Determination of Earthquake Resistance of Urban Fabric with Geographical Information Systems: The Case of Zeytinburnu

Yıl 2024, , 472 - 493, 17.03.2024

Kader Koca , Vildan Nursay Kaya , Azem Kuru

https://doi.org/10.35674/kent.1423995

Öz

The destructive effects of natural and human disasters experienced from the past to the present have revealed the importance of urban resilience. of cities; The capacity to adapt to the disasters, dangers and risks that may be experienced determines the resilience levels. In cities open to unplanned construction, there is a loss of resilience in the urban fabric due to the areal growths experienced together with the population growth. 42% of the land surface of Turkey is located in the first degree earthquake zone. Recent earthquakes show that cities without resistance pose a risk both in terms of life safety and property. In this context, the first priority of earthquake preparedness is to create more resilient cities. Factors such as institutional structure, ecological structure, economic structure, structural elements, and level of consciousness are various points that increase urban resilience. Structural resilience and the resilience of the urban fabric are the most important points. This study aims to reveal critical non-resilient areas in Zeytinburnu district if the physical components that make up the urban fabric are adversely affected in a possible earthquake scenario and cannot ensure their sustainability. Within the scope of the study carried out to measure the resilience of the urban tissue in Zeytinburnu, Geographical Information Systems, field research and literature research methods were used. In the first stage of the study, sub-criteria of physical components such as open spaces, infrastructure, public spaces, strategic buildings, which provide resilience in the priority urban fabric, were determined. In accordance with the determined sub-criteria, the distances of the urban texture to various reinforcements were classified by Geographical Information Systems and network analysis. As a result of the study, maps were created by transferring the data obtained in the Zeytinburnu district to the Geographic Information Systems Program. As a result of the maps created, critical regions in terms of resilience were determined. The shortest and most efficient routes in terms of accessibility to strategically important areas within the identified critical regions were determined by network analysis. It is recommended to present the efficient roads determined in terms of access in areas with weak resilience and critical areas to the knowledge of the local people and to carry out studies to increase the efficiency level of the roads identified as weak on the basis of access.

Anahtar Kelimeler

Urban Resilience, Earthquake, Geographic Information Systems, Network Analysis, Urban Fabric

Kentsel Dokunun Depreme Karşı Dirençliliğinin Coğrafi Bilgi Sistemleri İle Tespiti: Zeytinburnu Örneği

Öz

Geçmişten günümüze yaşanan doğal ve beşeri afetlerin kentlere olan yıkıcı etkisi kentsel dirençliliğin önemini ortaya çıkarmıştır. Kentlerin; yaşayabileceği afet, tehlike ve risklere uyum sağlayabilme kapasitesi dirençlilik seviyelerini belirlemektedir. Plansız yapılaşmaya açık kentlerde nüfus artışı ile birlikte yaşanan alansal büyümeler sebebiyle kentsel dokuda direnç kaybı yaşanmaktadır. Türkiye’nin arazi yüzeyinin %42’si birinci derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Yakın zamanda görülen depremler göstermektedir ki dirençsiz kentler hem can güvenliği hem de mal varlığı açısından risk oluşturmaktadır. Bu kapsamda depreme hazırlıklı olmanın birinci önceliği daha dirençli kentler oluşturmaktır. Kurumsal yapı, ekolojik yapı, ekonomik yapı, yapısal ögeler, bilinçlilik düzeyi gibi etmenler kentsel dirençliliği arttıran çeşitli noktalardır. Yapısal dirençlilik ve kentsel dokunun dirençliliği en önemli noktadır. Bu çalışma, kentsel dokuyu oluşturan fiziksel bileşenlerin olası bir deprem senaryosunda olumsuz etkilenmesi ve sürdürülebilirliğini sağlayamaması durumunda Zeytinburnu ilçesindeki kritik dirençsiz bölgelerin ortaya çıkmasını amaçlamaktadır. Zeytinburnu’nda kentsel dokudaki dirençliliğin ölçülmesi amacıyla gerçekleştirilen çalışma kapsamında Coğrafi Bilgi Sistemleri, alan araştırması ve literatür araştırması yöntemlerinden faydalanılmıştır. Çalışmanın birinci aşamasında öncelikli kentsel dokudaki dirençliliği sağlayan açık alanlar, altyapı, kamusal alanlar, stratejik binalar gibi fiziksel bileşenlerin alt kriterleri belirlenmiştir. Belirlenen alt kriterler doğrultusunda Coğrafi Bilgi Sistemleri ve network analizleri ile kentsel dokunun çeşitli donatılara olan uzaklıkları sınıflandırılmıştır. Çalışmanın sonucunda Zeytinburnu ilçesi özelinde elde edilen verilerin Coğrafi Bilgi Sistemleri Programına aktarılması ile haritalar oluşturulmuştur. Oluşturulan haritalar sonucunda dirençlilik açısından kritik bölgeler tespit edilmiştir. Tespit edilen kritik bölgeler içerindeki stratejik önem taşıyan alanlara erişilebilirlik açısından en kısa ve en verimli yollar ağ analizleri ile belirlenmiştir. Dirençlilikte zayıf ve kritik bölgeler içerisindeki erişim açısından belirlenen verimli yolların yerel halkın bilgisine sunulması ve erişim bazında zayıf olarak tespit edilen yolların verimlilik düzeyinin artırılması için çalışmalar yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kentsel Dirençlilik, Deprem, Coğrafi Bilgi Sistemleri, Network Analizi, Kentsel Doku

Kaynakça

• Anadolu Ajansı. (2023). https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/her-yil-yaklasik-500-bin-deprem-meydana-geliyor/1078714# , Erişim Tarihi: 28.05.2023.
• Bayraktar, H., Hossin, A. (2021). Sakarya İlinin Depreme Duyarli Bölgelerinde CBS Tabanlı Hasar Tahmini. Dirençlilik Dergisi, 5(2): 173-185.
• Çolak, İ. (2014). Zeytinburnu Analiz 2014. https://www.ilkercolak.com.tr/zeytinburnu-analiz-2014/ , Erişim Tarihi: 18.06.2023
• Genç, F. N. (2007). Türkiye’de Doğal Afetler ve Doğal Afetlerde Risk Yönetimi. Stratejik Araştırmalar Dergisi, 5 (9): 201-226.
• Gerçek, D., Güven, İ. (2016). Kentsel Dirençliliğin Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Analizi: Deprem ve İzmit Kenti. Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi 8(1) 51-64.
• İBB (2020) Zeytinburnu Olası Deprem Kayıp Tahminleri Kitapçığı. Erişim adresi: https://depremzemin.ibb.istanbul/wp-content/uploads/2020/11/Zeytinburnu.pdf, Erişim Tarihi: 13.03.2024
• Kandilli Rasathanesi Ve Deprem Araştırma Enstitüsü Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme Ve Değerlendirme Merkezi. (2023). http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/deprem-bilgileri/buyuk-depremler/, Erişim Tarih: 29.05.2023
• Kandilli Rasathanesi Ve Deprem Araştırma Enstitüsü, İstanbul Büyükşehir Belediyesi. (2020). İstanbul İli Zeytinburnu İlçesi Olası Deprem Kayıp Tahminleri Kitapçığı.
• Kürkçüoğlu, E., Ocakçı, M. (2015). Kentsel Dokuda Mekânsal Yönelme Üzerine Bir Algı-Davranış Çalışması: Kadıköy Çarşı Bölgesi. Megaron, 10(3): 365-388.
• Pektezel, H. (2015). Coğrafi Bilgi Sistemleri (Cbs) Ve Analitik Hiyerarşi Sistemi (Ahs) Kullanılarak Gelibolu Yarımadası’nda Deprem Duyarlılık Analizi. The Journal Of Academic Social Science Studies, 6(36): 0-179.
• Sönmez, M. E. (2011). Türk Coğrafya Dergisi Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanlı Deprem Hasar Riski Analizi: Zeytinburnu (İstanbul) Örneği. Türk Coğrafya Dergisi, 56: 11-22.
• Tuğaç, Ç. (2019). Kentsel Dirençlilik Perspektifinden Yerel Yönetimlerin Görevleri ve Sorumlulukları. İdeal Kent Dergisi, 28(10): 984-1019.
• TÜİK. (2022). https://www.tuik.gov.tr/ , Erişim Tarihi: 01.06.2023.
• USGS (2023) Earthquake Magnitude, Energy Release, and Shaking Intensity | U.S. Geological Survey, U.S Geological Survey. Available at: https://www.usgs.gov/programs/earthquake-hazards/earthquake-magnitude-energy-release-and-shaking-intensity (Erişim Tarihi: 12 Mart 2024).