Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri İle Örgütsel Sinizm Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 27 Sayı: 5, 2243 - 2259, 15.09.2019

Sairan Mohammed Rashid Mahmood Ramazan Sak

https://doi.org/10.24106/kefdergi.3451

Cited By: 8

Öz

Bu araştırmanın amacı, okul öncesi öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Tarama modelindeki bu çalışmanın katılımcılarını, seçkisiz örnekleme yöntemiyle belirlenen 408 okul öncesi öğretmeni oluşturmuştur.  Çalışmada, veri toplama araçları olarak Kişisel Bilgi Formu, Maslach Tükenmişlik Envanteri-Eğitimci Formu ve Örgütsel Sinizm Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmanın veri analizin-de bağımsız örneklemler için t testi, Tek Faktörlü ANOVA ve Pearson korelasyon analizi gibi parametrik testler kullanılmıştır. Mesleki tükenmişliğin Duygusal Tükenme boyutu ve duyarsızlaşma boyutu ile örgütsel sinizmin kurumdan uzaklaşma, performansı düşüren etkenler, okula karşı olumsuz tutum, kararların alınmasına katılım boyutları ve sinizm ölçeğinin genel toplamı arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Mesleki tükenmişliğin Kişisel Başarı boyutu ile örgütsel sinizmin kurumdan uzaklaşma, okula karşı olumsuz tutum, kararların alınmasına katılım boyutları ve sinizm ölçeğinin genel toplamı arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Mesleki tükenmişliğin Kişisel Başarı boyutu ile örgütsel sinizmin performansı düşüren etkenler boyutu arasında ise bir ilişki bulunmamıştır. 

Anahtar Kelimeler

okul öncesi dönem, okul öncesi öğretmenleri, , mesleki tükenmişlik, , örgütsel sinizm, tutum

Examination of Relationship between Preschool Teachers’ Job Burnout Level and Organizational Cynicism Attitudes

Öz

The aim of the present paper is to examine the relationship between preschool teachers’ job-burnout levels and their organizational cynicism. Data for this quantitative study were collected using a survey of 408 current preschool teachers who were selected randomly. In addition to a Demographic Information Form, the data-collection tools included the Maslach Burnout Inventory – Educators Survey (MBI-ES) and the Organizational Cynicism Scale (OCS). Data were analyzed using independent-samples t-test, one-way ANOVA and Pearson’s correlations. The researchers found positive correlation between the “emotional exhaustion”, “depersonalization” sub-dimensions of the MBI-ES and, “alienation from employing organization”, “factors decreasing performance”, “negative attitudes toward school”, “employee participation in decisions” sub-dimensions of the OCS and the OCS as a whole. There was a negative correlation between “personal accomplishment” sub-dimension of the MBI-ES and the entire OCS and its sub-dimensions “alienation from employing organization”, “negative attitudes toward school”, and “employee participation in decisions”. However, there was no correlation between the MBI-ES’ “personal accomplishment” sub-dimension and the OCS’s “factors decreasing performance” sub-dimension.

Anahtar Kelimeler

preschool period, preschool teachers, , job burnout, organizational cynicism, attitude

Kaynakça

• Acar, F. M. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinin tükenmişlik ve iş doyumu düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çağ Üniversitesi, Mersin.
• Adiloğulları, G. E. (2013). Beden eğitimi öğretmenlerinin duygusal zeka ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahra-manmaraş.
• Akduman, G. G. (2012). Okul öncesi eğitimin tanımı ve önemi (Editör: G. U. Balat). Okul öncesi eğitime giriş. Anka-ra: Pegem Akademi.
• Akman, B., Taşkın, N., Özden, Z., ve Çörtü, F. (2010). A study on preschool teachers’ burnout. Elementary Education Online, 9(2), 807-815.
• Altınkurt, Y., ve Yılmaz, K. (2016). Öğretmenlerin mizah tarzları ile örgütsel sinizm düzeyleri arasındaki ilişki. Sa-karya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 122-143.
• Amasralı, A. (2016). Ortaokul ve lise matematik öğretmenlerinin örgütsel sinizm tutumları ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki (Amasya İli Örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversi-tesi, Samsun.
• Atmaca, T. (2014). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç türleri ile öğretmenlerin yaşadıkları yıldırma, örgütsel bağlılık ve örgütsel sinizm arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Bölükbaşıoğlu, K. (2013). Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki. Ya-yınlanmamış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. (17. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Can, A. (2016). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Chan, D. W. (2003). Hardiness and its role in the stress-burnout relationship among prospective teachers in Hong Kong. Teacher and Teacher Education, 19, 381-395.
• Chaplain, R. P. (2008). Stress and psychological distress among trainee secondary teachers in England. Educational Psychology, 28, 195–209.
• Cherniss, C. (1980). Staff burn-out: Job stress in the human services. Beverly Hills, California: Sage Publications.
• Cinay, F. (2015). İlkokul öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasın-daki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Okan Üniversitesi, İstanbul.
• Çalışkan, K. (2016). Spor eğitimi veren yükseköğretim kurumlarındaki öğretim elemanlarının örgütsel sinizm algıları ile örgütsel bağlılıklarının araştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversi-tesi, Muğla.
• Çanak, M. (2014). Okul yöneticilerinin örgütsel bağlılıkları ile örgütsel sinizmleri arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Çintiriz, Ş. (2016). Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerinde kültür dersi öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyinin tespiti: Beşiktaş ilçesi örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
• Çolakoğlu, İ. (2014). Ortaokullarda görev yapan müzik öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi ve Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Dean, J. W., Brandes, J. P., ve Dharwadkar, R. (1998). Organizational cynicism. The Academy of Management Review, 23(2), 341-352.
• Demirel, (2015). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki. (Gaziantep Şehitkamil ilçesi örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Zirve Üniversitesi, Gaziantep.
• Deniz Kan, Ü. (2008). Bir Grup Okul Öncesi Öğretmeninde Tükenmişlik Durumunun İncelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 16(2), 431-438.
• Devilly, G. J., Wright, R. ve Varker, T. (2009). Vicarious trauma, secondary traumatic stress or simply burnout effect of trauma therapy on mental health professionals. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 43, 373-385.
• Ergen, S. (2015). Öğretmenlerin örgütsel sinizm düzeyleri ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Ergin, C. (1995). Akademisyenlerde tükenmişlik ve çeşitli stres kaynaklarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 12(1-2), 37-50.
• Ertürk, M. (2012). Özel ve devlet okullarında çalışan okul öncesi öğretmenlerin demografik değişkenlere bağlı olarak mesleki tükenmişlik ve anksiyete düzeylerinin karşılaştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Essa, E. L. (2013). Introduction to early childhood education. Belmont: Wardsworth.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff burn‐out. Journal of Social Issues, 30(1), 159-165.
• Gün, F., ve Atanur Baskan, G. (2017). Öğretim elemanlarının algılarına göre örgütsel sinizm ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(2), 361-379.
• Gürbüz, Z. (2008). Kars ilinde görevli okul öncesi öğretmenlerinin iş tatmin düzeyleri ve mesleki tükenmişlik düzeyle-rinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• İnce, N. B. (2014). Birleştirilmiş ve bağımsız sınıf öğretmenlerinin mesleki doyum ve tükenmişlik düzeylerinin karşı-laştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• İnce, N. B., ve Şahin, A. E. (2015). Maslach Tükenmişlik Envanteri-Eğitimci Formunu Türkçe ‘ye uyarlama çalışma-sı. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 6(2), 385-399.
• Kapıkıran, A. (2003). Okul öncesi öğretmenlerde tükenmişliğin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim Araş-tırmaları Dergisi, 4(13), 73-78.
• Karadağ, E., Kılıçoğlu, G., ve Yılmaz, D. (2014). Örgütsel sinizm, okul kültürü ve okul başarısı: Bir yapısal eşitlik modelleme çalışması, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(1), 89-113.
• Karademir, M. (2016). Ortaokul öğretmenlerinin okul yönetiminde kayırmacılık algıları ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkinin incelenmesi: İstanbul ili Pendik ilçesi örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. (14. Baskı). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Kılıç, M. (2013). İlköğretim okullarında görevli öğretmenlerin örgütsel sinizm düzeyleri ile iş doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
• Kılıç, Ş. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel sinizm ve örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki (Keçiören ilçesi örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Koç, M. (2015). İlköğretim öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri ile sinizm arasındaki ilişki (Ağrı ili, Patnos ilçesi örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Koçyiğit, S. (2012). Okul öncesi eğitim kurumlarında personel. (Editör: G. U. Balat). Okul öncesi eğitime giriş. Anka-ra: Pegem Akademi.
• Kutanis R. Ö., ve Dikili, A. (2010). Değişim boyutunda örgütlerde sinizm. D. E. Özler (Ed.), Örgütsel Davranışta Güncel Konular İçinde, 269-285. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Lorente, L., Salanova, M., Martinez, I., & Schaufeli, W. B. (2008). Extension of the Job Demands Resources model in the prediction of burnout and engagement among teachers over time. Psycothema, 20, 354–360.
• Maslach, C. (2003). Job burnout new directions in research and intervention. Current Directions in Psychological Science, 12(5), 189-192.
• Maslach, C. (2006). Stress and burnout. In A. M. Rossi, P. L. Perreve and S. L. Sauter (Eds.) Stress and quality of working life. International Stress Management Association.
• Maslach, C., ve Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Organizational Behavior, 2(2), 99-113.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B., ve Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397-422.
• MEB (Ministry of National Education). (2017). National Education Statistics-2016-2017. Ankara: Ministry of Na-tional Education.
• Metin, Ş., ve Saçan, S. (2017). An analysis of the effects of pre-school teachers’ burnout levels on job satisfaction. International Journal of Family, Child and Education, 11, 44-67.
• Montgomery, C., & Rupp, A. A. (2005). Meta-analysis for exploring the diverse causes and
• effects of stress in teachers. Canadian Journal of Education, 28, 458–486.
• Morrison, G. S. (2011). Early childhood education today. Upper Saddle River, N.J: Merrill/Prentice Hall.
• Özcan (2014). Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Özer, S. (2014). Örgütsel sinizmin ve liderlik stillerinin sınıf öğretmenlerinin kuruma bağlılığına etkisi: (Adıya-man/Kahta ilçesi örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Zirve Üniversitesi, Gaziantep.
• Öztürk, A., ve Deniz, M. E. (2008). Analysis of emotional intelligence job satisfaction and burnout levels of preschool teachers according to some variables. İlköğretim Online, 7(3), 578-599.
• Polat, E. Ç. (2014). Kurum içi etkin iletişim ortamı ile örgütsel sinizm arasındaki ilişki: Öğretmenlerin görüşleri açı-sından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Polatcan, M. (2012). Okul yöneticilerinin liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki (Karabük ili örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Sağır, T., ve Oğuz, E.. (2012). Öğretmenlere yönelik örgütsel sinizm ölçeğinin geliştirilmesi. International Journal of Human Sciences, 9(2), 1094-1106.
• Sak, R., & Tezel-Şahin, F. (2012). Analysis of male preschool teachers' thoughts regarding their careers. International Journal of Early Childhood Education, 18 (1), 73-93.
• Salanova, M., Llorens, S., Garcia-Renedo, M., Burriel, R., Bresó, E., & Schaufeli, W. B. (2005). Toward a four-dimensional model of burnout: A multigroup factor-analytic study including depersonalization and cynicism. Educational and Psychological Measurement, 65, 901–913.
• Sandıkçı, E. (2010). Stresin tükenmişlik boyutları üzerindeki etkisi: Diyarbakır’da öğretmenler üzerinde bir araştır-ma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Simbula, S., ve Guglielmi, D. (2010). Depersonalization or cynicism, efficacy or inefficacy: What
• are the dimensions of teacher burnout? European Journal of Psychology of Education, 25(3), 301-314.
• Şenel, E., ve Buluş, M. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinde tükenmişlik döngüsü ve tükenmişlik döngüsünde öz yeterliğin aracılık rolü. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, 1-23.
• Şirin, E. (2011). İlköğretim okullarındaki öğretmenlerin okul kültürü algıları ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki (İstanbul ili, Esenyurt ilçesi örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, İstan-bul.
• Tezel-Şahin, F., ve Sak, R. (2016). A comparative study of male and female early childhood teachers’ job satisfaction in Turkey. Early Childhood Education Journal, 44, 473-481 Doi: 10.1007/s10643-015-0738-x (ERIC)
• Tunaboylu, M. (2015). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri (İzmir ili Torbalı ilçesi ör-neği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Okan Üniversitesi, İzmir.
• Tunç, V. (2013). Tarih öğretmenlerinin iş doyum ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından ince-lenmesi: Van ili örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• Tuğrul, B., ve Çelik, E. (2002). Normal çocuklarla çalışan anaokulu öğretmenlerinde tükenmişlik. Pamukkale Üniver-sitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(12), 1-11.
• Uzun, T. (2015). Okul müdürlerinin iletişim becerileri ile öğretmenlerin genel ve örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Giresun ili örneği). Yayınlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Yalçın, S. (2013). İlköğretim okulu öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile stres, psikolojik dayanıklılık ve akademik iyimserlik arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yalçın, U. (2017). Araştırma görevlilerinin örgütsel sinizm algılarının işten ayrılma niyetine etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Ankara.
• Yaşar Ekici, F. (2017). Mesleki Tükenmişlik Açısından Okul Öncesi Öğretmenlerinin Değerlendirilmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 425-446.
• Yayla, A., Sak, R., Şahin Sak, İ. T., ve Taşkın, N. (2017). Comparing the job satisfaction of hourly paid and salaried preschool teachers in Turkey. Education 3-13. doi.org/10.1080/03004279.2017.1365919
• Yıldırım, G. (2015). Lise öğretmenlerinin örgütsel sinizm tutumları ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yıldız, M. ve Uzum, P.A. (2018). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Tükenmişlik Düzeylerinin Sınıf Yönetimi Becerileri ile İlişkisi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(24), 156-174.
• Yüksel, H. (2015). Örgütsel sinizm ve bağlılık arasındaki ilişki: İlk ve ortaokul öğretmenleri üzerinde bir araştırma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.