Gated Communities as an Urban Fragment: Case of Kayseri

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 4, 1855 - 1883, 15.12.2022

Sevim Seyhan Ayten , Zeynep Aygen

https://doi.org/10.35674/kent.1128990

Öz

Gated communities produced under the influence of capitalism in global cities change and transform urban space by offering privileged, prestigious, comfortable, and idealized lives. There is a fragmented spatial relationship among this type of communities and the city, which are differentiated from the 'others'. The fragmented texture that emerges in cities in line with the boundaries determined by the walls of gated communities makes it possible to interpret such housing areas as "urban fragments". In this direction, the aim of the study is to decipher the segregation and fragmentation created by the gated communities, which are produced as an object of desire in the postmodern consumer society, in the urban fabric, through the concept of urban fragment. The expansion processes of the gated communities in the city and the spatial changes in the urban environment where they are clustered are discussed in particular for the city of Kayseri, which is an important commercial identity representative of the Anatolian geography. The goal of the study is to produce the urban distribution diagrams of the gated communities in Kayseri, to determine the site selection criteria, to analyze the relationship they have established with the context they are in, and to interpret the rupture created by such housing in the urban space within the concept of fragment. The method of the study includes the analysis of the relationship between gated communities and the urban environment in the sample of Kayseri, with maps and photographs, and evaluation within the framework of the concept of urban fragment. The spatial segregation and fragmented texture experienced in the city have been documented through the production of focused maps and urban scatter diagrams using the urban mapping technique. Thus, a reading focusing on the distribution of gated communities in the city, their density and their effects on the urban pattern has been developed. As a result, it has been determined that the gated communities produced in Kayseri were produced in new development areas where the references to the urban context are weak in the city periphery or by urban renewal in the city center and its immediate surroundings. The new housing areas produced in the hands of the capital based on the rent economy cause a discontinuity in the holistic development of the city. The urban pattern that emerged with the concentration of gated communities in the city exhibits a fragmented texture. It is read on maps that these texture clusters, which develop independently of the existing morphological structure of the city, cause disjunction in spatial continuity. The transformation created by the walls and the limited part in the city causes the destruction of the public space and spatial separations determined by the walls, borders and prohibitions.

Anahtar Kelimeler

Consumer Society, Gated Communities, Urban Fragmentation, Kayseri, Capitalism

Kentsel Bir Fragman Olarak Kapalı Konut Yerleşmeleri: Kayseri Örneği

Öz

Küresel kentlerde kapitalizmin etkisi ile üretilen kapalı konut yerleşmeleri; ayrıcalıklı, prestijli, konforlu ve idealleştirilmiş yaşamlar sunarak, kentsel mekânı değiştirmekte ve dönüştürmektedir. ‘Öteki’lerden farklılaşan ve ayrışan bu tarz yerleşmeler ile kent arasında parçalı bir mekânsal ilişki bulunmaktadır. Kapalı konut yerleşmelerinin duvarlarının belirlediği sınırlar doğrultusunda kentlerde ortaya çıkan parçalı doku bu tarz konut alanlarının “kentsel fragman” olarak yorumlanmasını mümkün kılmaktadır. Bu doğrultuda çalışmanın amacı; postmodern tüketim toplumunda bir arzu nesnesi olarak üretilen kapalı konut yerleşmelerinin kent dokusunda yarattığı ayrışma ve parçalanmayı kentsel fragman kavramı aracılığı ile deşifre etmektir. Kapalı konut yerleşmelerinin kentteki yayılma süreçleri ve kümelendikleri kentsel çevrede yaşanan mekânsal değişimler Anadolu coğrafyasının önemli bir ticari kimlik temsilcisi olan Kayseri kenti özelinde tartışılmıştır. Çalışmanın hedefi Kayseri’de yer alan kapalı konut yerleşmelerinin kentsel dağılım diyagramlarını üretmek, yer seçim kriterlerini belirlemek, bulundukları bağlam ile kurdukları ilişki durumunu çözümlemek ve buna göre bu tarz yerleşmelerin kentsel mekânda yarattığı kopmayı fragman kavramına içkin yorumlamaktır. Çalışmanın yöntemi, Kayseri örnekleminde, kapalı konut yerleşmelerinin bulunduğu kentsel çevre ile ilişkisinin haritalar ve fotoğraflar ile analizini ve kentsel fragman kavramı çerçevesinde değerlendirmesini içermektedir. Kentte yaşanan mekânsal ayrışma ve parçalı doku kentsel haritalama tekniği kullanılarak odaklı harita ve kentsel dağılım diyagramlarının üretimi aracılığıyla belgelenmiştir. Böylelikle kapalı konut yerleşmelerinin kentteki dağılımı, yoğunluğu ve kentsel örüntüdeki etkilerine odaklanan bir okuma geliştirilmiştir. Sonuçta Kayseri’de üretilen kapalı konut yerleşmelerinin, kent çeperinde kentsel bağlama ilişkin referansların zayıf olduğu yeni gelişme alanlarında veya kent merkezi ve yakın çevresinde kentsel yenileme yolu ile üretildikleri tespit edilmiştir. Rant ekonomisine dayalı olarak sermayenin elinde üretilen yeni konut alanları, kentin bütünsel gelişimine yönelik bir süreksizliğe neden olmaktadır. Kapalı konut yerleşmelerinin kentte yoğunlaşması ile birlikte ortaya çıkan kentsel örüntü parçalı bir doku sergilemektedir. Kentin mevcut morfolojik yapısından bağımsız gelişen bu doku kümelerinin mekânsal süreklilikte kopmalara neden olduğu haritalar üzerinden okunmaktadır. Kentte yaşanan duvarlar ile sınırlı parçaların oluşturduğu dönüşüm, kamusal alanın yok olmasına, duvarlar, sınırlar ve yasaklar ile belirlenmiş mekânsal ayrışmalara neden olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tüketim Toplumu, Kapalı Konut Yerleşmeleri, Kentsel Fragman, Kayseri, Kapitalizm

Teşekkür

Bu makale Sevim SEYHAN AYTEN tarafından Prof.Dr. F.Zeynep AYGEN yürütücülüğünde Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi FBE' nde hazırlanan "YER VE KİMLİK SORUNSALI BAĞLAMINDA KAPALI KONUT YERLEŞMELERİ ÜZERİNDEN ELEŞTİREL BİR OKUMA" başlıklı doktora tezinden üretilmiştir.

Kaynakça

• Akalın, M. (2016). Mekânsal ayrışmanın bir yeni biçimi olarak kapalı/ kapılı siteler: Akkent konutları örneği. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 923-956
• Alemdar, Z.Y. (2010). Anlatıya dayalı bir kent okuması: Kayseri Sahabiye mahallesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29 (2), 283-306.
• Aliağaoğlu, A. (2015). Balıkesir şehrinde güvenlikli siteler, çağdaş kent örneği. Doğu Coğrafya Dergisi, 34, 157-170.
• Amin, A., & Thrift, N. (2017). Seeing like a city. Polity Press.
• Baudrillard, J. (1997). Tüketim toplumu (Çev: H. Deliçeçaylı ve F. Keskin). Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2013). Simülakrlar ve simülasyon (Çev. O. Adanır). (3. Basım). Doğu Batı Yayıncılık.
• Bauman, Z. (2018). Akışkan modernite (Çev: S. O. Çavuş).( 3.Basım). Can Yayınları.
• Bektaş, B. (2011). Kapalı siteler üzerine yerel bir değerlendirme: Mersin örneği. Toplum ve Demokrasi Dergisi, 5(11), 97-114.
• Brenner, N., Schmid, C. (2015). Towards a new epistemology of the urban? CITY 19(2–3): 151–182.
• Caldeira, T. (2000). City of walls. University of California Press.
• Coy, M. (2006). Gated communities and urban fragmentation in Latin America: the Brazilian experience. GeoJournal, 66, 121–132
• Çabuk, S. (2012). Kayseri’nin cumhuriyet dönemindeki ilk kent düzenlemesi: 1933 Çaylak planı. METU JFA Dergisi, 29(2), 63-8.
• Çabuk, S. (2019). Modern Türk şehir planlamasında aktif yeşil alan standardı: Kayseri şehir planlarında zamansal bir inceleme. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 21(2), 280-291.
• Debord, G. (1996). Gösteri toplumu ve yorumlar (Çev., A. Ekmekçi ve O.Taşkent). Ayrıntı Yayınları.
• Doğan, A.E. (2007). Eğreti kamusallık: Kayseri örneğinde İslamcı belediyecilik. İletişim Yayınları.
• Erkiletlioğlu, H. (2006). Geniş Kayseri tarihi. Bel-Sin Eğitim Hizmetleri Güz. Yard. Vakfı Yayınları.
• Featherstone, M. (1996). Postmodernizm ve tüketim kültürü (Çev: M. Küçük). (Birinci Basım). Ayrıntı Yayınları.
• Ferguson, H. (1996). The lure of dreams: Sigmund Freud and construction of modernity. Routledge.
• Firidin Özgür, E. (2012). Tüketime bağlı bir kimlik öğesi olarak konut ve planlama açısından bir değerlendirme. Tasarım + Kuram, 8 (14), 29-45 .
• Gómez, R. (2014). New concepts or new stories: the urban fragmentation. Anuario de Investigación del Posgrado de Urbanismo, 0, 253-265.
• Haber Türk (2019, 30 Temmuz). Başkan Büyükkılıç, Hava İkmal Millet Bahçesi projesiyle ilgili açıklamalarda bulundu https://www.haberturk.com/kayseri-haberleri/70813375-baskan-buyukkilic-hava-ikmal-millet-bahcesi-projesiyle-ilgili-aciklamalarda
• Harvey, D. (2001). Spaces of capital. Routledge.
• Harvey, D. (2013a). Asi şehirler (Çev: A.D. Temiz). (Birinci Basım). Metis Yayınları.
• Harvey, D. (2013b). Sosyal adalet ve şehir (Çev: M.Moralı). (Dördüncü Basım). Metis Yayınları.
• Karatepe, Ş. (2001). Kendini Kuran Şehir. İz Yayıncılık.
• Kayseri Şeker (2019, 27 Aralık). Kayseri Şeker Tarihçe Filmi https://www.youtube.com/watch?v= l0wkmHcdE6c&t=4s
• Keyman, E. F., & Lorasdağı, B. K. (2020) Sekiz kentin hikayesi: Türkiye’de yeni yerellik ve yeni orta sınıflar. Metis Yayınları.
• Kocatürk, F. (2004). Kayseri’de konut alanlarının yer seçimi ve hanehalkı hareketliliği. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Kocatürk, F. (2009). Kayseri’nin kentsel değişim süreci. Tol Dergisi, 7, 49-56.
• Kurtuluş, H. (2006). Kentsel dönüşüme modern kent mitinin çöküşü çerçevesinden bakmak. Planlama Dergisi, 2, 7-11.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın üretimi (Çev: I. Ergüden). (Birinci Baskı). Sel Yayıncılık.
• Lefebvre, H. (2016). Modern dünyada gündelik hayat. (Çev: I. Gürbüz). (Birinci Baskı). Metis Yayıncılık.
• McFarlane, C. (2018). Fragment urbanism: politics at the margins of the city. Environment and Planning. D:Society and Space, 36(6), 1007-1025.
• Mekân 360 (2020, 24 Aralık). Forum Kayseri Alışveriş Merkezi. https://mekân360.com/sanaltur_forum-kayseri-alisveris-merkezi_14526.html
• Merrifield, A., & Diğerleri, (2014). Mekân meselesi (Çev: S. Torlak ve Ö. Kulak). (1.Baskı). Tekin Yayınevi.
• Meydan, S. (2018, 17 Eylül). Cumhuriyet’in kanatları Atatürk’ün uçak fabrikaları, Sözcü, https://www.sozcu.com.tr/2018/yazarlar/sinan-meydan/cumhuriyetin-kanatlari-ataturkun-ucak-fabrikalari-2629140/
• Nar, M. (2015). Küreselleşmenin tüketim kültürü üzerindeki etkisi: teknoloji tüketimi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 37(8), 941-954.
• Odabaşı, Y. (2006). Tüketim kültürü: yetinen toplumdan tüketen topluma. Sistem Yayıncılık.
• Oran, (2014). Orta Anadolu Kalkınma Ajansı Kayseri Sosyal Durum Analizi, https://www.oran.org.tr/images/dosyalar/20190918155744_0.pdf
• Ritzer, G. (2000). Büyüsü bozulmuş dünyayı büyülemek (Çev. Ş.S. Kaya). Ayrıntı Yayınları.
• SALT Araştırma, Feridun Fazıl Tülbentçi Arşivi (2020, 24 Aralık). (Ankara-Kayseri) demiryolunun işlemeye açıldığı 27 Mayıs 1927 günü yapılan şenliklerden başka bir köşe: Halk (zafer takı) altındaki treni seyirde https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/23236?mode=simple
• Schlegel, F. (1991). Philosophical fragments. University of Minnesota Press.
• Schmid, C. (2015). Towards a new epistemology of the urban. City, 19(2–3), 151–182.
• Senemoğlu, O. (2017). Tüketim, tüketim toplumu ve tüketim kültürü: karşılaştırmalı bir analizi. İnsan&İnsan Dergisi, 4(12), 66-86.
• Sheppard, E., & Leitner, H., & Maringanti, A. (2013). Provinicalizing global urbanism:a manifesto. Urban Geography, 34, 893–900.
• Somut Haber. (2019, 25 Mayıs). Kayseri Sümerbank Bez Fabrikasını Hatırladınız mı? http://somuthaber.com/kayseri-sumerbank-bez-fabrikasini-hatirladiniz-mi/3714/
• Sönmez, F., & Alper, B. (2012). Kayseri kentinde fiziksel çevrenin değişimi: 1882–1945. Sigma Dergisi, 4, 111-130.
• Sönmez, F., & Arslan Selçuk, S. (2018). Kayseri tren istasyonu ve çevresinin kentin modernleşme sürecine katkısı üzerine bir okuma. Megaron, 13(1), 85-101.
• Şengül, T. (2000). Sosyal adalet, kent mekânı ve küreselleşme. İ. Dinçer (Ed.), 3. Binyılda Şehirler: Küreselleşme, Mekân-Planlama, Dünya Şehircilik Günü 23. Kollokyumu(8-10 Kasım 1999) içinde. YTÜ yayınları.
• Şenyapılı, T. (2003). Kaçıs adaları. Arredamento Mimarlık, 100, 57–61.
• T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı. (2020, 20 Aralık). Mazakaland. https://kayseri.ktb.gov.tr/TR-183328/mazakaland.html
• Tümtaş, S., & Ergün, C. (2016). Küreselleşme ve kentlere etkileri. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 37, 135-150.
• Yıldırım, E. (2008). Serbest piyasa ahi evranları: Anadolu’da yükselen yeni kalkınma ahlakı. Değerler Eğitim Dergisi, 6(16), 131-141.
• Yılmaz Bakır, N. (2017). Kayseri gayrimenkul piyasasının gelişimi ve kentsel mekâna etkisi. (Rapor No. FBA-2014-5250). T.C. Erciyes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi. file:///C:/Users/seyha/Desktop/FBA-2014-5250.pdf