Tarih Öğretimi ve Coğrafya

Yıl 2019, Cilt: 27 Sayı: 2, 869 - 883, 15.03.2019

Pelin İskender Kılıç

https://doi.org/10.24106/kefdergi.2933

Cited By: 2

Öz

Gerek lise tarih
ders programlarında gerekse sosyal bilgiler ders programı kapsamı içinde yer
alan tarih konularında özel amaçlarının gerçekleştirilmesi için çeşitli yöntem,
teknik ve stratejiler kullanılmaktadır. Burada amaç tarih konularının kalıcı ve
etkili bir şekilde öğrenilmesini sağlamaktır. Sınıf ortamında öğrencilerin
anlama, algılama, eleştirel düşünme ve kazanım oranları ne kadar yüksek olursa,
öğrenme o derece etkili olur. Tarihe yardımcı bilim dallarından biri olan
coğrafya, tarihin tanımından da anlaşılacağı üzere tarih biliminin önemli bir
unsuru ve onu somut hale getiren bir bilim dalıdır. Bir tarihî olay, her zaman
bir mekân üzerinde meydana gelir ve bu mekânın özellikleri tarihî olayı az ya da
çok etkiler. Bu nedenle tarihî olayın meydana geldiği coğrafyayı tanımadan, olayı
nesnel bir şekilde anlamamız mümkün olmayacaktır. Dolayısıyla Annales Okulu’nun
yaptığı gibi interdisipliner bir yaklaşımla, bütünsel ve etkili bir tarih öğretimi/öğrenimi
sağlanmış olacaktır. Bundan hareketle nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman
incelemesi yöntemi ile tespit edilen yazılı materyaller analiz edilerek, gerek
tarih öğretiminde coğrafyanın yeri gerekse bu iki bilim dalının birbirlerine
olan katkıları, kullanılan yöntemler, örnekler ve kaynaklar bazında ortaya
konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tarih, tarih öğretimi, coğrafya, tarihsel mekânı algılama becerisi

Geographical Utilization in History Teaching

Öz

A variety of methods, techniques and strategies are
used in high school history curricula or in the subjects of social studies
curriculum to achieve special purposes. The aim here is to ensure that history
topics are taught permanently and effectively. The higher the students'
understanding, perception, critical thinking and achievement rates in the
classroom environment, the more effective is learning. The aim
here is to ensure that history topics are taught permanently and effectively.
The higher the students' understanding, perception, critical thinking and
achievement rates in the classroom environment, the more effective is learning.
Geography, one of the branches of science, as understood from the definition of
history is an important element of history science and makes it concrete. A
historical event always takes place on a space, and the characteristics of this
space affect the historical event more or less. For this reason, without
knowing the geography where the historical event has taken place, we will not
be able to objectively understand the event. Thus, as with the Annales School,
an interdisciplinary approach will provide a holistic and effective history
teaching / learning. One of the qualitative research methods, the written
materials determined by the method of document analysis were analyzed and the
place of geography in history teaching and the contributions of these two sciences
to each other were tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

History, history teaching, geography, historical location perception skill

Kaynakça

• Altunay, E. (1994). 1540 (H. 947) Tarihli tahrir defterine göre Bitlis Sancağı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Altunay, E. (1996). 1540 (H. 947) Tarihli tahrir defterine göre Bitlis Sancağı’nda yerleşme ve nüfus. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(10), 1-10.
• Arı, A. (2011). Bloom’un gözden geçirilmiş bilişsel alan taksonomisinin Türkiye’de ve uluslararası alanda kabul görme durumu. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(2), 749-772.
• Ata, B. (1998). John Dewey ve Türkiye’de ilköğretimde tarih öğretimi (1923-1930). Kocaeli Üniversitesi ve Atatürk Araştırma Merkezi’nin ortaklaşa düzenledikleri “Atatürk’ün Cumhuriyet’in ilânından sonraki hedefleri” Sempozyum Bildiriler kitabı içinde (ss. 57- 77). İzmit: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi.
• Atsız, N. (1997). Türk tarihinde meseleler. İstanbul: İrfan Yayımcılık.
• Ayan, E. (2011). Türk tarihyazımının evriminde Annales kuramının yorumu. Tarih Okulu, (11), 75-101.
• Bingöl, S. (2004). İstanbul’da 1829 nüfus sayımı ve bazı mahallelerin Müslüman nüfusu üzerine bir inceleme. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 23(36), 43-60.
• Boehm, R., Saxe D. W. ve Rutherford D. J. (2003). The best of both worlds: Blending history and geography in the K-12 curriculum. Washington: Gilbert M. Grosvenor Center for Geographic Education.
• Cahen, C. (1972). İslam kaynaklarına göre Malazgirt Savaşı. Türkiyat Mecmuası. (Z. Kerman, Çev.), 17, 77-100.
• Caine, R. N. ve Caine, G. (2002). Beyin temelli öğrenme. (C. Ülgen, Çev.) Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Carr, E. H. (2003). Tarih nedir?. (M. G. Gürtürk, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çakar, E. (2003). Tahrir defterlerine göre XVI. yüzyılda Humus şehri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 375-392.
• Çakmak, M. A., Hamarat, E. (2016). İpek Yolu tarihinin öğretiminde ABD merkezli bazı yaklaşımlar: Teknoloji, proje ve müze. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 421-430.
• Çetin, A. (2009). Kandıra Kaymas-Akçaova (Akâbâd) temettuat defterleri (1844-1845). İzmit: Kocaeli Valiliği İl Özel İdaresi Yayınları.
• Demircioğlu, İ. H. (2006). Lise öğrencilerinin tarih dersinin amaçlarına yönelik görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(2), 153-164.
• Demircioğlu, İ. H. (2007). Tarih öğretiminde öğrenci merkezli yaklaşımlar. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Demircioğlu İ. H. ve Tokdemir, M. A. (2008). Değerlerin oluşturulma sürecinde tarih eğitimi: amaç, işlev ve içerik. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(15), 69-88.
• Devellioğlu, F. (1993). Nüfus. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Diamond, J. (2006). Çöküş. (E. Kıral, Çev.) İstanbul: Timaş Yayınları.
• Diamond, J. (2010). Tüfek, mikrop ve çelik. (Ü. İnce, Çev) Ankara: Tübitak.
• Dilek, D. (2002). Tarih derslerinde öğrenme ve düşünce gelişimi. Ankara: Pegem A Yayınları.
• Elibüyük, M. (2009). Tarihi coğrafya bakımından önemli bir kaynak: Cihannüma. Coğrafî Bilimler Dergisi, 7(2), 93-109.
• Evliya Çelebi (1966). Evliya Çelebi Seyahatnamesi. (Sadeleştiren: T. Temelkuran, N. Aktaş, M. Çevik), V- VI, İstanbul.
• Gardner, W. E., Demirtaş, A., Doğanay, A., Çiçek, R., Güney, E. ve Kitapçı, Z. (1997). Sosyal bilimler öğretimi. Ankara: Milli Eğitimi Geliştirme Projesi Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi.
• Gümüşçü, O. (2010). Tarihi coğrafya, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Halkın, L. E. (1989). Tarih tenkidinin unsurları. (B. Yediyıldız, Çev) Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Herodotos (1983). Herodot tarihi. Çağının dünyasını anlatan ilk büyük kitabı. (M. Ökmen, Yunanca Aslıyla Karşılaştıran ve Sunan: A. Erhat) İstanbul: Nadir Kitap.
• İbn Batuta Şemseddin Ebu Abdullah Muhammed et-Tanci (1971). İbn Batuta Seyahatnâmesi’nden seçmeler. (Hazırlayan: İ. Parmaksızoğlu) İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• İpek, N. (2006). İmparatorluktan ulus devlete göçler. Trabzon: Serander Yay.
• İskender, P. (1994). XVII. yüzyılın ikinci yarısında Kastamonu şer’iyye sicili, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• İskender, P. (2005). Bir yerel tarih araştırması: 17. yüzyıl şer’iyye siciline göre Kastamonu. Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 13(2), 565-582.
• İslam Ansiklopedisi (1993). Sâl-nâme. (c.10, ss.134-136). İstanbul: M.E.B. Basımevi.
• Kafesoğlu, İ. (1964). Üniversite tarih öğretiminde yeni bir plan. İÜ Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 19, 1-13.
• Kaya, M. (2012). Charles Taxier’nin seyahatnamesine göre 19. yüzyılda Anadolu’nun sosyal, kültürel ve ekonomik durumu. Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 10, 245-262.
• Kıldıroğlu, M. (2006). IX-XVI. asırlarda Yenisey-İrtiş bölgesinde Kırgız-Kıpçak ilişkileri. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 30, 133-166.
• Kodaman, B. (1997). Tarih araştırmalarında metod meselesi. Akademik Açı, 4, 1-8. Kuş, A., İskender Kılıç, P. (2015). Henry John Van Lennep’e göre Amasya’nın fizikî ve coğrafî yapısı, II. Uluslararası Geçmişten Günümüze Merzifon ve Amasya Yöresi Sempozyumu bildiriler kitabı içinde (ss.140-148). Merzifon- Amasya: Edge Akademi Yayıncılık.
• Kuş, A. (2016). Kinneir’ın Samsun-Tirebolu yol güzergâhındaki izlenimleri. M. Ç. Özdemir, Y. E. Tekinsoy (Ed.), Yabancı seyahatnamelerde Türkiye (ss. 231-253). Ankara: Türk Yurdu.
• Küçükahmet, L. (2001). Öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kütükoğlu, M. S. (1990). Tarih araştırmalarında usul, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Lacoste, Y. (1998). Coğrafya savaşmak içindir. (A. Arayıcı, Çev.) İstanbul: Özne Yayınları.
• Özçelik, İ. (2001). Tarih araştırmalarında yöntem ve teknikler. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü, III, (ss. 105-106). Ankara: M.E.B.
• Strabon (1969). Coğrafya (Geographika). (A. Pekman, Çev.) XII (I-II-III), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay.
• Şengül Bircan, T., Safran, M. (2013). Tarih öğretiminde haritaların önemi ve kullanımı. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(2), 461-476.
• Tekeli, İ. (2014). Coğrafya ve Mekân Üzerine. Bir disiplinin iç dünyası modern Türk coğrafyası üzerine söyleşiler. E. Bekaroğlu, A. R. Özdemir (Ed.), (ss. 3-4). İstanbul: İdil Yayıncılık.
• Togan, Z. V. (1985). Tarihte usûl. İstanbul: Enderun Kitapevi.
• Ünal, M. A. (2008). Osmanlı devrinde Sinop. Isparta: Fakülte Kitabevi.
• Ünal, M. A. (2011). Salname. Osmanlı Tarih Sözlüğü, E. Ayyıldız (Ed.), İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 588.
• Ünlü, M., İskender Kılıç, P. (2014). Ayandon kazasının 1841 yılı nüfus yapısı, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(4), 597-617.
• Yeğen, C. (2016). Annales okulu, Marc Bloch ve “Tarih savunusu: Veya tarihçilik mesleği” yapıtı üzerinden Bloch’un tarih anlayışı, Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi (AKAR), 1(1), 25-29.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (Gözden geçirilmiş 5. baskı). Ankara: Seçkin Yayınları.