İLKÖĞRETİM SOSYAL BİLGİLER PROGRAMINDA YER ALAN DEĞERLER VE DEĞER EĞİTİMİ UYGULAMALARI KONUSUNDA ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİ

Yıl 2013, Cilt: 14 Sayı: 1, 195 - 213, 01.01.2013

Ayşe Balcı Tuğba Yelken

Öz

Bu araştırmanın amacı, ilköğretim sosyal bilgiler programında yer alan değerler ve değer eğitimi uygulamaları konusunda öğretmenlerin görüşlerini belirlemektir. Araştırma 2006-2007 eğitim öğretim yılında, Mersin’de, 24 okuldan 152 sınıf ve sosyal bilgiler öğretmeninin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Verilerin toplanmasında öğretmenlerin sosyal bilgiler programında bulunan değerlerin önem derecesi, değerlere hangi derslerde değinildiği ve hangi ara disiplinlerle ilişki kurulduğu, değer öğretimi için kullanılan yöntemlerin etkililiği, değerlerin kazanım güçlüğü, değer eğitiminde karşılaşılan sorunlar ve bu sorunlara yönelik çözüm önerileri ile ilgili görüşlerini almak üzere hazırlanan bir anket kullanılmıştır. Bulgulara göre öğretmenlerin sosyal bilgiler programında belirtilen değerlerin tümünü çok önemli ve önemli buldukları ve bu değerlerden “adil olma”, “barış”, “dürüstlük” ve “duygu ve düşüncelere saygı” değerlerinin ise önem derecesi açısından ilk sıralarda yer aldığı tespit edilmiştir. Öğretmenlerin değer öğretiminde en etkili buldukları yöntemin örnek olay incelemesi, olduğu, en az etkili yöntemin ise geleneksel telkin yöntemi olduğu bulunmuştur. Öğretmenlerin değer eğitimine en çok değindikleri dersin sosyal bilgiler, en çok ilişkilendirdikleri ara disiplinin rehberlik ve psikolojik danışma olduğu belirlenmiştir. Ayrıca öğretmenlerin değerlerin kazanılmasının orta düzeyde güç olduğunu düşündükleri tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra, araştırmaya katılan öğretmenlerin değer eğitiminde sorun kaynağı olarak ilk sırada “ailenin sosyal, kültürel ve ekonomik özellikleri”ni gördükleri belirlenmiştir. Bu sorunların çözümü ile ilgili önerilerinde ise “çocuğa değerli olduğunu hissettirmek” görüşünün birinci sırada yer aldığı ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

değerler, değer eğitimi, sosyal bilgiler öğretimi

Teachers’ Opinions about the Values in Primary Education Social Studies Curriculum and Values Education

Öz

The purpose of this study is to determine the opinions of teachers concerning the values in social studies curriculum and values education. The research was conducted with the participation of 152 social studies and classroom teachers from 24 schools in 2006-2007 instruction year in Mersin. Teachers were asked to state their views about the significance of the values included in social studies curriculum, effectiveness of the methods followed during value teaching, relevant courses for values education, difficulties experienced, source of problems, and solutions to problems in values education process. As a result, stated very important and important all of the values specified in the program of social studies. Being fair, peace, honesty and respect for the feelings and thoughts of these values are in the first place in order of severity. the teachers stated the democratic values as the most vital ones. According to views of the teachers social studies has been stated as the most relevant course and guidance and psychological counseling as the most relevant intermediate course in the program and case study as the most effective method in teaching values. Teachers perceived “social, cultural and economic features of the family” as the most significant problem source. Finally the idea of “teacher should make the child feel herself/himself valuable” has been proposed by the teachers as a vital solution. According to the findings teachers have found very important and important all of the values specified in the program of social studies. Being fair, peace, honesty and respect for the feelings and thoughts of these values are in the first place in order of severity

Anahtar Kelimeler

value, values education, social studies, social studies education

Kaynakça

• Akbaş, O. (2004). Türk milli eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim II. kademede gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aspin, D. (2005). A clarification of some key terms in values discussions. İçinde M. Leicester, C. Modgil, ve S. Modgil (Edt.), Moral education and pluralism: Education, culture and values, vol. 4, (ss. 16-31), NY: Routledge Falmer
• Ata, B. (2006). Sosyal bilgiler öğretim programı. İçinde C. Öztürk (Edt.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi: Yapılandırmacı bir yaklaşım, (ss. 71-83), Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Bohning, G, Hodson, A., Foote, T., McGee, C., & Young, B. (1998). Identifying and examining adolescents’ moral values. Urban Education, 33 (2), 264- 280.
• Bottery, M. (2004). Values education: Introduction. İçinde R. Bailey, (Edt.) Teaching values and citizenship across curriculum: Educating children for the world, (ss. 3-13). London: Routledge Falmer.
• Coombs-Richardson, R., & Homer T. (2005). A Comparison of values rankings for selected American and Australian teachers. Journal of Research in International Education, 4 (3), 263- 277.
• Demirel, M. (2009). A review of elementary education curricula in Turkey: Values and values education. World Applied Sciences Journal, 7 (5), 670-678.
• Doğan, İ. (2007). Sosyoloji: kavramlar ve sorunlar. (7. baskı) Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Evrim, İ. ve Kafadar, O. (2004). İlköğretim sosyal bilgiler programının ve ders kitaplarının ulusal ve evrensel değerler yönünden içerik çözümlemesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2 (3), 293-304.
• Halstead, J. M. & Taylor, M. J. (2000). Learning and teaching about values: a review of recent research. Cambridge Journal of Education. 30 (2), 169-202.
• Kesici, Ş. (2008). Teachers' opinions about building a democratic classroom, Journal of Instructional Psychology, 35 (2), 192-203.
• Kızılçelik, S. ve Erjem, Y. (1996). Açıklamalı sosyoloji sözlüğü. Konya: Saray Kitabevleri.
• Levin, B. (1998). The educational requirement for democracy, Curriculum Inquiry, 28 (1), 57-79.
• MEB (2010). Sosyal Bilgiler Dersi (4-5, 6-7. sınıflar) Öğretim Programı ve Klavuzu, 18 Temmuz 2010 tarihinde http://ttkb.meb.gov.tr. adresinden alınmıştır.
• Sarı, E. (2005). Öğretmen adaylarının değer tercihleri: Giresun Eğitim Fakültesi Örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 3 (10), 73-88.
• Selvi, K. (2006). Developing a teacher trainees’ democratic values scale: validity and reliability analyses, Social Behavior and Personality, 34 (9), 1171-1178
• Tay, B. (2009). Prospective teachers’ views concerning the values to teach in the course of social sciences. Social and Behavioral Sciences, 1, 1187-1191.
• Tezgel, R. (2006). Yeni ilköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programında insan hakları ve değer eğitimi. II. Uygulamalı Etik Kongresi Bildiri Kitabı, 637-645. Ankara: ODTÜ Yayınları
• Thornberg, R. (2008). The lack of professional knowledge in values education. Teaching and Teacher Education, 24 (7), 1791-1798.
• Ulusoy, K. (2007). Lise tarih programında yer alan geleneksel ve demokratik değerlere yönelik öğrenci tutumlarının ve görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Veugelers, W. (2000). Different ways of teaching values. Educational Review, 25 (1), 37- 46.
• Veugelers, W., & Vedder, P. (2003). Values in teaching. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 9 (4), 377-389.
• Willemse, M., Lunenberg, M., & Korthagen, F. (2005). Values in education: a challenge for teacher educators. Teaching and Teacher Education, 21, 205- 217.
• Yazıcı, K. (2006). Değerler eğitimine genel bir bakış, Türklük Bilimi Araştırmaları, 19, 499-522.
• Yıldırım, K. (2009). Values education experiences of Turkish class teachers. A phenomological approach. Eğitim Araştırmaları-Eurasian Journal of Educational Research, 35, 165- 184.