Scientists in Social Sciences Textbooks

Yıl 2017, Cilt: 25 Sayı: 6, 2127 - 2152, 15.11.2017

Ersin Topçu Kadir Karatekin

Öz

It is a fact that in every period of history, in countries where education flourished, science

flourished, too; in countries where science flourished, education also flourished. These two

phenomena, which nourish each other mutually, play an important role for today’s societies

to have a voice in global affairs. For this reason, children’s interest and curiosity for science

should be enhanced in order to be a pioneer of science in Turkish and Islamic world. To achieve

this goal, scientists who can be role models and the scientific researches they contributed to

should be included in the textbooks. The purpose of this study is to reveal how and how much

these scientists are included in social sciences courses. For this purpose, the curriculum and

the textbooks of social sciences courses have been examined. According to the results acquired

from our research, it is seen that the majority of the scientists mentioned in the 4th, 5th, 6th and

7th grade course books/workbooks are from Western civilization and the ones from Turkish Islamic civilization were selected mostly from those who studied social sciences while many

of the Turkish and Muslim scientists who made great contributions to the world of science are

excluded.

Anahtar Kelimeler

Social sciences, social sciences curriculum, social sciences course books, scientists

Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Bilim Adamları

Öz

Tarihin her döneminde eğitimin geliştiği ülkelerde bilimin; bilimin geliştiği ülkelerde de

eğitimin geliştiği inkâr edilemez bir gerçektir. Birbirini karşılıklı olarak besleyen bu iki olgu,

günümüz toplumlarının dünyada söz sahibi olabilmelerinde önemli bir rol oynamaktadır.

Bu nedenle ders kitaplarında çocukların bilime olan ilgi ve merakını artıracak ve onlara

rol model olacak bilim adamlarına ve onların yaptıkları ilmi araştırmalara yer verilip

verilmediği ya da ne kadar yer verildiği önemlidir. Bu araştırmanın amacı da sosyal bilgiler

dersinde bilim adamlarına nasıl ve ne kadar yer verildiğinin ortaya çıkarılmasıdır. Bu

amaç doğrultusunda sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve sosyal bilgiler ders kitapları

incelenmiştir. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, 4,5,6 ve 7. Sınıf sosyal bilgiler ders/

çalışma kitaplarında adı geçen bilim adamlarından çoğunun batı medeniyetine mensup olduğu,

Türk-İslam medeniyetine mensup olanların genelde sosyal bilimler alanında çalışma yapmış

olanlardan seçildiği, bilim dünyasına son derece önemli katkılarda bulunmuş birçok Türkİslam

bilgininden hiç bahsedilmediği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler, sosyal bilgiler programı, sosyal bilgiler ders kitapları, bilim adamları

Kaynakça

• Ahmed, A. (1969). Garb’ın İslam’dan öğrendikleri. İstanbul: Mihrab
• Akbaba, B. (2014. İnkılâp Tarihi öğretiminde biyografiler. Mustafa Safran (Ed.), Tarih Nasıl Öğretilir? Tarih Öğretmenleri İçin Özel Öğretim Yöntemleri içinde (s.379-383). (2. baskı). İstanbul: Yeni İnsan
• Al-Khalili, J. (2010). Science in the Muslim world. Physics World, Nisan
• Al-Khalili, J. (2011). Revelations of a golden age. Physics World, Mart
• Aslan, O. (2013). Bilimin Tanımı Özellikleri ve Bilim Tarihinin Aşamaları. Murat Demirbaş (Ed.), Bilimin Doğası ve Öğretimi içinde (s.23-53). Ankara: Pegem
• Barthold, W. (2012). İslam Medeniyeti Tarihi. (4. baskı). M. Fuad Köprülü. (Çev.). Ankara: Çağ yay.
• Bassiouni, M.C. (2012). Islamic civilization. URL: https://goo.gl/rQQTJD. Erişim tarihi: 12.12.2016
• Bedevi, A. (2012). Batı düşüncesinin oluşumunda İslam’ın rolü. Muharrem Tan. (Çev.). İstanbul: İz yay.
• Beg, M.A.J. (2006). Essays on the origins of Islamic civilization. Kube Publishing
• Bouamrane, C. (2009). Ortaçağ İslam dünyasında bilim ve gelişmesi. Hüseyin Şimşek. (Çev.) İstem, 14, 383 - 396
• Creswell, J., W. (2015). Nitel araştırma yöntemleri beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. Mesut Bütün & Selçuk Beşir Demir. (Çev. Ed.). Ankara: Siyasal
• Doğan, M. (2010). Bilim ve teknoloji tarihi. Sümerlerden günümüze bilim ve teknoloji. Cumhuriyet Türkiye’sinde bilim ve teknoloji. Ankara: Anı
• Döğen, Ş. (1984). Müslüman ilim öncüleri ansiklopedisi. İstanbul: Yeni Asya
• Durant, (1950). The age of faith. URL: https://goo.gl/YLB2uU. Erişim tarihi: 01.02.2017
• Gingerich, O. (2016). İslamic astronomy. Islam & Science. October
• Hassani, Salim T. S. (2010). 1001 icat. Dünyamızda İslam mirası. Salih Tahir. (Çev.). Manchester: Foundation For Science Technology and Civilisation,
• Hunke, S. (1987). Avrupa’nın üzerine doğan İslam güneşi. Servet Sezgin. (Çev.). İstanbul: Bedir
• İzmirli, İ.H. (1977). İslam mütefekkirleri ile garp mütefekkirleri arasında mukayese. Süleyman Hayri Bolay (Sadeleştiren). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı
• Kamali, M.H. (2003). Islam, rationality and science Islam & Science, 1, 115-134
• Karabekir, K. (1992). Paşaların kavgası. (2. Baskı). İstanbul: Emre
• Kaymakcı, S. (2013). Sosyal bilgiler ders kitaplarında sözlü ve yazılı edebî türlerin kullanım durumu. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 230-255
• Mansouri, R. (2007) A Way Forward For Islamic science. Physics World. Ağustos.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. Selahattin Turan. (Çev. Ed.). Ankara: Nobel
• Mez, A. (2014). Onuncu yüzyılda İslam medeniyeti. İslam’ın rönesansı. (3. baskı). Salih ŞABAN. (Çev. Ed.). İstanbul: İnsan yay.
• Nasr, S. H. (2003). Islam, science and muslims. A conversation with Seyyed Hossein Nasr. Islam & Science,1, 5-28
• Nasr, S. H. (2006). İslam ve bilim. İslam medeniyetinde pozitif bilimlerin tarihi ve esasları. İstanbul: İnsan
• Ofek, H. (2011). Why the Arabic world turned away from science. The New Atlantis, 30, 3-23
• Overbye, D. (2001). How Islam won, and lost, the lead in science. URL: https://goo.gl/llKbqQ. Erişim tarihi: 03.01.2017
• Patton, M. Q. (2014). Nitel Araştırma Ve Değerlendirme Yöntemleri. (çev. ed. Mesut Bütün & Selçuk Beşir Demir). Ankara: Pegem Akademi
• Russell, B. (1954). The Scientific Outlook. (Third impression). London: Unwin brothers
• Sayılı, A. (2010). Bilim tarihi: Hayatta en hakiki mürşit ilimdir. (2. basım). İstanbul: Gündoğan
• Seignobos, C. (1960). Avrupa milletlerinin mukayeseli tarihi. Samih Tiryakioğlu (Çev.). İstanbul: Varlık
• Sezgin, F. (2008a). Bilim tarihi sohbetleri. Söyleşi: Sefer Turan. İstanbul: Timaş.
• Sezgin, F. (2008b). İslam’da bilim ve teknik. C.1. (2. basım). Abdurrahman Aliy. (Çev.). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş.
• Sezgin, F. (2014). Tanınmayan Büyük Çağ. İstanbul: Timaş
• Topdemir, H.G. ve Unat, Y. (2011). Bilim tarihi. (3. Baskı). Ankara: Pegem akademi.
• Turhan, M. (1951). Kültür Değişmeleri. Ankara: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür
• Unat, Y. (2006). Battânî ve Zîc-i Sâbî adlı astronomi eseri, I. Uluslararası Katılımlı Bilim, Din ve Felsefe Tarihinde Harran Okulu Sempozyumunda sunulmuş bildiri, 28-30 Nisan 2006 Şanlıurfa, 1, 347-368. Erişim adresi: https://goo.gl/CeFKxx. Erişim tarihi: 15.01.2017
• Unat, Y. (2016). 1933 Yılında Ali Yar Tarafından Yazılmış Lise III Kozmografya Kitabı ve Liselerde Astronomi Dersleri. Kastamonu Eğitim Dergisi. 24 (4), 2073-2088
• Yıldırım, C. (2004). Bilim felsefesi. (9. Baskı) İstanbul: Remzi yay.
• Yıldırım. A. & Şimşek. H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (5. baskı). Ankara: Seçkin yay.
• Zerrinkub, A. (2009). İslam Medeniyeti Mucizesi. (çev Abuzer Dişkaya) İstanbul: Ağaç yay.
• Zeydan, C. (1971). İslam Medeniyeti Tarihi. (çev. Zeki Megamiz). İstanbul: Doğan Güneş yay.
• URL 1: https://goo.gl/LzJ2Y1. Erişim tarihi: 04/03/2017
• URL 2: https://goo.gl/LXl3IZ. Erişim tarihi 06/01/2017
• URL 3: https://goo.gl/tBF5Rt. Erişim tarihi 11/12/2016
• URL 4: https://goo.gl/Bdz5Dv. Erişim tarihi 05/02/2017