŞKİN METAFORİK ALGILARI

Yıl 2018, Cilt: 19 Sayı: 3, 1964 - 1980, 01.01.2018

Öz

Dürüstlük; doğru olma durumu ya da niteliği, saflık ve namuslu olma gibi anlamlar içermektedir. Dürüstlük, dürüst bir bireyin eylem ve davranışlarını ifade eder. Dürüstlük değer eğitimi kapsamında sosyal bilgiler öğretim programında yer alan bir değerdir. Bu araştırmanın amacı, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının ortaokul sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan ‘Dürüstlük’ değerine ilişkin sahip oldukları algıları metaforlar yardımıyla ortaya çıkarmaktır. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden olgubilim kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, bir üniversitede 2017-2018 öğretim yılı Güz yarıyılında Sosyal Bilgiler Öğretmenliği lisans programına devam eden 1,2,3 ve 4. Sınıflardan 150 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Veri toplamak amacıyla araştırmaya katılan öğretmen adaylarının dürüstlük değerine ilişkin sahip oldukları düşünceleri ortaya çıkarmak için açık uçlu bir anket formu hazırlanmış; anket formunda öğretmen adaylarından “Dürüstlük … gibidir; çünkü ...” cümlesini tamamlamaları istenmiştir. Öğretmen adaylarının dürüstlük değerine ilişkin düşünceleri içerik analizi tekniği ile çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dürüstlük değerine ilişkin 88 farklı metafor ürettikleri görülmüştür. Ortaya çıkan bu metaforlar; doğa, nesne, soyut ve diğer olmak üzere dört ana tema altında değerlendirilmiştir. Metafor değeri konusunda çalışma yapacak araştırmacılara çalışmalarında kadın ve erkek sayılarını eşit ya da birbirine yakın tutmaları önerilir.

Anahtar Kelimeler

Değer Eğitimi, Değer, Dürüstlük, Sosyal Bilgiler Öğretmen Adayı, Olgubilim

Kaynakça

Arslan, M. M. ve Bayrakçı, M. (2006). Metaforik düşünme ve öğrenme yaklaşımının eğitim öğretim açısından incelenmesi. Millî Eğitim, 35(171), 100-108.
Akbaş, O. (2004). Türk Milli Eğitim Sisteminin Duyuşsal Amaçlarının İlköğretim II. Kademedeki Gerçekleşme Derecesinin Değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Akbaş, O. (2009). İlköğretim okullarında görevli branş öğretmenlerinin değer öğretimi yaparken kullandıkları etkinlikler: 2004 ve 2007 yıllarına ilişkin bir karşılaştırma. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(2), 403-414.
Balcı, F. A. ve Yelken Yanpar, T. (2010). İlköğretim öğretmenlerinin “değer” kavramına yükledikleri anlamlar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 81-90.
Beldağ, A. (2012). İlköğretim Yedinci Sınıf Sosyal Bilgiler Dersindeki Değerlerin Kazanılma Düzeyinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi (Erzurum İli Örneği). (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Bohning, G., Hodgson, A., Foote, T., McGee, C. ve Young, B. (1998). Identifying and examining adoloscents’ moral values. Urban Education, 33(2), 264-280.
Büyüköztürk, Ş. ve Kılıç Çakmak, E. (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Chandler, R. C. (2001). “Deontological Dimensions of Administrative Ethics Revisited”, (Ed.by Terry L. Cooper), in Handbook of Administrative Ethics, Second Edition, Marcel Dekker Inc., s.105- 129, New York’dan aktaran Mustafa Demirci, “Kamu yönetimi Etiğinin Normatif Temelleri”, Kamu Yönetimi Yazıları, Nobel Yayın Dağıtım, 2007, ss.200-220.
Coombs-Richardson, R. ve Tolson H. (2005). A comparison of values rankings for selected American and Australian teachers. Journal of Research in International Education, 4, 263-277.
Çeliker, H. D. ve Akar, A. (2015). Ortaokul öğrencilerinin doğaya ilişkin metaforları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 16(2), 101-119.
Çelikkaya, T. ve Seyhan, O. (2017). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının evrensel değerlere ilişkin metafor algıları. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(3), 65-87.
Çengelci, T. (2010). İlköğretim Beşinci Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Değer Eğitiminin Gerçekleştirilmesine İlişkin Bir Durum Çalışması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Eskişehir.
Dilmaç, B., Bozgeyikli, H. ve Çıkılı, Y. (2008). Öğretmen adaylarının değer algılarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 6, 65-92.
Duran, A. ve Dağlıoğlu, H. E. (2017). Okul öncesi öğretmen adaylarının üstün yetenekli çocuklara ilişkin metaforik algıları. GEFAD, 37(3), 855-881.
Durmuş, Ç. (1996). Değerlerin Meslek Grupları Açısından İncelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Erdem, A. R. (2003). Üniversite kültüründe önemli bir unsur: Değeler. Değerler Eğitim Dergisi, 1(4), 55- 72.
Evrim, İ. ve Kafadar, O. (2004). İlköğretim sosyal bilgiler programının ve ders kitaplarının ulusal ve evrensel değerler yönünden içerik çözümlemesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2 (3), 293-304.
Faiz, M. and Yazıcı, K. (2018). Social studies teacher candidates' views on the use of historical 1897 heroes in values education, International Journal of Eurasia Social Sciences, 9 (33), 1897-1918.
Fidan, N. K. (2009). Öğretmen adaylarının değer öğretimine ilişkin görüşleri. Kuramsal Eğitimbilim, 2 (2), 1-18
Katılmış, A. (2017). Values education as perceived by social studies teachers in objective and practice dimensions. Educational Sciences: Theory & Practice, 17(4), 1231-1254.
Kılıç Şahin, H. (2010). İlköğretim okullarında sosyal bilgiler dersini yürüten 4. ve 5. Sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan değerlerin kazandırılmasına ilişkin görüşleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Kıroğlu, K. ve Elma, C. (2015). Eğitim Bilimine Giriş (5. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Kurnaz, A., Çiftçi, Ü. ve Karapazar, H. (2013). Üstün zekalı ve yetenekli öğrencilerin değer algılarının betimsel bir analizi. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(26), 185-225.
Lakoff, G. ve Johnson, M. (2015). Metaforlar: Hayat, Anlam ve Dil. Gökhan Yavuz Demir (Çev.). İstanbul: İthaki.
Leavy, A. M., Mcsorley, F, A. & Bote, A. L. (2007). An examination of what metaphor construction reveals about the evolution of preservice teachers’ beliefs about teaching and learning. Teaching and Teacher Education, 23, 1217-1233. doi:10.1016/j.tate.2006.07.016
Ledford, A. T. (2005). A study of teachers’ efficacy for teaching character education. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Regent University, School of Education.
(PDF) Beden Eğitimi Dersindeki Fiziksel Etkinlik Oyunlarının İlköğretim Öğrencilerinin Karakter Gelişimleri Üzerindeki Etkisi. Available from: https://www.researchgate.net/publication/293190866_Beden_Egitimi_Dersindeki_Fiziksel_Et kinlik_Oyunlarinin_Ilkogretim_Ogrencilerinin_Karakter_Gelisimleri_Uzerindeki_Etkisi [accessed Nov 15 2018].
MEB. (2018). İlkokul ve Ortaokul 4. 5. 6 ve 7. Sınıflar Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
Meriam-Webster. (2007). Meriam-Webster Dictionary, Springfield, MA: Meriam-Webster Inc. Merriam-Webster OnLine (n.d.). Metaphor. Retrieved July 17, 2018, from http://www.mw.com/dictionary/metaphor.
Memiş, A. ve Güney Gedik, E. (2010). Sınıf Öğretmenlerinin Değer Yönelimleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 8(20), 123-145.
Mete, F. ve Ayrancı Bağcı, B. (2016). Dil ve edebiyata ilişkin algıların metaforlar yoluyla incelenmesi. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 5(11), 53-64
Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook. (2nd Edition). Calif: SAGE Publications.
Moore, G. (2005). Corporate character: Modern virtue ethics and the virtuous corporation. Business Ethics Quarterly, 15, 659-685.
Mutluer, C. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının “hoşgörü” kavramına ilişkin metaforik algıları. Tarih Okulu Dergisi (TOD,8(XXII), 575-595. DOI No: http://dx.doi.org/10.14225/Joh735
Owens, P. (2008). The ethic of reality in Hannah Arendt. In: Bell, D (ed.) Political Thought and International Relations: Variations on a Realist Theme. Oxford University Press, New York, pp. 105- 121. ISBN 9780199556274
Revell, L. (2002). Children's responses to character education [Electronic version]. Educational Studies, 28(4), 421-31.
Öğke, A. (2009). İbnü’l-arabî’nin fusûsu’l-hikem’inde ayna metaforu. Tasavvuf - İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2), 23, 75-89.
Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55(55), 459-496.
Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326
Sarı, E. (2005). Öğretmen adaylarının değer tercihleri: Giresun eğitim fakültesi örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 3(10), 73-88.
Şahin, A. ve Demirbaş, İ. (2017). Öğretmen adaylarının ahiliğe ilişkin metaforları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 18(3), 811-829.
Szukala, A. (2011). Metaphors as a tool for diagnosing beliefs about teaching and learning in social studies teacher education. Journal of Social Science Education, 10(3), 53–73.
Tahiroğlu, M. (2013). Performance Task Application Concerning the Promotion of the Value of Helpfulness in Social Studies Course for Primary Schools. Educational Sciences: Theory & Practice, 13(3), 1843-1862.
Tay, B. ve Yıldırım, K. (2009). Sosyal bilgiler dersinde kazandırılması amaçlanan değerlere ilişkin veli görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(3), 1499-1542.
Tezgel, R. (2006). Yeni İlköğretim Matematik ve Fen Teknoloji Dersleri Öğretim Programlarında “İnsan Hakları ve Vatandaşlık” Ara Disiplini Perspektifi. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Kongresi”. (ss.298-310). Ankara: Kök Yayıncılık.
Thornberg, R. (2008). Values education as the daily fostering of school rules. Research in Education, 80 (1), 52-62.
Tietze, A. (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügati (I. Cilt) İstanbul: Simurg Yayınevi.
Tokdemir, A. (2007). Tarih Öğretmenlerinin Değerler ve Değerler Eğitimi Hakkındaki Görüşleri. (Yüksek Lisans Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Ulusoy, K. (2007). Lise Tarih Programında Yer Alan Geleneksel ve Demokratik Değerlere Yönelik Öğrenci Tutumlarının ve Görüşlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Veugelers, W. (2000). Different ways of teaching values. Educational Review, 25, 37-46.
Veugelers, W. ve Kat E. (2003). Moral task of the teacher according to students, parents and teachers. Educational Research and Evaluation, 9, 75-91.
Willemse, M., Lunenberg, M. ve Korthagen, F. (2005). Values in education: A challenge for teacher educators. Teaching and Teacher Education, 21, 205-217
Witherspoon, W. A. (2007). Character education: Determining barriers to implementation. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). George Fox University, Virginia, USA.
Yazar, T., Özekinci, B. ve Lala, Ö. (2017). Öğretmen ve okul yöneticilerinin değerler eğitimi kavramına ilişkin metaforik algıları. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(3), 245-269.
Yazıcı, K. (2006). Değerler eğitimine genel bir bakış. Türklük Bilimi Araştırmaları, 19, 499–522.
Yıldırım, K. (2009). Values education experiences of Turkish class teachers: A phenomonological approach. Eurasian Journal of Educational Research, 35, 165-184
Yiğittir, S. ve Kaymakcı, S. (2012). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Uygulama Kılavuzu’nda Yer Alan Etkinliklerin Değer Eğitimi Yaklaşımları Açısından İncelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 13(2), 49-73.