Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Yapıtlarından Farklı Disiplinlerde Yararlanma (Sosyal Bilgiler Dersi İçin Bir Yazınsal Okuma Önerisi)

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 3, 1724 - 1770, 31.12.2021

Erhan Şen , Erhan Görmez

Öz

Sosyal Bilgiler dersinde yazınsal yapıtlarından yararlanma konusunda örnek bir okuma listesi ortaya koymayı amaçlayan bu çalışma, nitel araştırma deseninde yapılandırılmıştır. Veri toplama yöntemi olarak doküman analizine, verilerin çözümlenmesi için de betimsel analize başvurulmuştur. Çalışma kapsamında incelenen 30 çocuk ve gençlik edebiyatı yapıtı amaçlı örneklem tekniğiyle belirlenmiştir. Bu yapıtların belirlenmesinde uzman görüşlerinden, alanyazın taramasından, sosyal bilgiler ders kitaplarından, derse ait öğretim programından ve çeşitli yayınevlerine ait kitap kataloglarından yararlanılmıştır. Çalışmada elde edilen bulgulara göre önerilen yazınsal yapıt listesinde yer alan kitapların çoğunlukla insan değişkeniyle [birey ve toplum (n: 10); insanlar, yerler ve çevreler (n: 8)] ilişkili olduğu; bu yapıtlarda çeşitli değerlere [dayanışma (n: 22), duyarlılık (n: 20), saygı, sevgi ve barış (n: 20), sorumluluk (n: 19)] yer verildiği; Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programının birçok boyutuyla (özel amaç, temel beceriler, değerler eğitimi ve öğrenme alanları) ilişkili olduğu görülmüştür. Bunun dışında okuma listesine alınan yapıtların sınıf düzeyiyle yazınsal yapıt arasında [5. sınıf (n: 10); 6. sınıf (n: 9); 7. sınıf (n: 6) ve 8. sınıf (n: 5)] ters orantı belirlenmiştir. Bu dağılımdaki temel nedenin öncelikle çocuk edebiyatının seslendiği hedef kitleden kaynaklandığı söylenebilir. Çalışma kapsamında önerilen okuma listesine ilişkin genel bir değerlendirme yapıldığında bu yapıtların sosyal bilgiler öğretiminde etkili biçimde kullanılabileceği ve özellikle değerler eğitiminde işlevsel bir rol üstlenebileceği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk Edebiyatı, Gençlik edebiyatı, Sosyal bilgiler

Utilising Works of Children and Youth Literature in Different Disciplines (A Literary Reading Proposal for Social Studies Course)

Öz

This study, which aims to present a sample reading list for benefiting from literary works in Social Studies course, is structured in a qualitative research design. Document analysis as a data collection method and descriptive analysis as a data analysis were employed. Within the scope of the study, the examined thirty children's and youth literature works were determined by purposeful sampling technique. In determining these works, expert opinions, review of the literature, social studies textbooks, the curriculum of the course and book catalogues of various publishing houses were utilised. According to the findings of the study, it has been observed that the books in the proposed literary work list are mostly related to the human variable [individual and society (n: 10); people, places and environments (n: 8)] ; various values are included in these works [solidarity (n: 22), sensitivity (n: 20), respect, love and peace (n: 20), responsibility (n: 19)]; related to many dimensions of the Social Studies Curriculum (specific purpose, basic skills, values education and learning areas). Apart from this, it was determined that an inverse ratio between the class level [5. class (n: 10); 6th grade (n: 9); 7th grade (n: 6) and 8th grade (n: 5)] of the works were included in the reading list and the literary work. It can be said that the main reason for this distribution stems primarily from the target audience of children's literature. When a general evaluation of the reading list suggested within the scope of the study is made, it can be said that these works can be used effectively in social studies teaching and can play a functional role especially in values education.

Anahtar Kelimeler

Children Literature, Youth Literature,, Social Studies Course

Kaynakça

• Akyol, Y. (2016). Sosyal bilgiler öğretiminde çocuk edebiyatı ürünlerinin kullanımının öğrencilerin empatik eğilimlerine etkisi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 1-14.
• Alkış, S., & Güleç, S. (2006). The opinion of primary school students on social studies course. İlköğretim Online, 5(1), 7-22.
• Aslan, C. (2019). Çocuk edebiyatı ve duyarlık eğitimi. Ankara : Pegem Yayıncılık.
• Bennett, A., & Royle, N. (2016). Şu edebiyat denen şey (okumak, düşünmek, yazmak). İstanbul : Notos Kitap.
• Braddon, K. L., Hall, N. J., & Taylor, D. (1993). Math through children's literature (making the nctm standarts come alive). Colorado: Teacher Ideas Press.
• Bucher, K., & Hinton, K. (2010). Young adult literature exploration, evaluation, and appreciation. Boston: Pearson.
• Butzow, C. M., Butzow, J. W., & Kennedy, R. E. (1998). More science through children's literature : an ıntegrated approach. Colorado: Teacher Ideas Press.
• Çelik, A. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilgiler dersinde kullanılabilecek edebi ürün tasarlama deneyimlerinin incelenmesi. Turkish Studies, 14(5), 2233-2253.
• Demir, S. B., & Akengin, H. (2011). Hikayelerle sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Doğanay, A. (2002). Sosyal bilgiler ve sosyal bilgiler öğretimi. C. Öztürk, & D. Dursun içinde, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi (s. ?). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Dolmaz, M. (2018). Kitap inceleme: sosyal bilgiler öğretiminde edebî ürünler ve yazılı materyaller. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi,2018, 2(2), 1-8
• Dönmez, C., & Altıkulaç, A. (2014). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının ortaokul tc inkılâp tarihi ve atatürkçülük dersi konularının öğretiminde tarihsel kaynakların kullanımına yönelik görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(3), 923-942.
• Englebaugh, D. (1994). Art through children's literature (creative art lessons for caldecott books). Englewood: Teacher Ideas Press.
• Fredericks, A. D. (1991). Social studies through children's literature (an ıntegrated approach) . Colorado : Teacher Ideas Press.
• Kapan, A. (2019). 6. sınıf sosyla bilgiler ders kitabında önerilen edebi ürünlerin öğrenme alanlarında yer alan değerler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) . Tokat: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kolaç, E., & Özer, H. (2018). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünlerin kullanımı ve değer aktarımındaki katkılarına yönelik öğretmen adaylarının görüşleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2629-2655.
• Kolcu, N. (2016). Sosyal bilgiler dersinde kullanılabilecek tarihsel içerikli çocuk edebiyatı ürünlerinin çeşitli kavramlar açısından analizi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Latrobe, K. H., & Drury, J. (2009). Critical approaches to young adult literature. New York: Neal-Schuman Publishers.
• McCall, A. L. (2010). Teaching powerful social studies ıdeas through literature circles. The Social Studies, 101(4), 152-159.
• McGowan, T., & Guzetti, B. (2004). Edebiyat temelli sosyal bilgiler öğretimi (çev.: Ahmet Doğanay). Sosyal Bilgiler Dergisi, 11(11), 35-44.
• Otluoğlu, R. (2001). İlköğretim okulu 5. sınıf öğretiminde yazılı edebiyat ürünlerini kullanmanın duyuşsal davranış özelliklerini kazanmaya etkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Bilimleri Enstitüsü.
• Önal, Ş. (2014). Türk gençlik edebiyatındaki kadın karakter çerçevelerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Öztürk, Ç. (2007). Coğrafya öğretiminde edebi metinlerin kullanımı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi(24), 70-78.
• Öztürk, C., Keskin, S., C. ve Otluoğlu, R. (2014).Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünler ve yazılı materyaller. Ankara: Apegem Akademi
• Rogers, L. K. (2008). Shaped by the standarts: geographic literacy through children's literature. London: Teacher Ideas Press.
• Savage, M. K., & Savage, T. V. (1993). Children's literature in middle school studies. The Social Studies, 84(1), 32-36.
• Sawyer, W. E. (2012). Growing up with literature. Belmont: Wadsworth .
• Sever, S. (2013). Çocuk ve edebiyat. İzmir : Tudem Yayıncılık.
• Sınar, A. (2006). Türkiye'de çocuk edebiyatı çalışmaları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4(7), 175-225.
• Sönmez, V. (1994). Sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Subaşı, Y. (2017). Türkiye ve iran sosyal bilgiler ders kitaplarında edebi ürünlerin kullanımı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Şen, E. (2020). Çocuk edebiyatında kurmaca gerçeklik. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Şimşek, A. (2006). Türkiye'deki sosyal bilgiler öğretimi alanı çocuk edebiyatı ürünlerinden yararlanma bağlamında çağdaş dünyanın neresinde? I. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (s. 131-143). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi.
• Şimşek, A. (2012). Sosyal bilgiler derslerinde bir öğretim materyali olarak edebi ürünler. M. Safran (Eds.) içinde, Sosyal Bilgiler Öğretimi. Ankara: Pegem Yayıncılık
• Tekgöz, M. (2005). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler dersinde edebiyat temelli öğretim yönteminin öğrencinin akademik başarısına ve kalıcılığa etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Trupe, A. L. (2006). Thematic guide to young adult literature. Westport: Greenwood Press.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara : Seçkin Yayıncılık.