Kent İçi Akıllı Ulaşımda Karma Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi ile Yeni Hat Kurulumunun Belirlenmesi

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 4, 995 - 1006, 25.12.2021

Cevat Özarpa Bahadır Furkan Kınacı İsa Avcı

https://doi.org/10.35674/kent.977741

Cited By: 3

Öz

Endüstrinin gelişmesi, şehirleşme ve ulaşım sistemlerinin gelişimine neden olmuştur. Yaşanan bu gelişmeler ile ulaşım sistemlerinde çeşitliliğin artması ve verimli sistemlerin önemi belirgin hal almıştır. Kent içi taşımacılıkta toplu ulaşım, yolculuk maliyetinin düşürülmesi, trafik yoğunluğu azaltması, çevre kirliliğinin azaltılması sebepleri ile en çok tercih edilmesi gereken ulaşım yöntemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Ulaşım sistemleri, dijital gelişmeler ile birlikte akıllı ulaşım yöntemini literatüre kazandırmış, çok daha verimli ve yönetilebilir bir hal almıştır. Dijital teknolojilerin kullanımı ile birlikte taşıtların izlenmesi, yoğunluk ve süreç takipleri, bakım süreçleri, biletlendirme, planlama süreçleri çok daha verimli bir hal almıştır. Toplu ulaşım planlamaları yapılırken farklı taşıma metodları arasında seçimler yapılmaktadır. Seçilebilecek yöntemlerin mevcut yapı ve ihtiyaçların değerlendirilebilmesi ile birlikte sistem özellikleri bakımından birbirlerine göre üstünlükleri kıyaslanmaktadır. Çalışmamızda yeni hat kurulumu yapılırken kent içi taşıma sistemlerinden, ülkemizde bölgesel olarak kullanılan veya kullanılma ihtimali olan yöntemler karşılaştırılmış en uygun yöntem önceliklendirilmesi sağlanmıştır. Uygulama yapılırken alternatifler arasında tercih yapabilmek için karma çok kriterli karar verme uygulaması yapılmış, kullanılan kriterlerin faktör ağırlıkları Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) metodu ile belirlenmiş ve en uygun alternatifin bulunabilmesi için PROMETHEE yöntemi kullanılmıştır. Yapılan karma çok kriterli karar verme uygulaması, raylı ulaşım sektöründen en az 10 yıllık tecrübeye sahip 5 ayrı uzmanın görüşü alınarak gerçekleştirilmiştir. Hat kurulumu için tercih yapılırken değişken kriterler için uygulanan AHP metodu sonuçlarına göre, Güvenlik; %30,49, İlk kurulum maliyeti; %21,87 ve Kapasite; %15,19 ile en önemli kriterler olarak tespit edilmiştir. Belirlenen kriter ağırlıklarına göre yapılan PROMETHEE uygulaması sonuçlarına göre, raylı ulaşım sistemlerinden olan metro, monoray, hafif metro ve tramvay türleri, finiküler, metrobüs, otobüs ve minibüs türlerinden daha çok tercih edilmesi gereken yöntem olarak belirlenmiştir. PROMETHEE yöntemi ortalama akım değerlerine göre tercih üstünlüğü, 0,3712 ortalama akım değeri ile metro yöntemi olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Akıllı Ulaşım, Kent İçi Ulaşım, Çok Kriterli Karar Verme, Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP), PROMETHEE

Teşekkür

Bu çalışmada, akıllı raylı sistemler için yeni hat kurulurken önceliklendirilmesi gereken taşıma yönteminin belirlenmesi ve bu yöntemler arasında kriterlere bağlı olarak değerlendirmelerin yapılabilmesi için gerekli tanımlama, derecelendirme ve önceliklendirme konularında destek olan, TCDD, Metro İstanbul A.Ş ve Karabük Üniversitesine teşekkür ederiz.

Determination of New Line Installation with Mixed Multi-Criteria Decision-Making Method in Urban Intelligent Transportation

Öz

The development of industry has led to the development of urbanization and transportation systems. These developments are the most preferred transportation method in urban transportation due to the reasons of public transportation, reducing the cost of travel, reducing traffic density, and reducing environmental pollution. With the use of digital technologies, vehicle monitoring, density, and process tracking, maintenance processes, ticketing, and planning processes have become much more efficient. While planning public transportation, choices are made between different transportation methods. The advantages of the methods that can be selected are compared to each other in terms of system features, together with the evaluation of the existing structure and needs. In our study, while the new line is being installed, the methods used or likely to be used regionally in our country, among the urban transportation systems, were compared and the most appropriate method was prioritized. While establishing the new line, a mixed multi-criteria decision-making application was made to choose between the alternatives, the factor weights of the criteria used were determined by the Analytical Hierarchy Process (AHP) method, and the PROMETHEE method was used to find the most suitable alternative. The mixed multi-criteria decision-making application was carried out by taking the opinions of 5 different experts. According to the AHP method, Security; 30.49%, Initial setup costs; 21.87% and Capacity; It was determined as the most important criteria with 15.19%. According to the results of the PROMETHEE application in the determined criteria, metro, monorail, light metro, and tram types were determined as the method that should be preferred more than the funicular, Metrobus, bus, and minibus types. According to PROMETHEE, the metro was determined with the highest average flow value of 0.3712.

Anahtar Kelimeler

Smart Transportation, Urban Transportation, Multi-Criteria Decision Making, Analytical Hierarchy Process (AHP), PROMETHEE

Kaynakça

• A. Lamssaggad, N. Benamar, A.S. Hafıd, M. Msahlı. (2021). A survey on the current security landscape of intelligent transportation systems, IEEE Access, Volume 9.
• Avcı, İ. (2021). Akıllı Doğal Gaz Sebekelerinde Siber Güvenlik Açıklarının Araştırılması Ve Olgunluk Modeli Geliştirilmesi, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Benk, S. , Akdemir, T . (2010). Toplu Taşıma Hizmetlerinde Fiyatlama Stratejileri: Teorik Bir Değerlendirme, Ekonomi Bilimleri Dergisi, c. 2, sayı. 1, ss. 131-138.
• Bıyıkçı, H. (2016). Büyük Şehirlerde Doğal Gaz Dağıtımı Akıllı Şebeke Olgunluk Seviyesi Analizi: İstanbul için Durum Çalışması, Şehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Boğuşli, Ö. ve Oğuztimur, S. (2021). 2000 Sonrası Kalkınma Planlarının Ulaştırma Politikaları Bakımından İncelenmesi, Kent Akademisi, Volume, 14 Issue2, Pages, 452-467.
• D. Bonde, et al. (2018). Smart raılway system for safe transportatıon, OAIJSE, Volume 3 Special Issue1.
• Dağdeviren, M., Eraslan, E. (2008). PROMETHEE Sıralama Yöntemi ile Tedarikçi Seçimi, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 23(1), ss.69-75.
• Ekin, E., Okutkan, C. (2021). PROMETHEE Yöntemi ile Tesis Yeri Seçim Problemine İlişkin Bir Uygulama, Gaziantep Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Cilt:3, Sayı:1 ss. 46-58.
• Genç, T. (2013). PROMETHEE Yöntemi ve GAIA Düzlemi . Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi , 15 (1) , 133-154 .
• Gülsün, B , Gonca, C. (2019). ADAPTİF TRAFİK YÖNETİM SİSTEMLERİ . OHS ACADEMY , 2 (1) , 32-40.
• Hamurcu, M , Eren, T. (2018). Transportation planning with analytic hierarchy process and goal programming . International Advanced Researches and Engineering Journal , 2 (2) , 92-97 .
• Hayırlıoğlu, M. (2017). Toplu Ulaşım Sistemlerinin Faydaları, Demiryolu Mühendisliği, sayı. 6, ss. 42-46.
• Kaya, C. (2019). Demiryolu Hatlarının Emniyetinin Sağlanması İle İlgili Risk Analizleri, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Kutlu, H , Ulvi, H , Akdemir, F. (2019). Gelişmekte Olan Ülkelerde Raylı Sistem Yatırım Kararlarını Etkileyen Ölçütlerin Belirlenmesi: AB ve Türkiye Özelinde Bir Araştırma . Demiryolu Mühendisliği , (9) , 61-78.
• Mohajerı, N. , Amın, G.R. (2010). Railway Station Site Selection Using Analytical Hierarchy Process And Data Envelopment Analysis, Computers & Industrial Engineering, 1(59), 107‐114.
• Önder , H., Akdemir, F. (2019). Türkiye’deki Kentiçi Raylı Toplu Taşıma Sistemlerinin Ulaşım Ana Planları Bağlamında Değerlendirilmesi, Demiryolu Mühendisliği, sayı. 10, ss. 31-45.
• Özarpa, C , Avcı, İ , Kınacı, B. F. (2021). Akıllı raylı sistemlerde kullanılan alt sistemlerin kritik seviye analizi, Demiryolu Mühendisliği, no. 14, pp. 143-153, doi:10.47072/demiryolu.937278.
• Özdemir, S. , Özcan, E. (2020). AHP, COPRAS ve tamsayılı programlama entegrasyonu ile demiryolu araçlarında bakım planlaması,Demiryolu Mühendisliği, no. 12, pp. 1-12, doi: 10.47072/demiryolu.678580.
• Sarımehmet, B , Hamurcu, M , Eren, T. (2020). Çok Kriterli Karar Verme: Kırıkkale YHT İstasyonu - Şehir Bağlantısının Sağlanması . Demiryolu Mühendisliği , (11) , 26-40.
• Soba, M. (2012). PROMETHEE Yöntemi Kullanarak En Uygun Panelvan Otomobil Seçimi ve Bir Uygulama, Journal of Yasar University 28(7) 4708 - 4721.
• Taş, M. Özlemiş, Ş.N., Hamurcu, M. (2017). Ankara’da AHP ve PROMETHEE Yaklaşımıyla Monoray Hat Tipinin Belirlenmesi, JEBPIR, 3(1), 65-89.
• Y. Sarıkavak. (2018). Demiryolu endüstrisinde akıllı ulaştırma sistemleri ve Türkiye’deki uygulama örnekleri, Akıllı Ulaşım Sistemleri ve Uygulamaları Dergisi, 1 (2) , 22-32.