Bilişsel Davranışçı Temelli Öfke Kontrol Programlarının Ergenlerin Öfke Düzeyine Etkisinin İncelendiği Derleme Çalışması

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 2, 905 - 942, 30.08.2024

Elif Nalbatoglu Bulus Fatima Zehra Allahverdi

Öz

Ergenlik dönemi gelişimsel dönemlerden biridir. Ergenlik duygusal olarak çalkantılı bir dönem olduğu için ergenin bu dönemde duygularını kontrol etmeyi öğrenmesi ileriki yaşamında da fayda sağlayacaktır. Düzenlenmesi zor olan ergenlik döneminde en yaygın duygulardan biri öfkedir. Bu nedenle gençler, öfkelerinden kaynaklanan zararlı eylemleri tanımlamayı ve bunların farkına varmayı öğrenmelidir. Bu duygu, doğru bir şekilde ifade edildiğinde kişilerarası bağları güçlendirme gücüne sahiptir. Özellikle, öfke ergenlik döneminde sık görülen ve kontrol edilmesi zor olabilen güçlü duygulardan biridir. Alan yazını incelendiğinde öfke kontrolü programları için sıklıkla uygulanan terapi modeli Bilişsel Davranışçı Terapidir (BDT). Bu modele ait teknikler ergenlere yönelik uygulanan BDT temelli öfke kontrol programlarının oturumlarında sıklıkla yer almaktadır. Bu derlemenin amacı ergenlere uygulanan BDT temelli öfke kontrol programlarının ergenler üzerinde ne kadar etkili olduğunu araştırmaktır. Derleme çalışmasına ergenlere yönelik BDT temelli öfke kontrol programlarının uygulandığı on dört araştırma dâhil edilmiştir. Derleme çalışmasına dâhil olan araştırmalarda incelenen müdahale oturumlarının sayısı 7 ile 12 arasında değişmektedir. Bu çalışmaların çoğunda ergenlerin öfkesini ölçmek için Sürekli Öfke ve Öfke Tarz Ölçeği (SÖÖTÖ) kullanılmıştır. Dâhil edilen araştırmaların büyük kısmında Sürekli Öfke, Öfke Dışa, Öfke Kontrol alt ölçekleri için uygulanan programların faydalı olduğu görülmüştür. Bunun yanında, öfke kontrol programlarında Öfke İçe alt ölçeğine dair etkinlik sayılarının arttırılması gerektiği fark edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

: Bilişsel Davranışçı Terapi, Ergen, Öfke Kontrolü., Cognitive Behavioral Therapy, Adolescents, Anger Management

A Systematic Review Of The Effect Of Cognitive Behavior-Based Anger-Control Programs On The Level Of Anger Of Adolescents

Öz

Adolescence is a time of emotional upheaval, marked by a variety of changes, therefore it is important for adolescents to learn to manage their emotions. One of the most prevalent emotions during puberty, which is challenging to regulate is rage. Teenagers must thus learn to identify and become aware of the harmful actions that result from their anger. This feeling has the power to strengthen interpersonal connections when expressed properly. Cognitive behavioral therapy (CBT) is the most commonly used therapy model for anger management programs. The techniques of this model are frequently included in the sessions of CBT-based anger managements programs for adolescents. The purpose of this systematic review is to investigate how effective CBT-based anger management programs are on adolescents. Fourteen studies in which CBT-based anger management programs were applied to adolescents were included in the review. The number of intervention sessions in the included studies ranged from 7 to 12. In most of these studies, the State-Trait Anger Expression Inventory (STAXI) was used to measure the anger level of the adolescents. In most of the studies, the three subscales of trait-anger, anger-out, and anger-control were found to be effective. It was also noted that there should be more activities in anger management programs relating to the Anger-In subscale.

Anahtar Kelimeler

Cognitive Behavioral Therapy, Adolescents, Anger Management

Kaynakça

• Akdeniz, M. (2007). Öfke kontrolü eğitiminin lise öğrencilerinin öfke kontrolü becerilerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Blacker, J., Watson, A., & Beech, A.R. (2008). A combined drama-based and CBT approach to working with self-reported anger aggression. Criminal Behaviour and Mental Health, 18, 129-137.
• Canpolat, M. & Atıcı, M. (2017). Öfke kontrolü programının ortaokul öğrencilerinin öfke kontrolü becerilerine etkisi. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 7(47), 87-98.
• Cenkseven, F. (2003). Öfke yönetimi becerileri programının ergenlerin öfke ve saldırganlık düzeylerine etkisi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 2(4), 153-167.
• Çekiç, A. (2009). Grupla psikolojik danışmanın ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin öfke ile başa çıkma becerilerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Derman, O. (2008). Ergenlerde psikososyal gelişim. Bildiri İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Adolesan Sağlığı II Sempozyum Dizisinde sunuldu, İstanbul, Türkiye.
• Deschenes, S.S., Dugas, M.J., Fracalanza, K., & Koerner, N. (2012). The role of anger in generalized anxiety disorder. Cognitive Behaviour Therapy, 41(3), 261-271.
• Down, R., Wilner, P.Watts, L., & Griffiths, J. (2010). Anger management groups for adolescents: A mixed-methods study of efficacy and treatment preferences. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 16(1), 33-52.
• Duran, Ö. & Eldeleklioğlu, J. (2005). Öfke kontrol programının 15-18 yaş arası ergenler üzerindeki etkiliğinin araştırılması. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(3), 267-280.
• Esen BK, Bozkur B, Gökçakan N.Ç., & Baykal F. (2016). Ortaokul öğrencilerinin sürekli öfke ve öfke kontrolüne psiko-eğitim programının etkisi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 2(4), 1352-1361.
• Feindler, E.L., & Engel, E.C. (2011). Assessment and intervention for adolescents with anger and aggression difficulties in school settings. Psychology in the Schools, 48(3), 243-253.
• Gebeş H. (2011). Akran eğitimi ile desteklenen öfke kontrolü eğitiminin lise öğrencilerinin öfke kontrol becerilerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Gürbüz, G.A. (2008). Öfke denetimi eğitiminin lise son sınıf öğrencilerinin öfkeyle başa çıkmaları, yaşam doyumları ve depresyon düzeylerine etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Henwood, K.S., Chou, S., & Browne, K.D. (2015). A systematic review and meta-analysis on the effectiveness of CBT informed anger management. Aggression and Violent Behavior, 25, 280-292.
• Hoogsteder, L.M., Stams, G.J.J.M., Figge, M.A., Changoe, K. Horn, J.E.V., Hendriks, J., & Wissink, I.B. (2015). A meta-analysis of the effectiveness of individually oriented cognitive behavioral treatment (CBT) for severe aggressive behavior in adolescents. The Journal of Forensic Psychiatry & Psychology, 26(1), 22-37.
• Karataş, D. Z. (2008). Lise öğrencilerinde öfke ve saldırganlık. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 277-294.
• Kelleci, M., Avcı, D., Erşan, E., & Doğan, D. (2014). Bilişsel davranışçı tekniklere dayalı öfke yönetimi programının lise öğrencilerinin öfke ve atılganlık düzeylerine etkisi. Anatolian Journal of Psychiatry, 15, 296-303.
• Kellner, M.H. & Bry, B.H. (1999). The effects of anger management groups in a day school for emotionally disturbed adolescents. Adolescence, 34, 645.
• Kerr, M.A., & Schneider, B.H. (2008). Anger expression in children and adolescents: A review of the empirical literature. Clinical Psychology Review, 28(4), 559-577.
• Kıralp, S.F. (2013). Öfke yönetimi becerileri programının ilköğretim 2. kademe öğrencilerinin öfke düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Koç, M. (2004). Gelişim psikolojisi açısından ergenlik dönemi ve genel özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(17), 231-238.
• Kökdemir, H. (2004). Öfke ve öfke kontrolü. Pivolka, 3(12), 7-10.
• Larson, R., & Asmussen, L. (1991). Anger, worry, and hurt in early adolescence: An enlarging world of negative emotions. Routledge.
• Loeber, R., Slot, W., Van der Laan, P.H., & Hoeve, M. (2008). Tomorrow’s criminals: The development of child delinquency and effective interventions. Ashgate Publishing.
• Matthys, W., & Schutter, D.J.L.G. (2021). Increasing effectiveness of cognitive behavioral therapy for conduct problems in children and adolescents: What can we learn from neuroimaging studies? Clinical Child and Family Psychology Review, 24, 484-499.
• Öz, F.S. (2008) Öfke yönetimi eğitiminin ergenlerde öfke ile başa çıkma ve iletişim becerilerine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Öztaban, Ş., & Adana, F. (2015). Lise öğrencisi erkek ergenlerde problem çözme eğitiminin; problem çözme becerisi, kişilerarası ilişki tarzı ve öfke kontrolü üzerine etkisi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 17, 21-36.
• Serin, N.B., & Genç, H. (2011). Öfke yönetimi programının ergenlerin öfke denetimi becerilerine etkisi. Eğitim ve Bilim, 36(159), 237-254.
• Soykan, Ç. (2003). Öfke ve öfke yönetimi. Kriz Dergisi, 11(2). https://doi.org/10.1501/Kriz_0000000192
• Sukhodolsky, D.G., Smith, S.D., McCauley, S.A., Ibrahim, K., & Piasecka, J.B. (2016). Behavioral interventions for anger, irritability, and aggression in children and adolescents. Journal of Child and Adolescent Pscyhopharmacology, 26(1), 58-64.
• Sütcü T.S., Aydın, A., & Sorias, O. (2010). Ergenlerde öfke ve saldırganlığı azaltmak için bilişsel davranışçı bir grup terapisi programının etkililiği. Türk Psikoloji Dergisi, 25, 57- 67.
• Şekerci, Y.G., Terzi, H., Kitiş, Y., & Okuyan, C.B. (2017). Sekizinci sınıf öğrencilerine bilişsel davranışçı yaklaşıma göre uygulanan öfke kontrol programının etkinliği. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 10, 201-207.
• The PRISMA Statement. (2021, Aralık 15). Erişim Adresi: http://www.prisma-statement.org.
• Türk, F. & Hamamcı, Z. (2016). Bilişsel-davranışçı yaklaşıma dayalı olarak uygulanan öfke kontrolü programlarının etkililiğinin değerlendirilmesi: Bir meta-analiz çalışması. The Journal of International Social Research, 9(43), 1522-1531.
• Zorlu, E. (2017). Öfke denetimi eğitim programının lise öğrencilerinin sürekli öfke ve öfke ifade tarzlarına etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.