Cumhuriyet dönemi Ataköy Kıyılarının 2000’lerde Dönüşümünün Metodolojik Bir Yaklaşım ile İncelenmesi

Yıl 2023, , 329 - 348, 29.10.2023

Berna Usanmaz Coşkun

https://doi.org/10.35674/kent.1351556

Öz

İstanbul’un kentsel kıyı alanları son yıllarda ekonomik kaygıların ön plana çıktığı noktasal olarak hazırlanan projeler ile hızla dönüşmektedir. Bu tür projeler kıyı kent ilişkisini kuramayan, kentsel bağlamdan yoksun tek tip kıyıların gelişmesine neden olmakla birlikte kıyıların özgün değerlerinin yok olması gibi sorunları oraya çıkarmaktadır. Cumhuriyet dönemi ile 1950’lere kadar olan süreçte İstanbul'un kıyılarının ve tarihsel kimliği büyük ölçüde korunmuştur. Ancak, 1950'lerden sonra başlayan imar faaliyetleri kıyıların fiziksel yapısını hızla değiştirmiş ve tarihî kimliklerini etkilemiştir. Özellikle ülkemizde 2000’li yıllarda kentsel politikalarda ön plana çıkan neoliberal söylem ile ivme kazanan bu noktasal projeler, İstanbul’da tarihsel, kültürel ve mekânsal zenginlikler barındıran kentsel kıyı alanlarını hızla dönüştürmektedir. Bu çalışma, kıyı alanları düzenleme projelerinin kendisine özgü olması, alanın kimliği, ekonomisi, tarihi, yasal ve yönetsel dinamiklerine göre farklılaşması gerektiğini savunmaktadır. 2003 ve 2018 yılları arasındaki dönemde, Yenikapı-Atatürk Havalimanı arasındaki bölge çalışma alanı olarak belirlenmiş, mekânsal olarak kentsel kıyı alanları ile sınırlandırılmıştır. Çalışma kapsamında neoliberal politikaların etkilediği noktasal projeler, yatırımlar, üretilen yeni kentsel alanlar incelenip, değişen arazi kullanımlarının sayısal yöntemlerle karşılaştırılması yapılmıştır. Bütün bu analizler ışığında sayısal bir analiz metodolojisi geliştirilerek, tartışmaların odağında olan noktasal projelerin farklı boyutlardaki etkilerinin anlaşılır olması amaçlanmıştır. Noktasal projelerin analizleri sonucunda elde edilen veriler çerçevesinde, 2003 ve 2018 yılları arasındaki bölgedeki mekânsal değişimler, projelerin bölgede meydana getirdiği yükler ve İstanbul kentsel kıyı alanlarının nasıl etkilendiği tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kentsel Kıyı, Noktasal Projeler, CBS, Arazi Kullanımı

Investigation of the Transformation of the Republican Era Ataköy Coasts in the 2000s with a Methodological Approach

Öz

The urban coastal areas of Istanbul have been rapidly transforming in recent years with mega projects where economic concerns have come to the fore. While projects cause the development of uniform coastlines that cannot establish a coast-city relationship and lack an urban context, they also cause problems such as the disappearance of the original values of the coasts. During the period from the Republic era until the 1950s, the coasts and historical identity of Istanbul were largely preserved. However, the urban development activities that began in the 1950s, particularly the land reclamation projects, rapidly altered the physical structure of the coasts and affected their historical identity. Mega-projects, which gained momentum with the neoliberal policies that came to the fore in urban policies in the 2000s, are rapidly transforming the urban coastal areas in Istanbul that contain historical, cultural and spatial riches. This paper argues that coastal areas regulation projects should be unique and differentiated according to the identity, economy, history, legal and administrative dynamics of the area. In the period between 2003-2018, the area between Yenikapı-Atatürk Airport was determined as the study area and was spatially limited to urban coastal areas. Within the scope of the study, the detailed analysis of the mega projects developed in the axis of neoliberal policies was superposed by comparing the changing land uses with numerical methods. As a result of this study, depending on the data obtained from the mega projects, the spatial change of the region between these dates, the loads that the projects will bring on a regional basis, and the effect of this situation on the urban coastal areas of Istanbul are discussed.

Anahtar Kelimeler

Urban Waterfront, Spot Project, GIS, Land Use

Kaynakça

• Bilsel, C. (2006). Kentsel Dönüşüm, Çözülen Kentler ve Parçalanan Kamusal Alan, Mimarlık Dergisi, 327, s. 21.
• Breen, A. and Rigby, D. (1994). Waterfronts: Cities Reclaim Their Edge. McGraw- Hill, New York.
• Breen, A. and Rigby D. (1996). The New Waterfront: A Worldwide Urban Success Story. McGraw-Hill, New York.
• Brownill, S. (2011). London Docklands Revisited: The Dynamics of Waterfront Development. In G. Desfor, J. Laidley, Q. Stevens, D. Schubert (Eds.), Transforming Waterfronts: Fixity and Flow, New York: Routledge. Breen, A. and Rigby D. (1996). The New Waterfront: A Worldwide Urban Success Story. McGraw-Hill, New York.
• Çevre Düzeni Planı (2009). 1/100.000 İstanbul Çevre Düzeni Planı Raporu, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Meclisi., İstanbul
• Gül, Y. A., Kılıç, A. (2002). İstanbul’da Kentsel Kıyı Mekanında Kıyı Dolgu Alanlarının Gelişimi ve Planlaması, Türkiye’nin Kıyı ve Deniz Alanları IV. Ulusal Konferansı, İzmir, 5-8 Kasım.
• Hoyle, B. S., Pinder, D. A. and Husain, M. S. (1988). Revitalizing The Waterfront: International Dimensions of Dockland Re-development, Belhaven Press, London.
• Kıyı Kanunu (1990). T.C Resmi Gazete, 20495 (3621 Sayılı Kanun), 4 Nisan 1990. Erişim: 30 Nisan, 2020, adres : https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3621.pdf
• Kloos, M., Tebart, P., Wachten, K. (2015). Kültür Mirası Etki Değerlendirmesi (KÜMED) Raporu, İBB Üstyapı Projeler Müdürlüğü, İstanbul
• İBB İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı, 2019, Kişisel görüşme
• İmar Planı Raporu. (2018). Zeytinburnu Ataköy Turizm Merkezi Kazlıçeşme Yat Limanı 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planı Plan Açıklama Raporu. Modül Planlama, İstanbul.
• İmar Planı Raporu. (2019). İstanbul İli Zeytinburnu İlçesi Kazlıçeşme Mahallesi 774 Ada 70-71-72-73-74-75-76-77-83 Parseller, 774 Ada 78 Parselin Bir Kısmı, 2246 Ada 1 Parsel ve Bir Kısım Tescil Harici Alana İlişkin 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Değişikliği Plan Açıklama Raporu, İstanbul.
• İmar Planı Raporu. (2019). İstanbul İli Zeytinburnu İlçesi Kazlıçeşme Mahallesi 774 Ada 70-71-72-73-74-75-76-77-83 Parseller, 774 Ada 78 Parselin Bir Kısmı, 2246 Ada 1 Parsel ve Bir Kısım Tescil Harici Alana İlişkin 1/5000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Değişikliği Plan Açıklama Raporu, İstanbul.
• İmar Planı Raporu. (2013). İstanbul İli Zeytinburnu İlçesi Kazlıçeşme Mahallesi 774 Ada 57 Parsel 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Değişikliği Raporu, İstanbul.
• İmar Planı Raporu. (2013). İstanbul İli Zeytinburnu İlçesi Kazlıçeşme Mahallesi 774 Ada 57 Parsel 1/5000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Değişikliği Raporu, İstanbul.
• İmar Planı Raporu. (2007). İstanbul Ataköy Turizm Merkezi Bakırköy İlçesi, Sakızağacı Mahallesi, 5 Pafta, 1 Ada, 18 Parsele ait 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Raporu, İstanbul.
• İmar Planı Raporu. (1991). Türkiye Emlak Bankası Ataköy Sahil Tesisleri Mevzii İmar Planı, İstanbul.
• İmar Planı Raporu. (2009). İstanbul İli Zeytinburnu İlçesi Kazlıçeşme Mahallesi 771 Ada 12 Parsel 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Tadilatı Raporu, İstanbul.
• İmar Planı Raporu. (2015). İstanbul İli Zeytinburnu İlçesi Kazlıçeşme Mahallesi 774 Ada 61 Parsel 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Değişikliği Plan Açıklama Raporu, İstanbul.
• İmar Planı Raporu. (2015). İstanbul İli Fatih İlçesi Yenikapı Bölgesi Rekreasyon ve Meydan Amaçlı 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Değişikliği Plan Açıklama Raporu, İstanbul.
• İstanbul Kent Almanağı (2014). Eylül Dosyası Ataköy Kazlıçeşme Turizm Merkezi, s.140-156, TMMOB Şehir Plancıları Odası, İstanbul.
• İstanbul Çevre Düzeni Planı Raporu, (2009), 1/100.000 İstanbul Çevre Düzeni Planı.
• Tekeli, İ. (1991). Kent Planlaması Konuşmaları. TMMOB Mimarlar Odası Yayınları, Ankara.
• Usanmaz Coşkun, Berna, (2020), Kıyı Alanlarındaki Kentsel Projelerin Bağlamla İlişkilenmesi İçin Arazi Kullanımına Dayalı Bir Yaklaşım Önerisi, İstanbul Örneği, Doktora Tezi, MSGSÜ.
• Shaw, B. M. (1993). The London Docklands Experience. In R. Bruttomesso (Ed.), Waterfronts: A New Frontier For Cities On Water, pp. 124-130, International Centre Cities on Water, Venice.
• Url-1 <https://parselsorgu.tkgm.gov.tr>, erişim tarihi 30 Nisan 2020.
• Url-2 <http://www.gayrimenkulhaber.com/residence-projeleri/ottomare-suites >, erişim tarihi 30 Nisan 2020.
• Url-3 < http://www.yaliatakoy.com/m/index.php?sayfa=galeri>, erişim tarihi 30 Nisan 2020.
• Url-4 <https://www.docdroid.net/MO3pB9G/atakoy-marina-katalog-pdf#page=11>, erişim tarihi 30 Nisan 2020.
• Url-5 <https://www.toki.gov.tr/kurulus-ve-tarihce >, erişim tarihi 30 Nisan 2020.
• Url-6 <https://docplayer.biz.tr/8550148-Atakoy-mega-yat-limani-surecleri-ile-ilgili-ozet-bilgi.html >, erişim tarihi 30 Nisan 2020.
• Url-7 <https://emlakkulisi.com/atakoy-mega-yat-limaninin-ust-yapi-insaat-izni-yok/381533>, erişim tarihi 30 Nisan 2020.
• Url-8 <https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/atakoyde-parsel-davasi-40208143 >, erişim tarihi 30 Nisan 2020.
• Url-9 <http://www.radikal.com.tr/turkiye/yenikapida-doldu-bitti-1092003/>, erişim tarihi 30 Nisan 2020.
• Url-10 <http://www.radikal.com.tr/turkiye/yenikapiyi-doldurmak-icin-yol-bulundu-1105021/>,erişim tarihi 30 Nisan 2020.
• Url-11 <www.anayasa.gen.tr/1982ay.htm >, erişim tarihi 30 Nisan 2020.
• Url-12 <https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/atakoy-sahibini-buldu-9967814>, erişim tarihi 30 Nisan 2020.
• Url-13 < http://www.radikal.com.tr/turkiye/atakoyde-ilk-muhur-hyatta-1194810/>, erişim tarihi 30 Nisan 2020.
• Url-14< https://www.dunya.com/gundem/atakoy-sahiline-en-yuksek-teklif-ozyazici039dan-haberi-120579>, erişim tarihi 30 Nisan 2020.
• Url-15< https://www.arkitera.com/haber/emlak-konut-gyonun-kazlicesme-arazisi-icin-milyarlar-havada-ucusuyor >, erişim tarihi 30 Nisan 2020.
• Url-16<https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/5-yil-beklenen-temel-atildi-40118064>, erişim tarihi 30 Nisan 2020.
• Url-17 <http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/cevre/454146/Yikamadilar_emsal_oldu.html >, erişim tarihi 30 Nisan 2020.
• Url-18 <http://www.radikal.com.tr/turkiye/atakoy-sahilde-skandal-1172117/>, erişim tarihi 30 Nisan 2020.
• Url-19 < http://www.radikal.com.tr/turkiye/baruthane-arazisi-kurtuldu-1458243/ > , erişim tarihi 30 Nisan 2020.
• Url-20 <https://istatistik.istanbul/?#dashboard >, erişim tarihi 30 Nisan 2020.