Medeniyet Telakkisinin Şehirdeki Yansımaları

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 1, 148 - 158, 15.03.2019

Emine Kef

Öz

Şehirler kendilerini vücuda getiren
medeniyetlerin varlık telakkileri hakkında pek çok sırrı içinde taşıyan,
zamanın en kadim şahitleridir. Aynı zamanda medeniyetlerin buluşma noktası olan
şehirler, sadece farklı mekanların değil farklı zamanların da ruhunu bir araya
getirmektedir. İsimler değişse bile mit, din ve sembolik anlatılardaki
benzerlikler, bu bir aradalığın ve insanlığın aslında hep aynı şeyin arayışında
olduğunun ispatıdır. Fenomenler dünyasında her varlık bir hakikati simgeler.
Yer ile göğün hem birbirinden ayrı olmalarını hem de birbirlerine bağlı olmalarını
sağlayan ana ilke insandır. Kainatta bu iki tabaka arasında vücuda gelen her
şeyin varlığı zorunlu olarak insana bağlıdır. Söz gelimi, insanın Adem’den bu
yana peşine düştüğü, kendinden öncekilerin izini takip edip bulmaya çalıştığı,
aslında kendisidir. Her medeniyet erdiği hakikatin sırrını eserlerine
sembollerle nakşeder. Tabiatta ağaçlar ya da kuşların bir hakikate perde olması
gibi mimari eserlerde karşılaşılan hayat ağacı, kuş motifleri ve yoğunluklu
olarak Selçuklu ve Osmanlı cami mimarilerinde rastlanan kuş evleri tabiatta
olanı taşa kakmaktan çok daha derin simgesel anlamlar taşımaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Medeniyet, Mitoloji, İnsan, Hayat Ağacı, Kuş Motifleri, Kuş Evi

Reflections of The Perception of Civilization in The City

Öz

Cities are the most ancient
witnesses of the time, carrying many secrets about the existence perception of
civilizations which brought them to life. As well, the cities, meeting points
of the civilizations come together not only soul of the different spaces but
also soul of the different times. Even if the names  change, the similarities in myth, religion
and symbolic narratives  are the proof
that humanity is always in search of the same thing. Human is the main
principle that allows to separate both the earth and the sky as well as to
connect them. Namely, since Adam, human has been pursued himself actually.  The existence of everything that exists
between these two layers in the universe is necessarily dependent on him/her. In
the world of phenomena each creature symbolizes a truth. Every civilization
engraves the secret of truth with symbols to its work. Trees or birds conceal
the truth. The tree of life and bird motifs in architectural works have much
deeper symbolic meanings than the things in nature. To examine and interpret
the bird house styles which have similar symbolic values found in Seljuk and
Ottoman mosque architecture in more detail will both strengthen the language of
the communication between civilizations and remind of the knowledge about human
which has been interrupted from time to time in history.

Anahtar Kelimeler

Civilization, Mythology, Human, Tree of Life, Bird Motifs, Bird House

Kaynakça

• Aksel Malik (2015). Türklerde Dini Resimler. Haz. B. Ayvazoğlu. Üçüncü Basım. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Aydın Erhan (2015). Orhon Yazıtları (Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor). Üçüncü Baskı. Konya: Kömen Yayınevi.
• Bayat Fuzuli (2011). Türk Mitolojik Sistemi Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk Mitolojisi. Cilt 1. İkinci Basım. Ankara: Ötüken Yayınları.
• Bektaş Cengiz (2003). Kuş Evleri. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Bektaşoğlu Mustafa (2009). Anadolu’da Türk İslam Sanatı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Eliade Mircea (1999). Şamanizm / İlkel Esrime Teknikleri. Çev. İ. Birkan. Birinci Baskı. Ankara: İmge Kitabevi.
• Eliade Mircea (2007). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi/Taş Devrinden Eleusis Mysteria’larına. Cilt 1. Çev. A. Berktay. İkinci Basım. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Filiz Lütfi (2017). Noktanın Sonsuzluğu / Birinci Kitap. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Garaudy Roger (2014). İslam’ın Aynası Camiler. İkinci Baskı. Çev. C. Aydın. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Guénon René (2012). Büyük Üçlü. Çev. V. Sezigen. İkinci Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Guénon René (2017). Yatay ve Dikey Boyutların Sembolizmi. Çev. F. Topaçoğlu. İkinci Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Göksoy Hasan Ali (1976) “Kuş Evleri”. İlgi Dergisi. Yıl 10. Sayı 24. İstanbul.
• İbn Arabi (2016). Fütuhat-ı Mekkiyye/Alemin Yaratılışı. Çev. E. Demirli. Üçüncü Baskı. İstanbul: Litera Yayıncılık.
• İmam-ı Gazali (2005). Esma-i Hüsna Şerhi. Çev. M. Ferşat. İstanbul: Ferşat Yayınları.
• Kemali Osman (2017). İrfan Sızıntıları. Haz. M. Tatıcı. İstanbul: H Yayınları.
• Kılıç Mahmud Erol (2015). Sufi ve Sanat. İstanbul: Sufi Kitap.
• Koç Turan (2016). Zamanın Gözleri / Sanat, Dil, Hakikat. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Kuban Doğan (2016). Doğan Kuban Yazıları Antolojisi, Sanat, Mimarlık, Toplum Kültürü Üzerine Makaleler. Cilt 1. İkinci Baskı. İstanbul: Boyut Yayıncılık.
• Lady Montagu (2004). Doğu Mektupları. Çev. M. A. Erginöz. İstanbul: Özgü Yayınları.
• Lahbabi Muhammed Aziz (1996). Kapalıdan Açığa Milli Kültürler ve İnsani Medeniyet. Çev. B. Yediyıldız. Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
• Nasr Seyyid Hüseyin (2017). İslam Sanatı ve Maneviyatı. Çev. A. Demir. İkinci Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Ögel Bahaeddin (2010). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar). Cilt 1. Beşinci Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Peker Ali Uzay (1998). “Ortaçağ Anadolu Mimarisinde Anlam”. Arkeoloji ve Sanat. Sayı: 85. İstanbul.
• Peker Ali Uzay (2007). “Divriği Ulu Camisi ve Darüşşifası”. Tasarım Merkezi Dergisi. Sayı: 333. Ankara.
• Roux Jean-Paul (2002). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. Çev. A. Kazancıgil. Birinci Basım. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Topçu Nurettin(2018). Kültür ve Medeniyet. On Üçüncü Baskı. İstanbul: Dergah Yayınları.