Özel Okullarda Çalışan Kadın Öğretmenlerin Kraliçe Arı Sendromu ile İlgili Görüşleri

Yıl 2022, Cilt: 23 Sayı: 1, 1091 - 1118, 29.04.2022

Pınar Mert

Öz

Kadınların birbirlerinin kariyerlerine engel olma durumu Kraliçe arı Sendromu(KAS) olarak anılır. Bu araştırmanın amacı, özel okullarda çalışan kadın öğretmenlerin kraliçe arı sendromu ile ilgili görüşlerini incelemektir. Araştırmaya, İstanbul’da çeşitli özel okullarda görev yapan kadın öğretmenler katılmıştır. Araştırmada, Covid-19 pandemisi nedeniyle “uygun örnekleme” yöntemi uygulanmıştır ve ulaşılan 45 kadın öğretmenin KAS ile ilgili görüşleri ortaya konmuştur. Bu nedenle nitel araştırma yöntemlerinden, fenomonoloji modeli kullanılmıştır. Görüşmeler yaklaşık 45-50 dakika sürmüştür. Araştırma sonucunda elde edilen veriler, içerik analizi ile değerlendirilmiştir, Veri analizi sonucunda, 4 ana tema altında toplam 6 alt tema kümelenmiştir. Yöneticilerin özellikleri ana teması altında kadın yöneticilerin özellikleri ve erkek yöneticilerin özellikleri alt teması, kraliçe arı özellikleri ana teması altında yıkıcı özellikler alt teması, kraliçe arı ile çatışma sonuçları ana teması altında karşılıklı kaybetme alt teması ve kadın ağırlıklı yönetim özellikleri teması altında, engelleyici ortam ve destekleyici ortam alt temaları bulunmaktadır. Araştırma sonucunda, KAS yaşayan kadın öğretmenlerin olumsuz tecrübelere sahip olduğu, kadın öğretmenlerin kadın okul müdürlerine karşı ağırlıklı olarak olumsuz davranış ve özellikler atfettiği ortaya koyulmuştur. Dolayısıyla iki tarafın da kaybetmesine yol açan KAS durumlarının eğitim kurumlarında yaşanmaması oldukça gerekli ve önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Kraliçe arı sendromu, kadın öğretmenler, kariyer engelleri, kadın okul müdürleri

Opinions of Female Teachers Working in Private Schools About Queen Bee Syndrome

Öz

The condition of women interfering negatively with each other's careers is referred to as Queen Bee Syndrome. The aim of this study is to examine the views of female teachers working in private schools about queen bee syndrome. In this study, the opinions of 45 female teachers working in private schools in Istanbul about QBS were taken. Due to the Covid-19 pandemic, the "convenience sampling" method was preferred. The phenomenology model, one of the qualitative research methods, was used in the study. The data obtained as a result of the research were evaluated by content analysis. As a result of the data analysis, a total of 6 sub-themes were clustered under 4 main themes. Under the main theme of the characteristics of managers, there is a sub-theme of characteristics of female managers and characteristics of male managers. Destructive traits are a sub-theme under the main theme of queen bee traits. Under the main theme of conflict results with the queen bee is the sub-theme of mutual loss. Under the theme of management features predominantly women, there are sub-themes of disabling environment and supportive environment. In this study female teachers who met queen bee syndrome have negative experiences, and female teachers mostly attributed negative behaviors and characteristics to female principals. Therefore, it is important that queen bee syndrome situations that cause both parties to lose are not experienced in our schools.

Anahtar Kelimeler

Queen Bee Syndrome, Female Teachers, female managers, career barriers

Kaynakça

• Arastaman, G, Öztürk Fi̇dan, İ , Fi̇dan, T . (2018). Nitel Araştırmada Geçerlik ve Güvenirlik: Kuramsal Bir İnceleme . Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (1), 37-75. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/yyuefd/issue/40566/491262
• Baykal, E. (2018). Sosyal kimlik teorisi perspektifiyle kraliçe arı sendromu. Karadeniz Teknik Üniversitesi SBE Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (16), 159-175.
• Bickford, N. (2011). Queen bees – an evolving species or an office yth? Financial Times. https://www.ft.com/content/9bc76152-f3f9-11e0-b221-00144feab49a Erişim Tarihi: 30.12. 2020.
• Bune, K. (2008). Queen Bee syndrome produces stinging victimisation.[online] URL: http://LawOfficer.com. Erişim Tarihi: 30.12. 2020. Burke, S., & Collins, K. M. (2001). Gender differences in leadership styles and management skills. Women in Management Review, 16(5), 244–257.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları.
• Cherne, F. (2003). Know the Queen Bee’. [online] URL: http://www.imdiversity.com/index.asp. Erişim Tarihi: 30.12. 2020.
• Cohen, L., Manion, L. ve Morrison, K. (2007). Research methods in education. New York: Routledge.
• Davidson, M. & Cooper, C.L. (1992). Shattering the glass ceiling: The woman manager. London: Paul Chapman Publishing.
• Derks, B., Laar, C. V., Ellemers, N. & Groot, K. (2011). Gender-bias primes elicit queen-bee responses among Senior Policewomen. Psychological Science, 22 (10), 1243-1249.
• Derks,B., Van Laar, C., Ellemers, N. (2016). The queen bee phenomenon: Why women leaders distance themselves from junior women. The Leadership Quarterly, 27(3), 456-469.
• Dobbins, G.H., Platz, S.J. (1986). Sex Differences in Leadership: How Real Are They? Academy of Management Review, 11, 118-127. http://dx.doi.org/10.5465/AMR.1986.4282639
• Dobson, R. & Iredale, W. (2006). Office Queen Bees hold back women’s careers’. [online] URL: http://www.timesonline.co.uk/tol/newspapers/sunday_times/ britain. Erişim Tarihi: 30.12. 2020
• Eagly, A. H., & Johannesen-Schmidt, M. C. (2001). The leadership styles of women and men. Journal of Social Issues, 57(4), 781–797. https://doi.org/10.1111/0022-4537.00241
• Ellemers, N., Van Den Heuvel, H., De Gilder, D., Maass, A., ve Bonvini, A. (2004). The underrepresentation of women in science: Differential commitment or the queen bee syndrome? British Journal of Social Psychology, 43: 315–338.
• Ellemers, N., & Barreto, M. (2009). Collective action in modern times: How modern expressions of prejudice prevent collective action. Journal of Social Issues, 65 (1), 749–768
• Erlandson, D. A., Harris, E. L., Skipper, B. L., and Allen, S. T. (1993). Doing naturalistic inquiry: A guide to methods. Beverly Hils, CA: Sage. Evetts,J. (2000).Analysing change in womens’ careers: culture, structure and action dimensions. Gender, Work and Organization, 7, 57-67.
• Faniko, K., Ellemers, N., & Derks, B. (2016). Queen Bees and Alpha Males: Are succesul wom en more competitive than succesul men?. European Journal of Social Psychology, 46(7), 903-913.
• Gini, A. (2001). My job my self: Work and the creation of the modern individual. London: Routledge.
• Hurst, J., Leberman, S. ve Edwards, M. (2018). Women Managing Women: An Holistic Relational Approach to Managing Relationships at Work, Journal of Management & Organization, 24 (4), 500-516.
• Johnson, Z., & Mathur-Helm, B. (2011). Experiences with Queen Bees: A South African study exploring the reluctance of women executives to promote other women in the workplace. South African Journal of Business Management, 42(4), 47-55.
• Kruse, S. D., ve Prettyman, S. S. 2008. Women, leadership, and power revisiting the Wicked Witch of the West. Gender and Education, 20(5): 451-464 Leedy, P. D., & Ormrod, J. E. (2005). Practical research: Planning and design (8th ed.). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
• Mavin, S. (2006). Venus envy: Problemizing solidarity behaviour and Queen Bees, Women in Management Review, 21(4): 264-276.
• Mert, P. & Levent, A. F. (2020). Female Teachers’ Problem To Be The Manager: Glass Ceiling Syndrome In Turkey, International Journal of Eurasian Education and Culture, Issue: 10, pp. (1547- 1587).
• Milli Eğitim Bakanlığı (2020). Örgün Eğitim 2019-2020 İstatistikleri. http://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_09/04144812_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2019_2020.pdf Erişim tarihi: 12.10.2020
• Nergiz, N. & Yemen, A. (2011). Kamu Örgütlerinde Kadın Yöneticiler: Yönetici ve Çalışan Açısından Yönetimde Kadın Sorunsalı. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24; 195-214.
• Özçelik, B. (2008). Kadın çalışan erkek yönetici tercih ediyor. http://www.kigem.com/kadin-calisan-erkek-yonetici-tercih-ediyor.html Erişim tarihi :01.10.2020
• Özen, Ş. (1998). Türkiye’de Kadın ve Erkek Kamu Yöneticilerinin Yönetim Tarzı Açısından Farklılaşması ve Eril Erkek – Dişil Kadın Varsayımının Geçerliliği. 20. Yüzyılın Sonunda Kadınlar ve Gelecek Konferansı. Ankara, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü, İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi Yayın No: 16., 217-236.
• Park, D. (1996). Gender Role, Decision Style and Leadership Style, Women in Management Review, 11 (8),13-17.
• Reger, R. K. (2011). Book Review: Reger: Gray, P. S., Williamson, J. B., Karp, D. A., & Dalphin, J. R. (2007). The Research Imagination: An Introduction to Qualitative and Quantitative Methods. Cambridge: Cambridge University Press. Organizational Research Methods, 14(2), 394–397. https://doi.org/10.1177/1094428109338870
• Rosener, J.B. (2006). Kadınların liderlik tarzları: iş yaşamında adınlar (Çev:Leyla Aslan). İstanbul: MESS Yayın No.494.
• Sakallı, N. (2001). Sosyal Etkiler Kim Kimi Nasıl Etkiler. Ankara: İmge Kitabevi.
• Sertkaya, Ö., Onay, M. ve Ekmekçi, R. (2013). Spor örgütlerinde kadın yöneticilere yönelik tutumların belirlenmesi. Pamukkale Journal of Sport Sciences, 4, 1-13.
• Staines, G., Travis, C. & Jayaratne, T. 1973. The Queen Bee syndrome. In Travis, C. (ed.). The female experience. Del Mar, CA: CRM Books. Şahin, İ. (2013). Öğretmenlerin İş Doyumu Düzeyleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 1, 142-167
• Tekyazman, E. F. (2019). Spor eğitimi veren yükseköğretim kurumlarında kraliçe arı sendromu (Yüksek Lisans Tezi). Celal Bayar Üniversitesi SBE, Manisa.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.