Between The City and the Neighborhood Culture Fikirtepe

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 1, 82 - 103, 15.03.2019

Osman Özkul , Tuğba Aydın

Öz

In Turkey, as a result of internal migration
experienced with the process of industrialization, crooked and unplanned
housing, or squatters, has been begun to be seen in the cities. On the one
hand, this phenomenon leads to negatively impact on the culture of the city and
on the other hand, to the emergence of new problems in security, health and
social fields in these regions. Together with the urbanization, the structure
of neighborhood is also important from the perspectives of interactions and
relations among people. Therefore, within the context of neighborhood and
street concepts, it is necessary to examine the dimension of social relations
within the boundaries of the neighborhood. In this study, social networks,
neighborhood relations and types of living conditions of children and adults in
Fikirtepe neighborhood have been examined. In addition, the history of Istanbul
Fikirtepe neighborhood in the context of urban transformation project, its
position in Istanbul, the social and cultural characteristics of the people
living in that region are also defined. Urban renewal projects in Turkey havee been seen
more as an attempt of urban renewal and change in which that renewal nd change
take places not only in the social fabric, but also in the urban one. Fikirtepe
squatter region after the transformation, it has been planned that only
high-income people rather than lower and middle-income ones could stay there.
People living in the region are worried that the transformation will not only
affect the physical structure of the region, but also its social and cultural
motives since they cannot live in Fikirtepe after the transformation. Therefore, in our study, the
view of Fikirtepe people about the transformation is tried to be reflected by
interviewing the people who represent three-generation-living in the region. Thus, the question of how
the neighborhood culture and identity would be affected in historical and
sociological context has been answered because after the transformation project
in the neighborhood, some changes and resolutions have been seen. From the observations and
interviews, the relations between the neighborhoods have already started to
differentiate. In this study, the division between the social, cultural and
economic expectations of the inhabitants is also presented

Anahtar Kelimeler

Fikirtepe, Neighborhood, Urban Transformation, Culture, Generation, Confidence

Kent ve Mahalle Kültürü Arasındaki Fikirtepe

Öz

Türkiye'de,
sanayileşme süreci ile birlikte yaşanan iç göçler sonucunda kentlerde çarpık ve
plansız yapılaşmalar yani gecekondulaşmalar oluşmaya başlamıştır. Bu olgu bir
yandan şehir kültürünün olumsuz olarak etkilenmesine, diğer yandan da bu
bölgelerde güvenlik, sağlık ve sosyal konularda yeni problemlerin ortaya
çıkmasına neden olmaktadır. Kentleşmeyle beraber değişen mahalle yapısı,
insanlar arasındaki ilişkiler ve etkileşimler açısından önem taşımaktadır. Bu
nedenle mahalle, sokak ve komşuluk kavramları kapsamında, mahalle sınırları
içerisindeki sosyal ilişkilerin boyutunu incelemek gerekmektedir. Bu çalışma
ile Fikirtepe mahallesinde yaşayan insanların oluşturdukları sosyal ağlar, komşuluk
ilişkileri, çocukların ve yetişkinlerin mahalledeki yaşam biçimleri tespit
edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca kentsel dönüşüm projesi bağlamında İstanbul
Fikirtepe mahallesinin tarihi, İstanbul içindeki konumu, bölgede yaşayan
insanların sosyal ve kültürel özellikleri incelenmektedir. Türkiye'de kentsel
dönüşüm projeleri daha çok kentsel yenileme şeklinde görülmekte ve değişim
sadece kent dokusunda değil sosyal dokuda da gerçekleşmektedir. Fikirtepe
gecekondu bölgesi dönüşümden sonra alt ve orta gelirli insanların değil; yüksek
gelirli insanların yerleşeceği şekilde projelendirilmiştir. Bölgede yaşayan
insanlar dönüşümden sonra bir daha Fikirtepe'de yaşayamayacaklarından dolayı,
dönüşümün sadece fiziki yapıyı değil sosyal ve kültürel yapıyı da etkileyeceğinden
endişe duymaktadırlar. Bu nedenle çalışmamızda Fikirtepe insanının dönüşüme
bakışı, Fikirtepe'de yaşayan 3 kuşağı temsil eden kişilerle görüşülerek
yansıtılmaya çalışılmıştır. Böylece tarihi ve sosyolojik bağlamda mahalle
kültürünün ve kimliğinin nasıl etkileneceği araştırılmıştır. Çünkü mahallede
dönüşüm projesinden sonra bir takım değişimler ve çözülmeler görülmeye
başlanmıştır. Gözlem ve görüşmelerden anlaşıldığına göre, mahalleli arasındaki
ilişkiler daha şimdiden farklılaşmaya başlamıştır. Çalışmada mahalle
sakinlerinin sosyal, kültürel ve ekonomik beklentileri arasındaki bu
bölünmüşlük durumu ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Fikirtepe, Mahalle, Kentsel Dönüşüm, Kültür

Kaynakça

• Abuawad, M. M., (2015). Kentsel dönüşüm kapsamında Fikirtepe'de karşılaşılan en önemli problemlerin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
• Acar, İ., Gedikli, A., Erdoğan, S. ve Ateş, E. (2014). Kentsel dönüşüm çalıştayı sonuç raporu. [https://www.researchgate.net/publication] Erişim Tarihi (11.11.2018).
• Aksungur, U. (2010). Kent kültürünün oluşmasında ve canlandırılmasında somut olmayan kültürel miras unsurları: Edirne örneği. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü.
• Ayik, U., (2014). Mekânsal ve toplumsal yansımalarıyla Türkiye'de kentsel dönüşüm projelerine coğrafi bakış: Fikirtepe örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Ayik, U. ve Avcı, S. (2013). Bir kentsel dönüşüm projesine coğrafi bakış: Fikirtepe örneği. 4. Kentsel ve Bölgesel Araştırmalar Sempozyumu, Mersin, KBAM Kentsel ve Bölgesel Araştırmalar Ağı, 1-15.
• Başaran, İ. (2008). Kent ve yerel yönetim. İstanbul: Okutan Yayıncılık.
• Bayraktar, F. S. (2002). Komşu sözcüğü üzerine. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (2), 129-138.
• Bayartan, M. (2005). Osmanlı şehrinde bir idari birim: Mahalle. İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 13, 93-107.
• Can, A. (2013). Değişim ve kimlik bağlamında İstanbul’dan özgün bir mekânsal kesit: Rumelihisarı. Sosyoloji Dergisi, 3(26), 77-102.
• Çiçek, Z. (2010). Kentsel dönüşüm ve kentsel yoksulluk: Denizli örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Demir, C. (2006). Kent kimliği geliştirme sürecinde mekânsal model tasarımı ve kent plancılarının rolü. İzmir Planlama Dergisi, 3, 117-122.
• Doğan, İ. (2002). Korumacılığın geleneksel kent kültüründen çıkarması gereken dersler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1-2) 15-23.
• Duman, T. (2014). Kenar mahallede gündelik hayat. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Ergenç, Ö. (1984). Osmanlı şehrindeki mahalle’nin işlev ve nitelikleri üzerine. Osmanlı araştırmaları, IV, 69-88.
• Es, M. (2007). Kent üzerine düşünceler. İstanbul: Okutan Yayıncılık.
• Es, M. (2012). Kentsel dönüşüm. Büyüteç. Ankara Sanayi Odası Yayını, Ankara, 55-67.
• Es, M. ve Ateş, H. (2004). Kent yönetimi kentlileşme ve göç: Sorunlar ve çözüm önerileri. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 48, 211-212.
• Geray, C. (1995). Kent yönetimi için yeni yaklaşımlar ve komşuluk (mahalle) biriminin önemi. Çağdaş Yerel Yönetimler, 4(6), 27-38.
• Keşoğlu, M. (2015). Kentsel kimlik bağlamında Fikirtepe kentsel dönüşüm projesinin analizi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Kıvrım, İ. (2009). Osmanlı mahallesinde gündelik hayat: 17. yüzyılda Gaziantep Örneği. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 231-255.
• Koçak, Y. (2014). Türkiye'de kentsel dönüşüm uygulamalarının göç üzerine etkisi: Kars 29 Ekim Mahallesi örneği. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic , 9/5 1411-1432.
• Kuban, D. (1994). Mahalleler: Osmanlı dönemi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.V. İstanbul.
• Lowry, H. W. (1984). Osmanlı araştırmaları 4 (Ed. H. İnalcık Ve N. Göyünç), İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Mardin, Ş. (2013). Mahalle baskısı, ne demek istedim?, (Röportaj. Ruşen Çakır), 29.05.2013, [http://www.rusencakir.com] Erişim Tarihi: 12.11.2017.
• Niray, N. (2002). Tarihsel süreç içinde kentleşme olgusu ve Muğla örneği, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 1-27.
• Oğurlu, İ. (2014). Çevre-Kent imajı-kent kimliği-kent kültürü etkileşimlerine bir bakış. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 13(26), 275-293.
• Ortaylı, İ. (2000). Osmanlı ailesi. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Önem, A., ve Kılıçaslan, İ. (2005). Haliç bölgesinde çevre algılama ve kentsel kimlik. İ.T.Ü. Dergisi, Mimarlık Planlama ve Tasarım, 4 (1), 115-125.
• Özkul, O. (2013). Kültür ve küreselleşme. İstanbul: Açılım Kitap.
• Parlak, S. (2008). Geleneksel sokak dokusuna sivil mimarinin katkısı. Sanat Tarihi Yıllığı, 21, 115-142.
• Parmaksızoğlu, D. (2017). Dünden bugüne Fikirtepe. Mimarlık Dergisi, 395 [Http://www.mimarlikdergisi.com/index] Erişim Tarihi: 31.10.2018.
• Polat, Y.A. (2015). Türkiye'de kentsel dönüşüme bütüncül bir bakış: Elazığ örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(1) 185-201.
• Sarp, S. (2013). Fikirtepe kentsel dönüşüm. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• Şahin, M. ve Işık, E. (2011). Osmanlı’dan cumhuriyete mahalle yönetimi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (30) 221-230.
• Şentürk, T. (2014). Kentsel dönüşüm sürecinde imar planı ölçeğinde tasarımın önemi: İstanbul Fikirtepe örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• Ürküt, S. (1998). Yaşanabilir çevre oluşumunda mahalle kriterinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Yıldız, C. ve Gündüz, M. (2011). Sosyo-kültürel değişim sürecinde komşuluk. Tübitak Projesi, No:109k075, Elazığ.
• Yılmazöz, Ü. (2010). Kentsel dönüşüm sonrası komşuluk ilişkileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• [Www.Fikirtepehaber.Com] Erişim Tarihi (23 Eylül, 2018).