Çocuk ve Yetişkin Prososyallik Ölçeklerinin Geçerlik Güvenirlik Çalışması

Yıl 2016, Cilt: 17 Sayı: 3, 59 - 79, 01.08.2016

Burcu Bağcı Ayşe Samur

Öz

Bu çalışmanın amacı, çocukların prososyal davranışlarını ölçmek amacıyla geliştirilen Çocuk Prososyallik Ölçeği ÇPÖ ve anne-babaların prososyal davranışlarını ölçmek amacıyla geliştirilen Yetişkin Prososyallik Ölçeği’nin YPÖ Türkçe’ye uyarlama geçerlik ve güvenirlik çalışmasını yapmaktır. Araştırmada kullanılan ÇPÖ, Çocuk Dereceleme Anketi Strayer 1985 ve Prososyal Davranış Anketi Weir, Stevenson ve Graham, 1980 ’ ne dayanarak Bower 2012 tarafından düzenlenmiş, YPÖ ise Caprara, Steca, Zelli ve Capanna 2005 tarafından geliştirilmiştir Bower 2012 . Araştırmanın çalışma grubunu, ÇPÖ için 300 çocuk ve öğretmenleri, 300 anne ve 300 baba, YPÖ için 300 anne ve 300 baba oluşturmuştur. Ölçeklerin geçerlik çalışmalarında kapsam geçerliği ve yapı geçerliği yöntemlerinden yararlanılmıştır. Kapsam geçerliğinin belirlenmesinde uzman görüşlerine başvurulmuş, yapı geçerliği için Doğrulayıcı Faktör Analizi ve Açımlayıcı Faktör Analizi uygulanmıştır. Ölçeğin güvenirliği iç tutarlık katsayısı Cronbach Alfa hesaplanarak incelenmiştir. Sonuç olarak, ÇPÖ’nün 60-72 aylık çocukların, YPÖ’ nün ise yetişkinlerin prososyal davranışlarını değerlendirmede kullanılabilecek geçerli ve güvenilir ölçme araçları olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Çocuk ve yetişkin prososyallik ölçeği, geçerlik, güvenirlik

Validity and Reliability Study of Prosocialness Scales for Children and Adults

Öz

The aim of this study is to conduct an adaptation validity and reliability study of the Child Prosocialness Scale CPS developed to assess prosocial behavior of children and Adult Prosocialness Scale APS developed to assess prosocial behavior of parents into Turkish. The sample of the study for CPS was composed of 300 children and their teachers, 300 mothers and 300 fathers, sample for APS was composed of 300 mothers and 300 fathers. Experts opinions were asked for content validity and confirmatory factor analysis and exploratory factor analysis were used for construct validity. For reliability of the scale internal consistency coefficent Cronbach Alfa was calculated and examined. As a result, it was found that CPS is a valid and reliable instrument to assess 60-72 moth old children’s prosocial behavior and APS is valid and reliable instrument to assess adults’ prosocial behaviour

Anahtar Kelimeler

Prosocialness scale for children and adults, validity, reliability

Kaynakça

• Akbaba, S. (2001). Özgecilik ölçeğinin Türkçe’ ye uyarlanması geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Atatürk Üniversitesi Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi (3), 85‐95.
• Altay, F. B. ve Güre, A. (2012). Okul öncesi kuruma (devlet-özel) devam eden çocukların sosyal yeterlik ve olumlu sosyal davranışları ile annelerinin ebeveynlik stilleri arasındaki ilişkiler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(4).
• Avcı, N. (1995). Anasınıfı öğretmenlerinin kişiliği ile çocukta sosyal gelişimi destekleyen davranışları sergilemesi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Bilim Uzmanlığı Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bandy, R., & Wilhelm, O. M. (2007). Family structure and income during childhood and subsequent prosocial behavior in young adulthood. In Working Papers, Department of Economics, IUPUI.
• Bee, H., & Denise, B. (2003). The developing child (10th ed). U.S.A: Pearson.
• Bower, A. A. (2012). What we do when children are good: How parents reinforce their preschool children’s prosocial behaviors, and the effectiveness of these strategies across contexts. Master’s thesis, University of Nebraska, Omaha, (UMI Number: 1515370).
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. İstatistik, araştırma deseni spss uygulamaları ve yorum. Ankara: Pegem A yayıncılık.
• Caprara, G. V., Steca, P. Zelli, A., & Capanna, C. (2005). A new scale for measuring adults’ prosocialness. European Journal of Psychological Assessment, 21, 77-89. doi:10.1027/1015-5759.21.2.77
• Carlo, G., & Randall, B. A. (2001). Are all prosocial behavior equal? A socioecological developmental conception of prosocial behavior. Advances in Psychology Research, 2, 151-170.
• Çağdaş, A. ve Şahin Seçer, Z. (2002). Çocuk ve ergende sosyal ve ahlâk gelişimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Çalık, T., Özbay, Y., Özer, A., Kurt, T. ve Kandemir, M. (2009). İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 60, 555-576.
• Çiftçi, O. (1991). Çocuğun sosyalleşmesinde ailenin rolü. Aile ve Toplum Dergisi, 1(2), 19-21.
• Dönmezer, İ. (1999). Ailede iletişim ve etkileşim. İstanbul: SistemYayıncılık.
• Eisenberg, N. (1992). The caring child. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Eisenberg, N., Carlo, G., Murphy, B., & Court, P. V. (1995). Prosocial development in late adolescence: A longitudinal study. Child Development, 66, 1179-1197.
• Eisenberg, N., & Fabes, R. (1998). Prosocial development. In W. Damon ve N. Eisenberg (Eds.), Handbook of child psychology: Social, emotional, and personality development, 3, 701–778. New York, NY: Wiley
• Fabes, R. A,, Carlo, G., Kupanoff, K., & Laible, D. (1999). Early adolescence and prosocial/moral behavior: Pt. 1. The role of individual processes. Journal of Early Adolescence, 19, 5-16.
• Glazer, J.I. (1991). Literature for young children. (3rd ed.). Canada: Collier Macmillan.
• Grusec, J. E. (2006). The development of moral behavior and conscience from a socialization perspective. In M. Killen ve J. G. Smetana (Eds.), Handbook of moral development, 243-265. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Günindi, N. (2008). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden altı yaş çocuklarının sosyal uyum becerileri ile anne-babalarının empatik beceriler arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Güngör, A. (2002). Gelişim ve öğrenme. Toplumsal ve duygusal gelişim. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Hay, D. F., & Cook, K. V. (2007). The transformation of prosocial behavior from infancy to childhood. In C. A. Brownell & C. B. Kopp (Eds.), Socioemotional development in thetoddler years: Transitions and transformations, 100-131. New York, NY: Guilford Press.
• Hoffman, M. L. (2000). Empathy and moral development: Implications for caring andjustice. New York: Cambridge University Press.
• Jeong, J. (2004). Analysis of the factors and the roles of hrd in organizational learning styles as ıdentified by key ınformants at selected corporations in the republic of korea. Unpublished doctoral dissertation, Texas AveM University, Amerika. Major Subject: Educational Human Resource Development.
• Kalaycı, Ş. (2009). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri, Ankara: Asil Yayınevi.
• Karakuş, A. (2008). Okul öncesi sosyal davranış ölçeği öğretmen formu’nun güvenirlik ve geçerlik çalışması. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Bölümü Anabilim Dalı Okul Öncesi Öğretmenliği Bilim Dalı, İstanbul.
• Kenward, B., & Dahl, M. (2011). Preschoolers distribute scarce resources according to the moral valence of recipients’ previous actions. Developmental Psychology, 47, 1054-1064.
• Knafo, A., & Plomin, R. (2006). Prosocial behavior from early to middle childhood: Genetic and environmental influences on stability and change. Developmental Psychology, 42, 771-786.
• Krevans, J., & Gibbs, J. C. (1996). Parents’ use of inductive discipline: Relations to children’s empathy and prosocial behavior. Child Development, 67, 3263-3277.
• Kumru, A., Carlo, G., & Edwards, C.P. (2004). OSD ların ilişkisel, kültürel, bilişsel ve duyuşsal bazı değişkenlerle ilişkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 19(54), 109-125.
• Lefebvre, P., & Merrigan, P. (1998). Family background, family income, maternal work and child development. Working Paper, 78, Department of Economics, Québec à Montréal University.
• Miller, P. A,, Eisenberg, N., Fabes, R. A., & Shell, R. (1996). Relations of moral reasoning and vicarious emotion to young children's prosocial behavior toward peers and adults. Development Psychology, 32, 210-219.
• Öğretir, A. D. (1999). Alt ve üst sosyo ekonomik düzeydeki 6 yaş çocuklarının sosyal oyun davranışlarıyla anne-baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ömeroğlu E., Büyüköztürk Ş. , Aydoğan Y., Çakan M., Kılıç Çakmak E., Özyürek A., Gültekin Akduman G., Günindi Y., Kutlu Ö., Çoban A., Yurt Ö., Kogar H., Karayol S. (2014). Okul öncesi sosyal beceri değerlendirme ölçeği öğretmen formunun geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik analizleri. Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. 3, 37-46.
• Önder, A., Güven, Y., Sevinç, M., Aydın, O., Balat, G.U., Palut, B., Bilgin, H., Çağlak, S. ve Dibek, E. (2004). MASDU Sosyal duygusal uyum ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması, I. Uluslararası Okul Öncesi Eğitim Kongresi, İstanbul.
• Özbey, S. (2009). Anaokulu ve anasınıfı davranış ölçeği’nin (PKBS-2) geçerlik güvenirlik çalışması ve destekleyici eğitim programının etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özgüven, İ. E. ( 2001 ). Ailede iletişim ve yaşam. Ankara: Pegem Yayınları.
• Öztürk Samur, A., Deniz, M.E., Durmuşoğlu Saltalı, N. ve Arı, R. (2009). Altı yaş çocukları için davranışsal ve duygusal dereceleme ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası Katılımlı II. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi, Sağlık, Gelişim ve Eğitimde Çocuk. Hacettepe Üniversitesi. Ankara.
• Pratt, M.W., Skoe, E. E., & Arnold, M. L. (2004). Care reasoning development and family socialisation patterns in later adolescence: A longitudinal analysis. International Journal of Behavioral Development, 28, 139-147.
• Roberts, W., College, C., & Strayer, J. (1996). Empathy, emotional expressiveness, and prosocial behavior. Child Development. 67, 449-470.
• Strayer, J. (1985). Child rating questionnaire. Unpublished manuscript, Simon Fraser University, Burnaby, BC, Canada.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
• Tezbaşaran, A. (1997). Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu (2. baskı). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayını.
• Yağmurlu, B. ve Candan Kodalak, A. (2009). Ebeveynlik ve okul öncesi dönemde çocuğun https://ais.ku.edu.tr/AR/BSELCUK200934__sosyalgelisim.pdf sosyal gelişimi. İstanbul.
• Yağmurlu, B., Sanson, A. ve Köymen, S. B. (2005). Ebeveynlerin ve çocuk mizacının olumlu sosyal davranış gelişimine etkileri: Zihin kuramının belirleyici rolü, Türk Psikoloji Dergisi, 20(55), 1-20.
• Yavuzer, H. (1999). Bedensel, zihinsel ve sosyal gelişimiyle çocuğunuzun ilk 6 yılı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yurdugül, H. (2005). Ölçek geliştirme çalışmalarında kapsam geçerlikleri için kapsam geçerlik indekslerinin kullanılması. XIV Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi. Pamukkale Üniversitesi. 28-30 Eylül. Denizli.
• Zahn-Waxler, C., Radke-Yarrow, M., Wagner, E., & Chapman, M. (1992). Development of concern for others. Developmental Psychology, 28, 126-136.
• Weir, K. Stevenson, J., & Graham, P. (1980). Behavioral deviance and teacher ratings of prosocial behavior. Journal of the American Academy of Child Psychiatry, 19, 68- 77.