İLKÖĞRETİM FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2012, Cilt: 13 Sayı: 2, 279 - 297, 01.05.2012

Tezcan Kartal

Öz

Bu çalışma fen bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerini incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışma betimsel araştırma niteliğinde olup tarama modelinde yürütülmüştür. Çalışma grubu, amaçsal örnekleme yöntemlerinden benzeşik durum örneklemesi kapsamında belirlenmiştir. Bu çalışmada da Fen Bilgisi öğretmenliği lisans programına kayıtlı öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri birer olgu olarak düşünülmüş ve çalışma sürecinde de bu olgular betimlenmiştir. Bu çerçevede, 2010-2011 eğitim-öğretim yılında Fen Bilgisi Öğretmenliği anabilim dalının özellileri yansıttığı düşünülen [Ahi Evran Üniversitesi 343 katılımcı , Gazi Üniversitesi 112 katılımcı ve Aksaray Üniversitesi 85 katılımcı ] Fen Bilgisi öğretmenliği lisans programında öğrenim görmekte olan toplam 540 kişi çalışma grubunu oluşturmuştur. Araştırmada veri toplam aracı olarak; Facione, Facione ve Giancarlo 1998 tarafından geliştirilen ve Kökdemir 2003 tarafından Türkçe’ye uyarlanan The California Critical Thinking Disposition Inventory CCTDI-R kullanılmıştır. Ölçek onlu likert olarak hazırlanmıştır. Bu çalışmada, öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri ölçeği ile elde edilen verilerin analizi SPSS 15 paket programı ile yapılmıştır. Bu kapsamda betimsel istatistikler olarak frekans, yüzde, ortalama ve standart sapma değerleri ile birlikte açımlayıcı istatistik tekniklerinde ise Kruskal Wallis ve Mann-Whitney U testleri kullanılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde SPSS 15 paket programı kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre; fen bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri, genel olarak orta düzeyin 60% üzerindedir.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel düşünme, fen bilgisi öğretmen adayı

Exploring of Dispositions toward Critical Thinking in Pre-service Elementary Science Teachers

Öz

The purpose of this study is to examine on the dispositions towards critical thinking of pre-service elementary science teachers. This study is a descriptive research and the research model of this study is relational screening model. Study group was determined through the using of homogeneous sampling which is one of the purposive sampling methods. In this context, 540 students in the department of elementary science teaching were included in study group from Ahi Evran University, Gazi University and Aksaray University during 2010-2011 academic year. As a data collection tool, The California Critical Thinking Disposition Inventory CCTDI-R which was developed by Facione, Facione and Giancarlo 1998 and translated into Turkish by Kökdemir 2003 was used. Cronbach’s alpha coefficient of the latest scale which has six dimensions and 51 items was calculated as .88. The scale was prepared as ten-point likert scale. In this study, the data gathered through the CCTDI-R was analyzed by using Statistical Package for Social Science SPSS 15. According to the findings, dispositions toward critical thinking of preservice elementary science teachers are generally above medium-level 60%

Anahtar Kelimeler

Critical thinking, preservice science teachers

Kaynakça

• Akar, C. (2007). İlköğretim Öğrencilerinde Eleştirel Düşünme Becerileri. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara.
• Akbıyık, C. ve Seferoğlu, S. S. (2006). Eleştirel Düşünme Eğilimleri ve Akademik Başarı. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(32).
• Arseven, A. D. (1993). Alan Araştırma Yöntemi. Gül Yayınevi. Ankara.
• Ay, Ş.ve Akgöl, H. (2008). Eleştirel Düşünme Gücü ile Cinsiyet, Yaş ve Sınıf Düzeyi. Kuramsal Eğitimbilim, 1(2), 65-75.
• Aybek, B. (2006). Konu ve Beceri Temelli Eleştirel Düşünme Öğretiminin Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimi ve Düzeyine Etkisi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı. Adana.
• Aybek, B. (2007). Eleştirel Düşünme Öğretiminde Öğretmenin Rolü. Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi, 7(2).
• Bulut, S., Ertem G. ve Sevil, Ü. (2009). Hemşirelik Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Düzeylerinin İncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 2(2), 27-38.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2010). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Pegem-A Yayınları. Ankara.
• Çalışkan, H. (2009). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Araştırmaya Dayalı Öğrenme Yaklaşımının Eleştirel Düşünme Becerisine Etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17, 57-70.
• Carr, K. S. (1988). How Can We Teach Critical Thinking? Childhood Education, 65(2), 69-73.
• Çetin, A. (2008). Sınıf Öğretmenliği Adayların Eleştirel Düşünme Gücü. Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bursa.
• Doğanay, A., Akbulut-Taş, M. ve Erden, Ş. (2007). Üniversite Öğrencilerinin Bir Güncel Tartışmalı Konu Bağlamında Eleştirel Düşünme Becerilerinin Değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 52, 511-546.
• Dutoğlu, G ve Tuncel, M. (2008). Aday Öğretmenlerin Eleştirel Düşünme Eğilimleri ile Duygusal Zeka Düzeyleri Arasındaki İlişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1).
• Facione P. A. and Facione, N. (1992). The California Critical Thinking Dispositions Inventory (CCTDI); and CCTDI Test Manual, Millbrae, CA: California Academic Pres, Erişim Tarihi: 04.05.2011, http://www.insightassessment.com/9test- cctdi.html.
• Facione, P. A. (2011). Critical Thinking: What It Is and Why It Counts, California Academic http://www.insightassessment.com/pdf_files/What&Why2010.pdf. (Erişim Tarihi: 04.05.2011
• Facione, P. A., Giancarlo, C. A. F. and Facione, N. C. (1995). The Disposition Toward Critical Thinking. Journal of General Education, 44(1), 1-25.
• Facione, P. A., Facione, N. C. and Giancarlo, C. A. F. (1999). Professional Judgment and the Disposition Toward Critical Thinking. California Academic Press.
• Facione, P. A., Facione, N. C. and Giancarlo, C. A. F. (2000). The Disposition Toward Critical Thinking: Its Character, Measurement, and Relationship to Critical Thinking Skill. Informal Logic, 20(1), 61-84.
• Giancarlo C. A. and Facione, P. A. (2001). A Look across Four Years at the Disposition toward Critical Thinking Among Undergraduate Students. The Journal of General Education, 50(1), 29-55.
• Gülveren, H. (2007). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Becerileri ve Bu Becerileri Etkileyen Eleştirel Düşünme Faktörleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi. İzmir.
• Güven, M ve Kürüm, D. (2006). Öğrenme Stilleri ve Eleştirel Düşünme Arasındaki İlişkiye Genel Bir Bakış. Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 75-89.
• Halpern, D. F. (1999). Teaching for Critical Thinking: Helping College Students Develop the Skills and Dispositions of a Critical Thinker. New Directions for Teaching and Learning, 80.
• Hamurcu, H., Akamca Özyılmaz, G. ve Günay, Y. (2005a). Fen Bilgisi ve Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı Öğrencilerinin Eleştirel Düşünmeye Yönelik Görüşleri. 19 Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 12-25.
• Hamurcu, H., Günay, Y. ve Akamca Özyılmaz, G. (2005b). Fen Bilgisi ve Sınıf Öğretmenliği Anabilim dalı Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimi Profilleri. Eğitim Araştırmaları Dergisi. 20, 147-157.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler ve Teknikler. Nobel Yayın Dağıtım. Ankara.
• Kartal, T., Öztürk, N. ve Ekici, G. (2012). Developing pedagogical content knowledge in preservice science teachers through microteaching lesson study. Procedia-Social and (www.elsevier.com). Science
• Journal (ISSN: 1877-0428), by Elsevier
• Kökdemir, D. (2003). Belirsizlik Durumlarında Karar Verme ve Problem Çözme. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Korkmaz, Ö. (2009). Öğretmenlerin Eleştirel Düşünme Eğilim ve Düzeyleri, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) , 10(1), 1-13.
• Korkmaz, O. ve Yeşil, R.(2009). Öğretim Kademelerine Göre Öğrencilerin Eleştirel Düşünme Düzeyleri, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 10(2), 19-29.
• Legare, G. (2002). An Investigation of the Effect of Task Design on the Development of Critical Thinking Skills by En gineering Students, A Thesis, Presented in Partial Fulfillment of the Requirements Fort he Degree of Doctor of Philosophy (Educational Technology) at Concordia University, Canada.
• Lewis, R. B. (1998). Developing Critical Thinkin through an Interdisciplinary Approach with Social Studies Simulations and Technology in Fourth Grade Classrooms, Partial Fulfillment of the Requirements Fort he Degree of Doctor of Eduation, Tennessee State University.
• Martin, C. L. (2002). The Effect of Training on Students’ Critical Thinking Skills in Computer Conferences Over Time, The Florida State University, College of Education.
• National Postsecondary Education Cooperative. (2000). The NPEC Sourcebook on Assessment, Volume 1: Definitions and Assessment Methods for Critical Thinking, Problem Solving, and Writing, NCES 2000--172, prepared by T. Dary Erwin for the Council of the National Postsecondary Education Cooperative Student Outcomes Pilot Working Group: Cognitive and Intellectual Development. Washington, DC: U.S. Government Printing Office, 2000.
• Özdemir, N. (2010). Mizah, Eleştirel Düşünce ve Bilgelik: Nasreddin Hoca. Millî Folklor, 22(87).
• Özdemir, S. (2005b). Web Ortamında Bireysel ve İşbirlikli Problem Temelli Öğrenmenin Eleştirel Düşünme Becerisi, Akademik Başarı Ve İnternet Kullanımına Yönelik Tutuma Etkileri. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Doktora Tezi. Ankara.
• Özdemir, S. M. (2005a). Üniversite Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Becerilerinin Çeşitli Etkenler Açısından Değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3).
• Royalthy, J. (1995). The Generalizability of Critical Thinking: Paranormal Beliefs Versus Statistical Reasoning, The Journal of Genetic Psychology, 156(4), 477- 488.
• Saçlı, F. ve Demirhan, G. (2008). Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Programında Öğrenim Gören Öğrencilerin Eleştirel Düşünme Düzeylerinin Saptanması ve Karşılaştırılması. Spor Bilimleri Dergisi, Hacettepe J. of Sport Sciences, 19 (2), 92-110.
• Seferoğlu S. S. ve Akbıyık, C. (2006). Eleştirel Düşünme ve Öğretimi. Hacettepe
• Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30.
• Şen, Ü. (2009). An Evaluation about Turkish Teacher Candidates’ Critical Thinking Attitude’s in Terms of Difference Variable. Journal of World of Turks. 1(2).
• Şengül, C. ve Üstündağ, T. (2009). Fizik Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Eğilimi Düzeyleri ve Düzenledikleri Etkinliklerde Eleştirel Düşünmenin Yeri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36.
• Şenlik, N. Z., Balkan, Ö. ve Aycan, Ş. (2011). Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Becerileri: Muğla Üniversitesi Örneği. C.B.Ü. Fen Bil. Dergisi 7(1), 67-76.
• Tok, E. ve Sevinç, M. (2010). Düşünme Becerileri Eğitiminin Eleştirel Düşünme ve Problem Çözme Becerilerine Etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 67-82.
• Turgut, M.F. (1992). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Metotları. Saydam Matbaası. Ankara.
• Türk Dil Kurumu. (2011). Büyük Türkçe Sözlük, web: http://tdkterim.gov.tr/bts/, adresinden 07.04.2011tarihinde alınmıştır.
• Türnüklü, E. B. ve Yeşildere, S. (2005). Türkiye’den Bir Profil: 11-13 Yaş Gurubu Matematik Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilim ve Becerileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 38(2), 167-185.
• Usta, E. (2007). Harmanlanmış Öğrenme ve Çevrimiçi Öğrenme Ortamlarının Akademik Başarı ve Doyuma Etkisi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Vural, R. A. ve Kutlu O. (2004). Eleştirel Düşünme: Ölçme Araçlarının İncelenmesi ve Bir Güvenirlik Çalışması. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 189-200. Wood, R. (2002). Critical Thinkig. http://www.robinwood.com/Democracy/GeneralEssays/CriticalThinking.pdf, (Erişim Tarihi 04.05. 2011).
• Yağcı, R. (2008). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eleştirel Düşünme: İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretiminde, Öğretmenlerin Eleştirel Düşünme Becerilerini Geliştirmek İçin Uyguladıkları Etkinliklerin Değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Adana.
• Yıldırım, A. Ç. (2005). Türkçe ve Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Becerilerinin İncelenmesi. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Zonguldak.
• Yıldırım, Ş. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık. Ankara.
• Yu Chu, Y. (1997). Teacher Training for Critical Thinking Instruction Via a Computer Simulation. The Faculty of the Curry School of Education, University of Virginia.
• Zayif, K. (2008). Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bolu.