Eskişehir Kenti Porsuk Çayı Kıyısında Mekânsal Örüntü ve Suyla Kurulan Bağlantının Analizi

Yıl 2020, , 487 - 512, 15.09.2020

Gül Şimşek , Ayşe Deniz Yeşiltepe

https://doi.org/10.35674/kent.757757

Öz

Kentlerin kimlikleri, bulundukları alanın coğrafyası, kültürü, mimarisi, yere özgü değerleri ve kentin gelişiminde izlenen politikalar gibi unsurların bir bileşkesi olarak şekillenmektedir. Dünya üzerinde çok sayıda örnekte olduğu gibi kentlerin içinden geçen akarsular da bu çok boyutlu oluşumun temel ögelerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Eskişehir kenti içinden geçen Porsuk Çayı için de aynı durum söz konusudur. Düzenli bir akışa sahip olan Porsuk Çayı, kenti ikiye bölerek doğudan batıya doğru yoluna devam ederken kenti etkilemekte ve kentten etkilenmektedir. Hızlı kentleşme sürecinde olumsuz etkilerle karşı karşıya kalmış olan Porsuk Çayı üzerinde, 2000’li yılların başında kapsamlı bir rehabilitasyon gerçekleştirilmiştir. Bu uygulamanın, kent merkezi ve yakın çevresinde Porsuk Çayı kıyısını canlandırıcı ve kentin su ile kurduğu ilişkiyi kuvvetlendirici bir etkisi de olmuştur. Bununla birlikte, suyun geçtiği tüm kent parçalarında benzeri bir canlanmadan bahsedilememektedir. Porsuk güzergahı üzerinde farklı kent parçalarında farklı deneyim türleri bulunmaktadır. Bu çalışmada; Porsuk Çayı güzergahı üzerindeki deneyim türleri, kentin mekânsal örüntüsündeki farklılaşmalar baz alınarak değerlendirilmektedir. Bu amaçla, iki ardıl yöntem izlenmektedir; ilki, Porsuk Çayı’nın her iki yakasındaki yapılaşma özelliklerinin, dokunun, açıklıkların vb. değiştiği noktalara dair Seri Görünüm Analizinin (SGA) yürütülmesidir. İkincisi ise SGA yoluyla ortaya çıkan alt bölgeler üzerinden; akarsu güzergâhı üzerindeki deneyimlerin yerlerine göre tür ve düzeylerinin saptanmasıdır. Çalışmanın temel bulguları; Porsuk’un, kent merkezi ve parkların yer aldığı kent parçaları dışında, çoğu kez yapılı çevre içerisinde pasif bir eleman olarak seyretmekte olduğunu ve kullanıcı deneyimlerinin kısıtlı kaldığını göstermektedir. Çalışma alanında belirlenen bölgelerde Porsuk’un kent ile etkileşim araçları ve düzeylerinin farklılaşması dikkat çekmektedir. Bu durum, bazı bölgelerde aksi olsa da kent geneline bakıldığında Porsuk’un kentli ile dengeli ve sürekli bir etkileşim kurulamaması ile sonuçlanmıştır. Bundaki temel nedenin, Porsuk ve kentli ilişkisinin ağırlıklı olarak yapılı çevre lehinde alınan kararlarla kurulmuş olmasından kaynaklı olduğu tespit edilmiştir. Oysa, kentsel akarsular söz konusu olduğunda, doğa ile yapılı çevreyi bütünleştiren yaklaşımlar göz ardı edilmemelidir. Porsuk Çayı ile kent ilişkisinin güçlendirilebilmesi, akarsu kıyısında ve su ile arasındaki etkileşiminin sürekliliğinin gözetildiği türden müdahaleleri gerekli kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kentsel akarsu, Seri Görünüm Analizi, Kent mekanında deneyim, Porsuk Çayı, Eskişehir

Analyses of Spatial Pattern and Connection Established with Water on Porsuk Riverfront, Eskişehir

Öz

Cities are identified by a combination of geography, culture, architecture, site-specific characteristics, policies and patterns of growth. One key identifying characteristic of many cities around the world are the ways in which bodies of water (rivers and streams) through, marking one of the basic components of this multidimensional formation. Porsuk Stream, in the city of Eskişehir is an example of a key hydrological element that shapes its landscape. Porsuk Stream affects and is affected by the city. As it continues its path from East to West, cuts the city into two equal territories. In the early 2000s, an extensive rehabilitation practice was carried out on Porsuk Stream, which was confronted with the negative effects of a rapid urbanization process. This practice, in general terms, also led to the revitalization of Porsuk waterfront in the city center and its immediate surroundings and strengthened the relationship between the city and the water. However, the experience of place in relationship to the waterfront differs in other parts of the city along the water’s edge. This study evaluates different user experiences of Porsuk Stream, based on the differences in the spatial patterns of the city. Two successive methods are followed for this purpose: the first one utilizes Serial Vision Analysis (SVA) regarding structure features, patterns, spacing, etc. on both sides of Porsuk Stream. The second explores sub-regions that emerge through SVA, types, identifying different levels of experience on the waterfront. The basic outcomes of the study reveal that Porsuk is a mostly passive element in the built environment, and user experiences are limited, with the exception of limited areas of access near the city center and parks. The means and levels of interaction between Porsuk and the riverfront vary in the regions determined along the research area. The result of this limited access to Porsuk prevents citizens from establishing a balanced and continuous interaction with the waterfront, with the exception of certain limited regions. The main reason behind this, is the relationship between Porsuk and the citizen is mainly due to policies and land development that favor of the built environment. When it comes to urban rivers, approaches that integrate nature and the built environment should not be neglected. This research seeks to reveal the critical role that waterfront access plays in the health of the city and makes the case for design and planning interventions along the riverfront that create a balance between water and the city.

Anahtar Kelimeler

Urban stream, Serial Vision Analysis, Urban space experience, Porsuk Stream, Eskişehir

Kaynakça

• Abshirini, E., & Koch, D. (2016). Rivers as integration devices in cities. City, Territory And Architecture , 3/1, 1-21.
• Adler, R. W. (2007). Restoring the environment and restoring democracy: Lessons from the Colorado River. Virginia Environmental Law Journal , 25/1, 55-104.
• Boston, 42°18'52.25" N 71°05'10.95" W. Google Earth. Erişim Tarihi: 18 Eylül, 2020, https://www.earth.google.com
• Cullen, G. (1961). Townscape. London: Architectural Press.
• Çalışkan, O. (2017). Kentsel tasarım. S. S. Özdemir, Ö. B. Özdemir Sarı, & N. Uzun İçinde, Kent Planlama, Ankara: İmge Kitabevi, 387-425.
• Emerald Necklace Map. (2020). Emerald Necklace Conservancy. Erişim Tarihi: 18 Eylül, 2020, https://www.emeraldnecklace.org/park-overview/emerald-necklace-map/
• Esbot Seferleri. (2015). Eskişehir Büyükşehir Belediyesi. Erişim Tarihi: 15 Ağustos, 2019, http://www.eskisehir.bel.tr/sayfalar.php?sayfalar_id=11
• Eskişehir Merkez Taşınmaz Kültür Varlıkları. (2016). Kültür ve Turizm Bakanlığı. Erişim Tarihi: 15 Ağustos, https://korumakurullari.ktb.gov.tr/TR-133414/merkez.html
• Eskişehirliler Kanlıkavak’ta Nefes Alıyor (2018). Odunpazarı Belediyesi. Erişim Tarihi: 15 Ağustos 2019, http://www.odunpazari.bel.tr/haber-1365-eskisehirliler_kanlikavakta_nefes_aliyor
• Gençlik Kupası Kano Yarışları. (2018). Eskişehir Büyükşehir Belediyesi. Erişim Tarihi: 15 Ağustos, 2019, http://www.eskisehir.bel.tr/icerik_dvm.php?icerik_id=3882&cat_icerik=1&menu_id=24
• Havadan Eskişehir. (2016). Esvizyon. Erişim Tarihi: 29 Temmuz 2019, http://esvizyon.com/tr-TR/foto-galeri/198/havadan%20eskisehir/1?_=1532822400033
• Horsman, T. (2013). Developing sign design guidelines for sense of place: A practical application for interpreting Bidwell Park. Unpublished Master Thesis. Cincinnati.
• Özeren, M., Hepcan, Ş. (2013). Kent içi akarsu koridorlarının canlandırılması: İzmir kent merkezi örneği, TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu Bildiri Kitabı, İzmir, 837- 847.
• Özkut, D. (2017). Eskişehir’de modern hafızanın yerel izleri. TÜBA-KET, 16/2017, 35-66.
• Silva, J. B., Saraiva, M., Ramos, I. L., & Bernardo, F. (2012). Improving visual attractiveness to enhance city-river integration - A methodological approach for ongoing evaluation. Planning Practıce & Research, 28/2, 163-185.
• Şimşek, G. (2011). Kentsel akarsuların mekânsal entegrasyon açısından yeniden ele alınması . A. V. Eraydın İçinde, 2. Kentsel ve Bölgesel Araştırmalar Sempozyumu Bildiri Kitabı, Ankara, 549-559.
• Şimşek, G. (2014). River rehabilitation with cities in mind: The Eskişehir case. METU Journal of Faculty of Architecture, 31/1, 21-37.
• Fukushima, Y., Uchida, T. (2016). Questionnaire survey of riverfront residents after nature-oriented water amenity development project of a minor river in a built-up area, Yoshinori Kanjo, Souichi Saeki, Masafumi Muraji, Eiji Shikoh, Noritsugu Kometani, Tetsu Tokuono (Eds.) in Memoirs of the Faculty of Engineering Osaka City University. V.57, 11-26.