Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Ütopyaları /Distopyalarında Vatandaşlık

Yıl 2022, Cilt: 23 Sayı: 2, 2065 - 2104, 31.08.2022

Fatih Ozturk Serdar Malkoç

Öz

21. yüzyılda sağlık, finans ve teknoloji alanında yaşanan gelişmeler insanlığı gelecekte nelerin beklediğine dair soruları tekrar gündeme getirmiştir. Koronavirüs salgını, yapay zeka, kripto para gibi konular alışılmış davranış ve düşünce kalıplarını değişmeye zorlamaktadır. Uzmanlar gelecekte vatandaşların rol ve sorumlulukları, toplumsal koşulların ne gibi sonuçlar doğuracağı vatandaşlık eğitiminde ele alınmasını önermiştir. Bu bağlamda ideal toplum kurguları üretmek duyarlı, katılımcı vatandaşlık tutum, bilgi ve davranışları geliştirmede yardımcı olabilir. Bu bağlamda ele alınan ütopya/distopya tarzı kurgular öğrencilerin toplumun sosyal, politik ve kültürel yapısına yönelik imgelemini geliştirecektir. Bu araştırma sosyal bilgiler öğretmen adaylarının vatandaşlıkla ilgili gelecek kurgularını incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma öğretmen adaylarının ütopik/distopik kurgularında vatandaşlığa, vatandaşların rol ve sorumluluklarına insan hakları, demokrasi, katılım, siyaset, devlet, anayasa kavramlarına nasıl yer verdiğini göstermesi bakımından önemlidir. Vatandaşlık gibi kapsamlı bir kavramı bütüncül olarak ele alabilmek amacıyla bu araştırmada anlatı araştırma deseni tercih edilmiştir. Araştırma verilerini 44 öğrencinin oluşturduğu 10 farklı ütopik/distopik hikaye oluşturmaktadır. Verilerin analizinde problem çözüm anlatı analiz tekniği uygulanmıştır. Araştırma sonuçları, öğretmen adaylarının lider odaklı bir siyasal sistem tasarladıklarını, karar vericileri “iyi” veya “kötü” olarak betimlenen liderler olarak tayin ettiklerini göstermektedir. Öte yandan öğretmen adaylarının ideal katılım biçimi olarak genelde sadece seçimleri işaret ettiği gözlenmiştir. Seçimler anlatıların çoğunda tek demokratik katılım biçimi olarak ele alınırken, sınırlı sayıdaki anlatıda diğer katılım biçimlerine yer verilmektedir. Sonuçlardan hareketle katılıma odaklanan uygulamalı yeni çalışmaların gerçekleştirilmesi ve öğretmen eğitiminde vatandaşlık kuramlarının etkili öğretim yöntem ve teknikleriyle daha güçlü bir şekilde ele alınması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Vatandaşlık eğitimi, ütopya/distopya, sosyal bilgiler öğretmen adayları

Pre-service social studies teachers’ Utopias and Dystopias on Citizenship

Öz

The current global issues in health, finance and technology in the 21st century have brought up significant questions on the future of humanity. Issues such as the coronavirus pandemic, artificial intelligence, and crypto money challange traditional behavior and thought patterns. Based on current issues scholars argued that consequences of social conditions and expected current and future roles and responsibilities of citizens should be addressed in citizenship education. Creating fictions regarding ideal society can improve responsible, participatory citizenship attitudes, knowledge and behaviors. In this context, utopian/dystopian fictions have potential on developing students' imagination of the social, political and cultural structure of society. This research aims to examine the fictional utopian and dystopian stories of pre-service social studies teacher about citizenship. The research is important in terms of showing pre-service teachers’ insights on citizenship, the roles and responsibilities of citizens, human rights, democracy, participation, politics, state and constitution in their utopian/dystopian fictions. Narrative inquiry design was implemented in this study in order to be able to study a the notion of citizenship holistically. The research data consists of 10 different utopian/dystopian stories created by 44 students. In the analysis of the data, the problem solution narrative analysis technique was applied. The results of the research show that pre-service teachers envision a leader-oriented political system, and they portray decision makers as leaders who are described as "good" or "bad". On the other hand, it was inferred that pre-service teachers’ ideal participation type is elections. While elections are handled as the only form of democratic participation in most of the narratives, few narratives included other forms of participation such as protest, petition. Based on the results, it has been suggested that future studies focusing on participation should be carried out and that citizenship theories should be handled more strongly with effective teaching methods and techniques in teacher education.

Anahtar Kelimeler

citizenship education, utopia/dystopia, social studies, teacher candidates

Kaynakça

• 1. Adorno, T. W. & Horkheimer, H. (2016). Aydınlanmanın Diyalektiği. İstanbul: Kabalcı.
• 2. Almond, G. A. ve Verba, S. (1963). The civic culture: Political Attitudes and democracy in five nations, Boston: Little, Brown and Company,
• 3. Atasoy, E. (2020). Distopik kurgu ve ümitvar distopya bağlamında ütopyacılık geleneği. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (3), 1135-1147.
• 4. Bayram, H. (2021). Sosyal bilgiler öğretiminde sözlü ve yazılı edebiyat ürünlerinin kullanımı konusunda yapılmış lisansüstü tezlerin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 10(1), 349-369. 2021
• 5. Booker, M. K. (2012). Ütopya, distopya, toplumsal eleştiri (Çev. O. Tecimen). Notos Öykü İki Aylık Edebiyat Dergisi, 36, 35-46.
• 6. Bruner, J. (1986). Actual minds, possible worlds. Cambridge: Harvard University.
• 7. Bruner, J. (1991). The narrative construction of reality. Critical Inquiry, 18(1), 1-21.
• 8. Canbaz- Yumuşak, F. (2012): Ütopya, karşı-ütopya ve Türk Edebiyatında ütopya geleneği. Bilig, 61, 47-70.
• 9. Culliford, E. and Balu, N. (2021, October 27). Facebook invests billions in metaverse efforts as ad business slows. Reuters. https://www.reuters.com/technology/facebook-revenue-misses-estimates-apples-privacy-rules-bite-2021-10-25/
• 10. Çakmak, D. (2011). Öğretmen adaylarının siyasal katılımı ve siyasal katılıma ilişkin tutumları (Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
• 11. Çotuksöken, B. (2003). “Ütopyalar ve eğitim”. Felsefe Söyleşileri I-II içinde Ed. B. Çotuksöken, (82-85). İstanbul: Maltepe Üniversitesi Yayınları.
• 12. Dahl, R. A. (2010). Demokrasi üzerine. Phoenix Yayınevi.
• 13. Daşcan Ö., (2003). Bilim, bilim kurgu, ütopya ve eğitim. Ejer Dergisi, Sayı 12, (85
• 14. Doğanay, A., Çuhadar, A. & Sarı, M. (2007). Öğretmen adaylarının siyasal katılımcılık düzeylerine çeşitli etmenlerin etkisinin demokratik vatandaşlık eğitimi bağlamında incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 50, 213-246.
• 15. Ersoy, A. F. (2014). Active and democratic citizenship education and its challenges in social studies classrooms. Eurasian Journal of Educational Research (55), 1-20. doi:10.14689/ejer.2014.55.1
• 16. Eryılmaz, Ö., Bursa, S., & Ersoy, A. F. (2018). Social studies teachers' and students' perceptions of active citizenship and non-governmental organisations. International Online Journal of Educational Sciences, 10(2). doi:10.15345/iojes.2018.02.018
• 17. Fischman, G. E. ve Haas, E. (2012). Beyond idealized citizenship education: Embodied cognition, metaphors, and democracy. Review of Research in Education, 36(1), 169-196.
• 18. Hajisoteriou, C., Panaou, P., & Angelides, P. (2021). Empowering children to speak up and act on social justice issues: The use of folktales and collaborative storytelling as tools of social imagination. British Educational Research Journal.
• 19. Hamarat, E. (2018). Sosyotopya. (Editör). Ankara: Pegem Akademi.
• 20. Harari, Y N. ( 2020, MARCH 20). the world after coronavirus. Financial Times. https://www.ft.com/content/19d90308-6858-11ea-a3c9-1fe6fedcca75#comments-anchor
• 21. Kaya, B. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının vatandaşlık algıları ile politik ilgi ve katılımları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• 22. Kuş, Z. ve Aksu, A. (2017). Vatandaşlık ve vatandaşlık eğitimi hakkında sosyal bilgiler öğretmenlerinin inançları. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 5 (1)
• 23. Malkoç, S., & Bahri, Ata. (2020). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin vatandaşlık tiplerinin belirlenmesi. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), (47), 459-496.
• 24. MEB (2018). İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programı. https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686 adresinden erişilmiştir.
• 25. Metinnam, İ. (2021). Distopik düşünme temelli eğitimde drama uygulaması: Bir değerlendirme çalışması. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (23), 67-87.
• 26. Mills, C. W. (2016). Sosyolojik tahayyül. İstanbul: Hil Yayınları.(Çev. Ömer Küçük).
• 27. Ollerenshaw, A. J. ve Creswell, J. W. (2002). Narrative research: A comparison of two restorying data analysis approaches. Qualitative Inquiry, 8(3), 329-347
• 28. Omay, M. (2009). Ütopya üzerine genel bir inceleme. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3(18), 1-14.
• 29. Özkan, M. S. (2017). Thomas More, Francis Bacon ve Tommaso Campanella'nın ütopyalarında bilim ve eğitim felsefesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 609-624.
• 30. Özturk, F., & Yesilbursa, C. C. (2021). The Story of Ideal Citizenship: Narrative Inquiry of Pre-service Teachers from Different State Universities. Egıtım, Bılım-Educatıon And Scıence, 46(207), 285-314.
• 31. Öztürk, F. (2004). ÜTOPYALAR VE EGİTİM SORUNSALI. Journal of Educational Sciences & Practices, 3(5).
• 32. Riot-Sarcey, M. (2003). Ütopyalar Sözlüğü. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• 33. Sargent, L. T. (1994). The three faces of utopianism revisited. Utopian studies, 5(1), 1-37.
• 34. Tomin, B. (2020), ‘Worlds in the making: World building, hope, and collaborative uncertainty’, Journal of the American Association for the Advancement of Curriculum Studies, 14:1, pp. 1–15.
• 35. Uğurlu, N. B. (2013). Comparison of 8th grade American and Turkish Students' Perceptions about Citizenship. Education & Science/Egitim ve Bilim, 38(170).
• 36. Üstel, F. (2014). Makbul vatandaşın peşinde. İstanbul: İletişim.
• 37. Weber, M. (2012). Ekonomi ve toplum. (Cilt I) (L. Boyacı, Çev.). İstanbul: Yarın Yayınları.
• 38. Yiğit, E. Ö. (2017). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının gözünden vatandaşlık ve Türk vatandaşlığı. İlköğretim Online, 16(2).