An Evaluation on The Current Functions of Madrasas in Istanbul Dating to 16th-18th Centuries Regarding Their State of Conservation

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 3, 561 - 574, 15.09.2019

Engin Öztürk Mine Esmer

https://doi.org/10.35674/kent.581257

Cited By: 1

Öz

The madrasas, which occupy an important
place in the historical urban fabric of Istanbul, were established as
institutions of higher and secondary education. In this paper, madrasas
built between the 16^th-18^th centuries, starting with the
Ottoman classical style and ending with the Ottoman baroque style until the
beginning of the radical changes in the 19^th
century, were handled. With
the help of the archival documents and photographs, a comparison of the past
and present states of preservation was accomplishable and in addition, the
previous repairs of the structures were examined. Moreover, interviews which
were conducted with the managers-in-charge helped to evaluate the approach of
the current users towards the cultural heritage.  In the study, the locations of madrasas, their plan types, known
repairs, registration status and dates as cultural assets, relevant decrees of
the board of conservation, known and current functions were identified. Considering that madrasas are also cultural assets, their users are
expected to be aware of cultural heritage and its values. The needs and demands
regarding a new function to a madrasa should be determined within the scope of
the conservation projects by experts in terms of prioritizing the preservation
of cultural heritage.

Anahtar Kelimeler

Istanbul, Madrasa, Educational Institutions, Re-Functioning, Preservation

İstanbul’daki 16-18. Yüzyıllara Ait Medreselerin Mevcut İşlevlerinin Koruma Amaçlı Değerlendirilmesi

Öz

Amaç: İstanbul’un Osmanlı Devleti’nin başkenti olarak bilim,
eğitim ve kültür alanında önemli bir merkez olmasının doğal bir sonucu olarak
başkentte pek çok eğitim yapısının inşa edilmiştir. İstanbul’un Osmanlı dönemi
eğitim yapıları içinde medreseler önemli yer tutar. Bu araştırmada, başkent İstanbul’da Osmanlı klasik
üslubunun yerleştiği 16. yy. ile köklü bir değişimin başladığı 18. yy sonuna
kadar inşa edilen orta ve yüksek dereceli eğitim yapıları olan medreseler
tespit edilerek, koruma sorunlarının belirlenmesine çalışılmıştır. Yöntem: Arşiv belgeleri ve
eski fotoğraflar yardımı ile medreselerin geçmişteki ve günümüzdeki durumları
karşılaştırılarak, yapılan onarımlar irdelenmiştir. Bir alan çalışması ile tüm
medreselerin mevcut durumları yerinde incelenmiştir. Ayrıca yönetici ve kullanıcılarla anket çalışması yapılarak kültürel
mirasın ve kültürel değerlerin tanıtılması ve korunması konusundaki düşünceleri
tespit edilmiştir. Bulgular: Çalışmada
incelenen 61 medresenin 8 tanesinin 2017 yılında onarımda olduğu, 41 tanesinin
vakıf/dernek, 12 tanesinin kamu hizmetinde (idari, iktisadi, sosyal ve
bilimsel-teknik-kültürel hizmetlerde) kullanıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca
oldukça geç tescillendikleri belirlenmiştir.  Sonuç: Medrese yapıları, aynı zamanda birer kültür varlığı
oldukları için kullanıcılarından faaliyet gösterdikleri alan dışında, kültürel
miras ve koruma konusunda bilinçlenmeleri ve kültürel değerleri korumaya
yönelik çalışmalarda bulunmaları beklenmektedir. Yapılan çalışma sonucunda,
medreselerin daha ziyade kamu yapısı olarak sosyal kamu hizmetleri ile
bilimsel-teknik-kültürel kamu hizmetlerinde kullanılması tavsiye edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Medrese, Eğitim Yapıları, Yeni İşlev Verme

Kaynakça

• Ahunbay, Z. (1988). Mimar Sinan’ın Eğitim Yapıları. Mimarbaşı Koca Sinan, Yaşadığı Çağ ve Eserleri, İstanbul, Türkiye: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Ahunbay, Z. (1993). “Medrese”, DBİA, Cilt: 5, s.321-325, Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı ortak yayını, İstanbul, s.321-325.
• Araz, Y. (2013). 16. yüzyıldan 19. yüzyıl başlarına Osmanlı Toplumunda Çocuk Olmak, Kitap Yayınevi, İstanbul.
• Balcan, C., Binan, D., U. (2019). “Mimar Sinan’ın Sıbyan Mekteplerinin Mimarî Özellikleri ve Modüler Tasarımı Üzerine Bir Araştırma”, Uluslararası Hakemli Tasarım Mimarlık Dergisi, sayı:16, s.229-268.
• Benli, G., Özer, D., G. (2018). “Kent Kimliğinin Tanımlanmasında Kültür Envanterinin Rolü: Bitlis Sivil Mimarisi”, Uluslararası Hakemli Tasarım Mimarlık Dergisi, sayı:13, s.92-124.
• Beydilli, K., (1995). Türk Bilim ve Matbaacılık Tarihinde Mühendishane, Mühendishane Matbaası ve Kütüphanesi (1776-1826), Eren Yayıncılık, İstanbul, s.9.
• Ekimci, B., 2013, “Vakıf Eserlerin Restorasyonu ve Üsküdar Selimiye Camisi”, Mimarlık Dergisi, sayı:372, s.75-81.
• Ekimci, B., Ahunbay, Z. (2016). “Üsküdar’ın Vakıf Eser Kültür Mirası ve Korunması için Öneriler”, Vakıf Restorasyon Yıllığı, Sayı:12, s. 6-16.
• Eyice, S. (1979). “Osmanlı Medreselerinin Mimarisi”, MEB İslam Ansiklopedisi, cilt:8, s.116-118, Milli Eğtim Basımevi, İstanbul, s.116-118.
• Kasmo, R. (2008), Restoration Project of al-Ahmadiyya School in Aleppo. master thesis, lstanbul Technical University, lnstitute of Science and Technology.
• Kodaman, B. (1980). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, VIII. Dizi, Sayı:94, İstanbul.
• Kurşun, Z. (2008). Yaşayan İstanbul Medreseleri, İ.B.B. Yayınları, İstanbul, s.36.
• Kütükoğlu, M. S. (2000). XX. Asra Erişen İstanbul Medreseleri, XXVII. Dizi, Sayı:4, Türk Tarih Kurumu, İstanbul.
• Necipoğlu, G. (2005). The Age of Sinan, Architectural Culture in the Ottoman Empire, Reaktion Books, London..
• Polat, S., Yıldız, Ö., T. (2018). Kültürel Miras Alanlarında Kentsel Tasarım ve Toplumsal Katılım: Bursa Hanlar Bölgesi Örneği, Uluslararası Hakemli Tasarım Mimarlık Dergisi, sayı:15, s.1-44.
• İnternet Kaynakları http://orcp.hustoj.com/2016/04/02/icomos-charter-principles-fora-the-analysis-conservation-and-structural-restoration-of-architectural-heritage-2003/ (E.T. 14.05.2019).