The Changing Status of Stray Animals in the Context of Urbanization

Yıl 2022, , 1884 - 1905, 15.12.2022

Okşan Tandoğan

https://doi.org/10.35674/kent.1109822

Cited By: 1

Öz

This study aims to examine the changing status of stray animals in the context of urbanization in Turkey and developed countries. When viewed from a historical perspective, the domestication of some animal species in the Neolithic period and the establishment of modern cities with the urbanization that started after the industrial revolution can be shown as the most critical turning points that determine the relationship between humans and animals. Domestication of the animal made the animals dependent on humans and the animal was introduced into human settlements by man. Urbanization after the industrial revolution caused the extinction of some wild animal species, as well as the destruction of areas where stray animals could live and the exclusion of animals from cities. When we look at Western society, starting from the 18th century, especially in the 19th century, with the understanding that they posed a threat to health and hygiene, the stray animals were killed, and this has led to their destruction from the cities. In Turkish society, stray animals were generally accepted as residents of the city until the 19th century. However, in the 19th century, as urbanization and contacts with the West began to increase and the traditional neighbourhood texture began to deteriorate, the relations established with stray animals changed and stray animals became surplus in the city. For these reasons, from the 19th century until the end of the 20th century, interventions were made by killing stray animals, especially dogs, from cities, primarily Istanbul. Today, stray animals are still seen as a threat in modern cities. In this direction, even if they are not killed openly, they are collected, thrown out of the city, or imprisoned in shelters in very unhealthy conditions. The study is based on literature research. In line with the purpose of the study, previous academic studies, press news, legal legislation, internet pages of organizations for helping stray animals, and published works related to the subject were scanned. The data obtained were examined in the context of urbanization and the changing status of stray animals was tried to be determined.

Anahtar Kelimeler

Stray animals, domestic animals, domestication, urbanization, industrial revolution.

Kentleşme Bağlamında Sokak Hayvanlarının Değişen Statüsü

Öz

Bu çalışmanın amacı Türkiye ve gelişmiş ülkelerde sokak hayvanlarının kentleşme bağlamında değişen statüsünün incelenmesidir. Tarihsel süreç içinde bakıldığında insan ve hayvan arasındaki ilişkiyi belirleyen en önemli dönüm noktaları olarak Neolitik devirde bazı hayvan türlerinin evcilleştirilmesi ve sanayi devrimi sonrasında başlayan kentleşme ile modern kentlerin kuruluşu gösterilebilir. Hayvanın evcilleştirilmesi hayvanı insana bağımlı hale getirmiş ve hayvan insan tarafından insan yerleşimlerine sokulmuştur. Sanayi Devrimi sonrasında ortaya çıkan kentleşme ise, bazı vahşi hayvan türlerinin yok olmasına neden olduğu gibi aynı zamanda sokak hayvanlarının yaşamlarını sürdürebilecekleri alanların yok edilmesine ve hayvanların kentlerden dışlanmasına neden olmuştur. Batı toplumuna bakıldığında 18. yüzyıldan başlayarak özellikle 19. yüzyılda sağlık ve hijyen konusunda tehdit oluşturduğu anlayışı ile sokak hayvanlarının varlığı kentlerden genel olarak öldürülmeleri yoluyla yok edilmiştir. Türk toplumunda ise genel olarak 19. yüzyıla kadar sokak hayvanları kentin bir sakini olarak kabul edilmiştir. Ancak 19. yüzyılla birlikte kentleşmenin, Batı ile temasların artmaya ve geleneksel mahalle dokusunun bozulmaya başlaması ile sokak hayvanları ile kurulan ilişkiler değişmiş, sokak hayvanları kentte fazlalık durumuna gelmiştir. Bu nedenlerle 19. yüzyıldan itibaren 20. yüzyılın sonlarına kadar başta köpekler olmak üzere sokak hayvanlarının öncelikle İstanbul olmak üzere kentlerden silinmesi için öldürülmeleri yoluyla müdahaleler yapılmıştır. Günümüzde de hâlâ sokak hayvanları modern kentlerde tehdit olarak görülmekte bu doğrultuda alenen öldürülmeseler de toplanmakta, kent dışına atılmakta ya da çok sağlıksız koşullarda barınaklara hapsedilmektedirler. Çalışma literatür araştırmasına dayanmaktadır. Çalışmanın amacı doğrultusunda konu ile ilgili daha önce yapılmış akademik çalışmalar, basın haberleri, hukuki mevzuat, sokak hayvanlarına yardım amaçlı kuruluşların internet sayfaları ve konu ile ilgili yayınlanmış eserler taranarak incelenmiş, elde edilen veriler doğrultusunda sokak hayvanlarının değişen statüsü kentleşme bağlamında belirlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sokak hayvanı, evcil hayvan, evcilleştirme, kentleşme, sanayi devrimi.

Kaynakça

• AA. (2021, 30 Aralık). Avrupa ve ABD’de Sokak hayvanlarıyla ilgili düzenlemeler katı biçimde uygulanıyor. AA. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/avrupa-ve-abdde-sokak-hayvanlariyla-ilgili-duzenlemeler-kati-bicimde-uygulaniyor/2461248
• Akalın, M. (2019). Çevre etiği çevreye felsefi yönelimler. İksad Publishing House.
• Akçaoğlu H (1997). Kabaşname-i İstanbul. Tombak Antika Kültürü ve Koleksiyon Sanat Dergisi, 16, 22-32.
• Akyüz, E. (2021). Çevre etiği ve sokak hayvanları: İstanbul örneği. Eurasian Conference on Language & Social Sciences, Ekaterinburg, Rusya.
• Alkan, A. (2016). Deportation as an urban stray dogs management policy: Forest dogs of İstanbul. Lex Localis, 14, 613–635.
• Aksel, M. (1959). İstanbul mimarisinde kuş evleri. İstanbul Enstitüsü Mecmuası, 5, 35-36.
• Alkan, A. (2020). Giriş: Hayvanları dâhil eden bir şehir kuramına doğru. A. Alkan (Ed.), Şehir ve hayvan (s.17-60). Patika Kitap.
• Aydın, S. (2016, 01 Kasım). Sokak köpekleri: İstanbul kent tarihinin asli unsurları. Evrensel. https://www.evrensel.net/haber/294301/sokak-kopekleri-istanbul-kent-tarihinin-asli-unsurlari
• Atauz, A. (2002). Kent ve Hayvan. Cogito, 32, 140-164.
• Atkins, P. (2012). Animal cities: Beastly urban histories. Ashgate, UK. Avrupa Birliği Bakanlığı (2011, Mart). Hayvan hakları, hayvanların korunması ve refahı. https://www.ab.gov.tr/files/Tar%C4%B1m%20ve%20Bal%C4%B1k%C3%A7%C4%B1l%C4%B1k%20Ba%C5%9Fkanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1/hayvan_haklari__hayvanlarin_korunmasi_ve_refahi.pdf
• Aydoğdu, O. ve Tuncer, A. (2018). Tanzimat sürecinin dönüştürücü etkisi ve mahalle muhtarlıklarının kurulması, Journal of Political Administrative and Local Studies, 1(1), 87-112.
• Baskıcı, M. (1998). Evcilleştirme tarihine kısa bir bakış. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 53 (1). https://doi.org/10.1501/SBFder_0000001944
• Bayram, P. (2017). 19. Yüzyıl Osmanlı Devletinde kentleşme: Yönetsel reformlar ile osmanlı aydınlarının kent üzerine izlenimlerine yönelik karşılaştırmalı bir inceleme. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (2), 227-244.
• Bektaş, C. (2003). Kuş evleri. Literatür yayıncılık, İstanbul.
• Berger, J. (2009). Why Look At Animals? Penguin UK, London.
• Berry, B. J. L. (1990). In The earth as transformed by human actionB. L. Turner II, W. C. Clark, R. W. Kates, J. F. Richards, J. T. Mathews, and W. B. Meyer (Eds.), Urbanization (s.103-119). Cambridge University Press.
• Bilaloğlu, G.A. M. (2004). Kahramanmaraş’taki tarihi konutlarda Türk bahçe kimliğinin belirlenmesi üzerine bir araştırma [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Bockman, C. (2020, 9 Ağustos). Why the French are 'European champions' at abandoning pets, BBC News. https://www.bbc.com/news/world-europe-53677571
• Bookchin, M. (1996). Ekolojik Bir Topluma Doğru. Ayrıntı Yayınları.
• Callicott, J.B. (1984). Non-anthropocentric value theory and environmental ethics. American Philosophical Quarterly, 21(4), 299-309.
• Cansız, D. (2021). II. Meşrutiyet döneminde hayvan hakları (1908-1918). Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi UTAD, 5(2), 2618-5873.
• Council of Europe. (1987, 11 Aralık) European Convention for the Protection of Pet Animals. https://www.coe.int/en/web/conventions/full-list?module=treaty-detail&treatynum=125
• Carrington, D. (2017, 10 Temmuz). Earth's sixth mass extinction event under way, scientists warn. Guardian, https://www.theguardian.com/environment/2017/jul/10/earths-sixth-mass-extinction-event-already-underway-scientists-warn
• Cumalıoğlu, E. (2017). Medeni hukukta hayvan hakları ve hayvanlar üzerindeki hak. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 19 (3), 573 – 610.
• Czech B. Krausman P.R., ve Devers, P.K. (2000). Economic associations among causes of species endangerment in the United States. BioScience, 50, 593–601. https://doi.org/10.1641/0006-3568(2000)050[0593:EAACOS]2.0.CO;2
• Çan, M. F. (2010). Kentleşme, sanayileşme ve kalkınma etkileşimi. T.C. Fırat Kalkınma Ajansı. https://fka.gov.tr/sharepoint/userfiles/Icerik_Dosya_Ekleri/FIRAT_AKADEMI/KENTLE%C5%9EME,%20SANAY%C4%B0LE%C5%9EME%20VE%20KALKINMA%20ETK%C4%B0LE%C5%9E%C4%B0M%C4%B0.pdf
• Çolak, İ. (2019). Osmanlı zamanının mutlu hayvanları. Zafer Bilim Araştırma Kültür Sanat Dergisi, 506, 40-44.
• Dodurka, T (2007, 2 Aralık) Geçmişten günümüze Avrupa ülkeleri ve Türkiye'de hayvan hakları. Yedikule Hayvan Barınağı. https://www.yedikulehayvanbarinagi.com/prof-dr-tamer-dodurka/gecmisten-gunumuze-avrupa-ulkeleri-ve-turkiye-de-hayvan-haklari/1/156
• Doğan, L. (2001). Türk kültüründe hayvanlar ve hayvan isimleri. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 12, 614-659.
• Driscoll, C.A., Macdonald, D.W. ve O’Brien, S. J.(2009). From wild animals to domestic pets, an evolutionary view of domestication. Proceedings of the National Academy of Sciences USA 106, 1, 9971–9978. https://doi.org/10.1073/pnas.0901586106
• ESDAW-EU (1978, 15 Ekim). Universal declaration of animal rights. https://constitutii.files.wordpress.com/2016/06/file-id-607.pdf
• ESDAW-EU (nd). The stray dogs in Europe. ESDAW-EU. https://www.esdaw-eu.eu/the-stray-dogs-in-europe.html Faure E. ve Kitchener, A.C. (2009). An archaeological and historical review of the relationships between felids and people. Anthrozoos, 22, 221-238.
• Galibert, F, Quignon P, Hitte, C. ve André, C. (2011) Toward understanding dog evolutionary and domestication history. CR Biol, 334, 190 – 196.
• Güler, Ş. (2021). Modern şehirlerin sessiz varisleri: Sokak hayvanlarına yönelik iletişim kalıpları. https://www.researchgate.net/profile/Sakir-Gueler-2/publication/356260268_Modern_Sehirlerin_Sessiz_Varisleri_Sokak_Hayvanlarina_Yonelik_Iletisim_Kaliplari/links/6193bb13d7d1af224bf82f3c/Modern-Sehirlerin-Sessiz-Varisleri-Sokak-Hayvanlarina-Yoenelik-Iletisim-Kaliplari.pdf
• Gündoğdu, C. (2003). Doksan yıl önce İstanbullu hayvanseverler. Toplumsal Dergisi, 116, 10-17.
• Gündoğdu, C. (2018) The state and the stray dogs in late Ottoman Istanbul: from unruly subjects to servile friends. Middle Eastern Studies, 54(4), 555-574. https://doi.org/10.1080/00263206.2018.1432482
• Haytap (n.d.). 22 Şubat 1956 - İstanbul Belediyesi 140 bin köpeğin itlafını kabulü. Haytap. https://www.haytap.org/tr/22-ubat-1956
• Isaac, E. (1970). Geography of domestication. Prentiee-HaII, New Jersey.
• Işın, E. (1995). İstanbul’da Gündelik Hayat. İletişim Yayınları, İstanbul.
• İnal, O. (2020). Şehir ve hayvan. [Kitap incelemesi Şehir ve hayvan A. Alkan]. Annual of Istanbul Studies, 2, 214 – 215.
• İstanbul Araştırma Enstitüsü, (n.d.). Dört ayaklı belediye. Artsandculture. https://artsandculture.google.com/story/uQUBF6Zy7KPVLQ?hl=tr
• Jones, E. P., Eager, H. M., Gabriel, S. I., Jóhannesdóttir, F., ve Searle, J. B. (2013). Genetic tracking of mice and other bioproxies to infer human history. Trends in Genetics, 29(5), 298-308.
• Karababa, P.(2020). Sınırlı kamusallık içinde görünmez patikalar: Konya'da kuşlar, anıtlar ve dışardakiler. A. Alkan (Ed.), Şehir ve hayvan (s.247-276). Patika Kitap.
• Karabulut, M. (2016). Osmanlı İmparatorluğunda 19. yüzyılda değişim süreci, sosyal ve kültürel durum. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 49-65.
• KAW (n.d.) The Impact of urban development on stray animals. Kannan Animal Welfare. https://www.kannananimalwelfare.org/blogs/the-impact-of-urban-development-on-stray-animals
• Kaypak, Ş. (2014). Modernizmden postmodernizme değişen kentleşme. Global Journal of Economics and Business Studies, 2 (4) , 80-95.
• Keleş, R.(1998). Kentbilim Terimleri Sözlüğü. İmge Kitabevi Yayınları.
• Keleş, R. (2002). Kentleşme politikası. İmge Kitabevi Yayınları.
• Kurt, H. (2004). Gelişmekte olan ülkelerde çevre sorunlarının nitelikleri ve uygulanan çevre koruma stratejileri. M.C. Marin ve U. Yıldırım (Eds.), Çevre sorunlarına çağdaş yaklaşımlar: Ekolojik, ekonomik, politik ve yönetsel perspektifler (ss. 561-584). Beta Basım Yayın
• Leney, J. ve Remfry, J. (2000). Dog population management. C.N.L. Macpherson, F.X. Meslin, A.I. Wandeler (Eds.), Dogs, zoonoses and public health (s. 299-331). CABI Publishing.
• Levi, D. ve Colombo, G. (1991). Lotta al randagismo canino e felino: controllo delle nascite (Canine and feline stray dogs: birth control). Obiettivi e Documenti Veterinari, XII, 13–18.
• Marchesini, R. (2016). Animals of the city. Angelaki: Journal of the Theoretical Humanities, 21(1), 79-91. doi: 10.1080/0969725X.2016.1163825
• McKinney, M.L. (2002). Urbanization, Biodiversity, and Conservation: The impacts of urbanization on native species are poorly studied, but educating a highly urbanized human population about these impacts can greatly improve species conservation in all ecosystems. BioScience, Volume, 52(10), 883–890, https://doi.org/10.1641/0006-3568(2002)052[0883:UBAC]2.0.CO;2
• McKinney, M.L. (2008). Effects of urbanization on species richness: A review of plants and animals. Urban Ecosyst, 11, 161–176. https://doi.org/10.1007/s11252-007-0045-4
• Melikoğlu, B. (2009). Türkiye’de kurulan ilk hayvanları koruma derneğinin tarihsel gelişimi. Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, 80 (1), 37-49.
• Miller, J.R. ve Hobbs, R.J. (2002). Conservation where people live and work. Conservation Biology, 16, 330–337.
• Onay, A. (2019, 11 Ocak). Devlet-toplum kıskacında sokak hayvanları. Birikim Dergisi. https://birikimdergisi.com/guncel/9310/devlet-toplum-kiskacinda-sokak-hayvanlari
• Owens, M., ve Wolch, J. (2017). Lively cities: People, animals, and urban ecosystems. L. Kalof (Ed.), The Oxford Handbook of Animal Studies (s. 542–570). Oxford University Press.
• Önen, A. (2020, 26 Kasım). Hayvanseverlik, bu şehrin kültürel miraslarından. İstdergi https://www.istdergi.com/sehir/yasam/hayvanseverlik-bu-sehrin-kulturel-miraslarindan
• Özdemir, İ. (1998). Çevre sorunlarının antroposentrik ( insan-merkezli ) karakteri. Felsefe Dünyası, 27, 68-80.
• Özentürk, U. 2020. Türkiye de sokak hayvanları. G. Yıldız (Ed.), Veteriner Hekimlikte Güncel Yaklaşımlar (s. 25-32). Akademisyen yayınevi.
• Özdoğan, K. ve Bilgin, A. (2021). Güvenlik mekanizması olarak köpek nüfus yönetimi ve sokak köpekleri. K. Özdoğan, M.F. Tatari, A. Bilgin (Eds.) İnsan, hayvan ve ötesi-Türkiyede hayvan çalışmaları (s.69-92). Kolektif kitap.
• Özmen, C.Ö. (2020). ABD'li seyyahların gözünden 19. yüzyıl Osmanlı şehirlerinde insan-hayvan karşılaşmaları. A. Alkan (Ed.), Şehir ve hayvan (s.61-96). Patika Kitap.
• Palmer, C. (2003). Placing animals in urban environmental ethics. Journal of Social Philosophy, 34, 64–78.
• Passantino, A., Fenga, C., Morciano, C., Morelli, C., Russo, M., Di Pietro, C. ve Passantino, M. (2006). Euthanasia of companion animals: A legal and ethical analysis. Ann Ist Super Sanita, 42(4), 491-5.
• Pearson, C. (2017). Stray dogs and the making of modern Paris. Past & Present, 234(1), 137–172. https://doi.org/10.1093/pastj/gtw050
• Petauk (n.d.). Animal homelessness: The crisis and the cure. Peta UK. https://www.peta.org.uk/issues/animals-not-abuse/homelessness/
• Pinguet, C.(2008). İstanbul’un köpekleri. Yapı Kredi Yayınları
• Rand, J., Lancaster, E., Inwood, G., Cluderay, C., ve Marston, L. (2018). Strategies to Reduce the Euthanasia of Impounded Dogs and Cats Used by Councils in Victoria, Australia. Animals, 8 (7), 383–397. https://doi.org/10.3390/ani8070100
• Rule, P. M. (2019). 1800'ler İngiltere'nde Kedi. Falamingo Yayınları.
• Sawbridge, F. (2020, 11 Agustos). How did the Netherlands become the first country to have no stray dogs? Dutchreview. https://dutchreview.com/culture/how-did-the-netherlands-become-the-first-country-to-have-no-stray-dogs/ Schick, İ. C. (2010). İstanbul’da 1910’da gerçekleşen büyük köpek itlafı: Bir mekân üzerine çekişme vakası. Toplumsal Tarih, 200, 22–33
• Serpell, J. ve Paul, E. (1994). Pets and the development of positive attitudes to animals. A. Manning ve J. Serpell (Eds.), Animals and human society: Changing perspectives (ss. 127-144). Routledge.
• Sternheim, I. (2012, Mart). How Holland became free of Stray dogs, Dog Research. http://tolearn.net/public_html/eng200/wp-content/uploads/2017/01/Dutch-Straydogs_2012.pdf
• Sunar, M. M. (2015). Hayvanlar. M. Genç (Ed.) Osmanlı İmparatorluğunda çevre ve şehir (s. 113-154). T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve İstanbul Medeniyet Üniversitesi.
• Sungurbey, İ. (1993). Hayvan Hakları. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Sümer, M. (2021). Osmanlı modernleşmesini hayvanlar üzerinden okumak: Abdullah Cevdet’in İstanbul’da köpekler risalesi. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 5 (4), 2628-2652. doi: 10.34083/akaded.997409
• Świątnicka, M (2019, 4 Eylül). Why are there no stray dogs in the Netherlands. Amsterdam. https://amsterdamhangout.com/why-are-there-no-stray-dogs-in-the-netherlands/#:~:text=The%20Netherlands%20became%20a%20country,by%20country%20residents%20are%20adopted.
• Talamonti, Z., Zusman, N., Cannas, S., Minero, M., Mazzola, S. ve Palestrini, C. (2018). A description of the characteristics of dogs in, and policies of, 4 shelters in different countries. Journal of Veterinary Behavior, 28, 25–29.
• Taner, T. (1993). Köpekler. N. Akbayar, E. Işın, N.Sakaoğlu, O. Baydar,M. B. Tanman, M. S. Koz, B.Aksoy, A. Batur (Eds.), Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (Cilt:5, s. 88-89).İstanbul: Ana Basım AŞ.
• Tasker, L. (2007). Stray Animal Control Practices (Europe). WSPA and RSPCA.
• Timur, T. (2000). Sürüden ayrılanlar, siyasal iktidar aydın tarih ve özgürlük. İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Toklucu, M. (2016, Aralık). Sokak hayvanları için en kötü yüzyıl. Tarih dergi. https://tarihdergi.com/sokak-hayvanlari-icin-en-kotu-yuzyil/
• TRT (2017, 27 Nisan). İstanbul'daki sahipsiz kedi-köpek sayısı açıklandı. TRT Haber. https://www.trthaber.com/haber/yasam/istanbuldaki-sahipsiz-kedi-kopek-sayisi-aciklandi-311559.html
• United Nations (2019). World Population Prospects 2018 Highlights. Department of Economic and Social Affairs Population Division. file:///C:/Users/Asus/Downloads/WUP2018-Highlights.pdf
• Voslárvá, E. ve Passantino, A. (2012). Stray dog and cat laws and enforcement in Czech Republic and in Italy. Ann Ist Super Sanità, 48(1), 97-104, doi: 10.4415/ANN_12_01_16
• Yalçın, H. (2020). Sunuş: Şehrin öbür nefesi. A. Alkan (Ed.), Şehir ve hayvan (s.7-16). Patika Kitap.
• Yılmaz, E. ve Çiftçi, S. (2011). Kentlerin ortaya çıkışı ve sosyo-politik açıdan Türkiye’de kentleşme dönemleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35),252-267.
• Zengin, S. (2017). İnsan-Merkezciliğin Yükselişi: Avcı-Toplayıcılıktan Günümüze Hayvanın Değişen Statüsü. Doğu-Batı, 20(82), 143- 165
• Zeybek, S. O. (2014). İstanbul’un Yuttukları ve Kustukları: Köpekler ve Nesneler Üzerinden İstanbul Tahlili. A. B. Candan ve C. Özbay (Eds.),Yeni İstanbul Çalışmaları (s. 263-282). Metis Yayınları.