Mali Polis, Gümrük ve Vergi Yargısının Kırgız- Türk Ekonomisi ve Uygulamasına Etkisi

Yıl 2015, Cilt: 8 Sayı: 21, 27 - 43, 15.03.2015

Bolot T. Toktobayev

Öz

Çağdaş ve ileri devlet ekonomisi ve anlayışına geçiş ve uyum sorunlarının başında ekonomide mali polis, gümrük ve vergi sistemi meselesi ve yargılaması hukuku geldiği incelenmiştir. Ekonomide mali polis gümrük ve vergi mevzuatı ve yasasına aykırı davranışların mahkeme tarafından sosyal-hukuk yargılanması sistemi ve hukuku incelenmesine bakılmıştır. Geçiş ekonomilerinde etkisi büyük olan mali polis gümrük ve vergi yargılaması etkinliği ve Türk-Kırgız ekonomisi ve uygulaması incelenerek araştırılmıştır. Ekonomide mali polis, gümrük ve vergi uyuşmazlıklarının yargısal planda giderilmesi ve aynı çıkarlar dengesinin kurulmasında güven esastır. Mali polis, gümrük ve vergi yargılama hukuku: “Mali polis, gümrük ve vergi uyuşmazlıklarının yargısal planda giderilmesini düzenlediği sırada, aynı çıkarlar dengesinin kurulmasında hizmet eder” biçiminde tanımlanabilir. Sistemin unsurlarını yasalar, zaman ve insan olarak tespit ediyoruz ve bunları mali polis, gümrük ve vergi yargısının işlevi doğrultusunda seçtiğimiz parametreler ile ölçüyoruz. Birinci parametre: Mali polis, gümrük ve vergi yargısı yasalarının işlerliğini anlaşmazlıkları çözmek ile ölçmek. İkinci parametre: Mali polis, gümrük ve vergi yargılama sürecini mükellef ve mali polis, gümrük ve vergi idaresi açısından katlanılan ekonomik külfet ve telafi mekanizmaları ile ölçmek. Üçüncü parametre: Mali polis, gümrük ve vergi yargıçlarının kararlarını, aldıkları eğitim, çalışma koşulları ile mahkemelerde sağlanan teknolojik olanaklar ve yargıç bağımsızlığı ile ölçmek. Devlet mali polis, gümrük ve vergi sistemi ve yargılaması iktisadi ve hukuki reformun baş ayarlarından biridir. Devletin temel eylem ve işlemlerinden biri olduğu için yargılaması da hukuk devletinin gereğidir. Ekonomide mali polis, gümrük ve vergilendirme özünde bir gelir-alacak-borç ve suç ilişkisidir ve bu ilişkide çeşitli süreçlerde uyuşmazlık ve anlaşmazlık çıkması mümkündür. Kırgızistan mali polis, gümrük ve vergi mevzuatına aykırı davranışların uyuşmazlıkların mahkeme tarafından yargılanması yeni düzenlenmeye çalışıldığından Türkiye’deki ile tam olarak karşılaştırılamayacak durumdadır. Kırgızistan’a oranla Türk mali polis, gümrük ve vergi yargısı sisteminin uyuşmazlık çözümünde etkinliği vardır ve yasalar nedeniyle iyi işlemeyen sistem adil yargıçlarının kişisel çabasıyla da işletilmektedir. Öneriler: Hukukun üstünlüğü sadece yasalarda değil gerçek olarak hayata geçirilirse, İçişleri, Maliye ve Ekonomi Bakanlıkları ile mali polis, gümrük ve vergi kurumları hukuk çizgisine çekilirse ve yasası ile yargısına bir son sistem olarak liberal sosyal demokrasi ile yaklaşılırsa daha hızlı sosyo-ekonomik gelişme ve kalkınma sağlanacaktır.