The Effect of Earthquakes on Urban Transformation Applications: The Case of the 2020 Elazig Earthquake

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 3, 1223 - 1245, 26.09.2022

Fatma Ökde Emre Ekinci

https://doi.org/10.35674/kent.1016589

Öz

Since Turkey is in the first-degree seismic zone, the country always faces the risk of earthquake. Considering Turkey’s earthquake experiences, it can be seen how this is serious as well as how measures should be taken seriously. This study aims to reveal the impact of the earthquakes in Turkey on urban transformation through the Elazığ earthquake on January 24, 2020. In this context, the study elaborates on the conceptual framework of urban transformation and application methods. Furthermore, the study attempts to explore the contribution of legal regulations after the earthquakes on urban transformation within the scope of the Law No. 6306 on the Transformation of Areas under Disaster Risk. Identifying the historical development of Elazığ city in general, the study reveals the urban transformation applications in Elazığ after the earthquake taking place in 2020. For this purpose, urban transformation practices were observed with the field research method after the earthquake. As a result of the analyses, it is understood that Elazığ experienced earthquakes before 2020, however there had been no urban transformation attempts until the 2020 earthquake considering the development process of the city. It is concluded that urban transformation in Elazığ started as a result of obligations due to the impact of the earthquake in January 2020. It is observed that areas in risk were identified after the earthquake on January 24, 2020, while new urban transformation areas were used to reduce the risks and for this purpose, various comprehensive transformation efforts were conducted through different application methods. On the other hand, it is critical to start urban transformation before earthquakes to prevent possible damages. Indeed, it is concluded that there is a need to eliminate risky structures and areas, and to have a multidimensional approach towards this issue with economic, social, political and legal aspects in order to prevent damages of earthquakes.

Anahtar Kelimeler

Earthquake, Urban Transformation, City, Urban Renewal, Urban Rehabilitation.

Depremlerin Kentsel Dönüşüm Uygulamalarına Etkisi: 2020 Elazığ Depremi Örneği

Öz

Türkiye, birinci derece deprem kuşağında yer alması dolayısıyla sürekli deprem riski ile karşı karşıyadır. Türkiye’nin yaşadığı deprem deneyimleri de göz önüne alındığında, bu durumun ne kadar ciddi olduğu ve alınacak önlemlerin ciddiye alınması gerektiği görülmektedir. Bu çalışma, Türkiye’de yaşanan depremlerin kentsel dönüşüm uygulamalarına olan etkisini 24 Ocak 2020 Elâzığ depremiyle ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında kentsel dönüşümün kavramsal çerçevesi ve uygulama yöntemleri ele alınmıştır. Ayrıca çalışmada, depremlerin etkisiyle gerçekleştirilen yasal düzenlemelerin kentsel dönüşüm olgusunun hukuki boyutuna yaptığı katkı, 6306 Sayılı Afet Riski Altında Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında ele alınmıştır. Elâzığ kentinin tarihsel gelişim süreci genel hatlarıyla belirtilerek, 2020 Elâzığ depremi sonrasında gerçekleştirilen kentsel dönüşüm uygulamaları ortaya konulmuştur. Bu amaçla deprem sonrasında dönüşüm uygulaması yapılan bölgelerde alan araştırması ile yapılan çalışmalar gözlemlenmiştir. Çalışma sonucunda Elâzığ kentinin 2020 depreminden önce farklı tarihlerde deprem deneyimleri yaşadığı ancak kentin gelişim süreci incelendiğinde 2020 depremi öncesine kadar kentsel dönüşüm çalışmalarının yapılmadığı görülmüştür. Elazığ’da kentsel dönüşüm çalışmalarının Ocak 2020 depreminin etkisiyle yapılmak zorunda kaldığı sonucu ortaya çıkmıştır. 24 Ocak 2020 Elâzığ depremi sonrasında riskli alan ve yapıların tespit edildiği, yeni kentsel dönüşüm alanlarıyla risklerin azaltılmaya çalışıldığı, bu amaçla farklı uygulama yöntemleriyle kapsamlı dönüşüm çalışmalarının gerçekleştirildiği görülmüştür. Ancak, kentsel dönüşüm çalışmalarının depremler meydana gelmeden önce gerçekleştirilmesi doğacak zararları önlemek açısından son derece önemlidir. Depremden doğacak zararların önüne geçebilmek için kentsel alanlarda riskli yapı ve alanları ortadan kaldırmak, konuya ekonomik, toplumsal, siyasal ve yasal yönlerden çok boyutlu olarak yaklaşmak gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Deprem, Kentsel Dönüşüm, Kent, Kentsel Yenileme, Kentsel İyileştirme

Kaynakça

• AFAD. (2021). Deprem Tehlike Haritası. Erişim Adresi: https://deprem.afad.gov.tr/deprem-tehlike-haritasi
• Akdemir,İ. O., Çağlıyan A. ve Dağlı, D. (2015). Kentsel Planlamada Coğrafi Bilgi: Elazığ Uygulaması. Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, 2(1), 53-76.
• Akkan, E. (1972). Elazığ ve Keban Barajı Çevrelerinde Coğrafya Araştırmaları. A.Ü.D.T.C.F. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 5-6, 175-215.
• Akkar, M. (2006). Kentsel Dönüşüm Üzerine Batı’daki Kavramlar, Tanımlar, Süreçler ve Türkiye. Planlama, 36, s. 29-38.
• Aktaş Polat, Y. (2015). Türkiye’de Kentsel Dönüşüme Bütüncül Bir Bakış: Elazığ Örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(1), 185-201.
• Beyhan, G. ve Keskinsezer, A. (2019). 8 Mart 2010 Elazığ-Kovancılar Depreminin Kuvvetli Yer Hareketi Kayıtlarının Analizi. YSU Congresses, Prague, 306-314.
• Bikçe, M. (2017). Türkiye’deki Depremlerde Alınan ve Alınabilecek Önlemler. Uluslararası Mühendislik Araştırma ve Geliştirme Dergisi, 9(2), 24-31.
• CSB. (2021). Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. Erişim Adresi: https://elazig.csb.gov.tr/2020-yili-icerisinde-elazig-da-meydana-gelen-depremler-ve-sonrasinda-yapilan-calismalar-haber-260760
• Daşkıran, F. ve Ak, D. (2015). 6306 Sayılı Kanun Kapsamında Kentsel Dönüşüm. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13(3), 264-288.
• Demirtaş R. (2003). DAFZ’nda Deprem Üreten Diri Faylar; 1900-2003 Yılları Arasında Doğu Anadolu Fay Zonunda Olmuş Hasar Yapıcı Depremler, Deprem ve Kentleşme. TMMOB Jeoloji Müh.Odası yayınları 78, Konferans serisi 3.
• Dündar, Ö. (2003). Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının Sonuçları Üzerine Kavramsal Bir Araştırma. Kentsel Dönüşüm Sempozyumu, İstanbul, 65-74.
• Düzgün Ş. ve Yücemen, S. (2007). Kentsel Alanlarda Bütünleşik Risk Modeli: Eskişehir Örneği. TMMOB Afet Sempozyumu, Ankara, 201-211.
• Elazığ Belediyesi. (2021). Elazığ Belediyesi. Erişim Adresi: https://www.elazig.bel.tr/proje/kentsel-donusum-projesi/128/
• Elazığ Valiliği. (2021). Elazığ Valiliği. Erişim Adresi: http://www.elazig.gov.tr/hak-sahiplerine-anahtar-teslim-tarihleri
• Esenel, M. (2012). Sayılarla Elazığ. Erişim Adresi: www.elazig.gov.tr/dncontent/download/Sayilarla-elazig-mart-2012.pdf.
• Eyidoğan, H. Ve Balamir M. (2010). Türkiye’de ve İstanbul’da Deprem Riskleri. Erişim Adresi: https://www.researchgate.net/publication/343962745_Turkiye'de_ve_Istanbul'da_Deprem_Riskleri/citations#fullTextFileContent
• Genç, F. N. (2008). Türkiye’de Kentsel Dönüşüm: Mevzuat ve Uygulamaların Genel Görünümü. Celal Bayar Üniversitesi Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 15(1), 115-130.
• Gezer, İ. (2014). Kentsel Dönüşüm; Ne, Niçin, Nasıl?, Kamuda Sosyal Politika, 41-48, Erişim Adresi: http://wp.memursen.org.tr/yayinlar/sosyalpolitika/sosyalpolitika25.pdf#page=42
• Gülerce, Z., Shah, S. T., Manekşe, A., Özacar, A. A., Kaymakci, N., ve Çetin, K. O. (2017). Probabilistic seismic‐hazard assessment for East Anatolian fault zone using planar fault source models. Bulletin of the Seismological Society of America, 107(5), 2353– 2366.
• Güner, B. (2020). Türkiye’deki Deprem Hasarlarına Dönemsel Bir Yaklaşım; 3 Dönem 3 Deprem. Doğu Coğrafya Dergisi, 25(43), 139-152.
• Gürler, E. (2002). A Comparative Study in Urban Regeneration Process: The Case Of İstanbul. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), ODTÜ, Ankara.
• HAZARSAM (2012). Elazığ’da İnşaat Sektörü ve Kentsel Dönüşüm. Erişim Adresi: Hazar Stratejik Araştırmalar Merkezi (hazarsam.com)
• Herece E. (2003). Doğu Anadolu Fayı. Antakya ve Osmaniye’nin Depremselliği ve Kentleşmeye Etkileri, Jeoloji Müh. Odası yayınları 76, Konferans serisi 1.
• Karaaslan, M. (2011). Fırat'ın Kıyısında Bir Aziz Şehir Elâzığ. Elâzığ: Elazığ Belediyesi Yayını.
• Karakaş, E. (1999), Elâzığ Şehrinin Gelişmesi. F.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 129–154.
• Karakaş, E. (2008). Kentsel Gelişmede Konut Kooperatiflerinin Rolü Elazığ Örneği. V. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, 281-290, Ankara.
• Keleş, R. (2004). Kentsel Dönüşümün Tüzel Alt Yapısı. Mimar.İst Üç Aylık Mimarlık Kültürü Dergisi, 4(12),73-76.
• Keleş, R. (2013). Kentleşme Politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
• Keleş, R. (2014). 100 Soruda Türkiye’de Kentleşme Konut ve Gecekondu. İstanbul: Cem Yayınları.
• KGM. (2021). Karayolları Genel Müdürlüğü. Erişim Adresi: https://www.kgm.gov.tr/SiteCollectionImages/KGMimages/Bolgeler/8Bolge/Subeler/Elazig.jpg
• Kopar, M. (2007). Cumhuriyetin İlanından Sonra Elazığ’da Yapılan Yatırım ve Harcamalar (1927- 1950). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 301-314.
• Lefebvre, H. (2015). Mekanın Üretimi, Çev. Işık Ergüden, İstanbul: Sel Yayıncılık. ODTÜ. (2020). 24 ocak 2020 mw 6.8 elâzığ-sivrice depremi sismik ve yapısal hasara ilişkin saha gözlemler. Erişim Adresi: http://eerc.metu.edu.tr/tr/system/files/documents/Elaz%C4%B1%C4%9F-Sivrice%20Deprem%20Raporu.pdf
• Özay, L. O. ve Demirbaş, F. (2017). 6306 Sayılı Kanun Bakımından Kentsel Dönüşüm Süreci Ve Tapu Sicil İşlemleri Bakımından Değerlendirilmesi. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8(2),. 217-248.
• Özden, P. (2016). Kentsel Yenileme. İstanbul: İmge Kitapevi Yayınları.
• Özden, P. (2001). Kentsel Yenileme Uygulamalarında Yerel Yönetimlerin Rolü Üzerine Düşünceler ve İstanbul Örneği. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 23-24, 255-270.
• Özmen, B. (2012). Türkiye Deprem Bölgeleri Haritalarının Tarihsel Gelişimi. Türkiye Jeoloji Bülteni, 55(1), 43-55.
• Palutoğlu, M. (2014). Elazığ Kent Merkezinin Tektoniği Depremselliği ve Mikrobölgeleme. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Polat, S. ve Dostoğlu, N. (2007). Kentsel Dönüşüm Kavramı Üzerine: Bursa’da Kükürtlü Ve Mudanya Örnekleri. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 12(1), 61-76.
• Roberts, P. & Sykes, H. (2000). Urban Regeneration A Handbook. London: Sage Publications.
• Selçuk, B. ve Aydoğdu, İ. B. (2014). Kentsel Dönüşüm Üzerine Düşünceler: Kazanım Mı Kayıp Mı. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15(2), 33-52.
• Sönmez. B. (2014). Soylulaştırmanın Yeni Biçimleriyle Yerinden Edilmeyi Yeniden Düşünmek. Planlama, 24(1), 42-53.
• Sönmezocak, E. B. (2013). Kentsel Dönüşüm Kavramı ve 6306 Sayılı Kanunun Yol Açabileceği Hukuki Sorunlar. Erişim Adresi: https://www.academia.edu/3334658/Kentsel_D%C3%B6n%C3%BC%C5%9F%C3%BCm_Kavram%C4%B1_ve_6306_say%C4%B1l%C4%B1_Kanunun_Yol_A%C3%A7abilece%C4%9Fi_Hukuki_Sorunlar,
• Şaroğlu F., Emre E. ve Kuşçu, İ. (1992). The East Anatolian Fault zone of Turkey. Annales Tectonicae 6, 99–125
• Şengül, T. (2008). Kentsel Yeniden Yapılanma ve Yeni Kentleşme Eğilimleri Üzerine Bazı Gözlemler. 32. Dünya Şehircilik Günü Kolokyumu, Kentsel Yeniden Yapılanma: Kazananlar, Kaybedenler Bildiriler Kitabı, İstanbul, 61-67.
• Şıkoğlu, E. ve İnce Güney, Y. (2020). 24 Ocak 2020 Sivrice (Elâzığ) Depremi’nin Kent Merkezindeki Yansıması Üzerine Coğrafi Bir Değerlendirme. Resilience, 4(2), 275-292.
• Şimşek, S. (2014). Türkiye’de Kentsel Dönüşüm Uygulamaları. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Taşkaya, S. (2019). Yerel Yönetimlerde İmar ve Şehircilik Faaliyetleri Üzerine Bir Araştırma, 2014- 2019 Yılları Arası Belediyecilik, Elâzığ İli Örneği. Uluslararası Doğu Anadolu Fen Mühendislik ve Tasarım Dergisi, 1(1): 14-28.
• TBMM. (2021). Türkiye Büyük Millet Meclisi. Erişim Adresi: https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakId=2684
• Tekeli, İ. (2003). Kentleri Dönüşüm Mekânı Olarak Düşünmek. Kentsel Dönüşüm Sempozyumu, Şehir Plancıları Odası İstanbul Şubesi Yayını, 270-278.
• Tekeli, İ. (2011). Kent, Kentli Hakları, Kentleşme ve Kentsel Dönüşüm, Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• THBB. (2020). Türkiye Hazır Beton Birliği. Erişim Adresi: http://www.thbb.org/teknik-bilgiler/deprem-inceleme-raporlari/elazig-depremi/
• Thomas, S. (2003). A Glossary of Regeneration and Local Economic Development. Manchester: Local Economic Strategy Center.
• TOKİ. (2021). Toplu Konut İdaresi. Erişim Adresi: https://www.toki.gov.tr/haber/elazigda-depremzedelerin-yaralari-devletin-sefkat-eliyle-sariliyor
• Tonbul, S. ve Karadoğan, S. (1999). Harput'un Kuruluş Yeri ve Şehrin Fonksiyonunu Yitirmesi Üzerinde Etkili Olan Doğal Çevre Faktörleri, Dünü ve Bugünüyle Harput Semp. Bild. Cilt II, Elazığ, 303-325.
• TÜİK. (2020). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi. Erişim Tarihi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=37210
• Tümertekin, E. (1968). Türkiye'de İç Göçler. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları. URL-1 .https://www.mevzuat.gov.tr/. (Erişim Tarihi: 06.10.2021).
• Uslu G., ve Uzun, B. (2014), Kentsel Dönüşüm Projelerinde Deprem Etkisi. Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 6(2), 1-11.
• Ünal, Y. (2008). Türk Şehir Planlama ve İmar Mevzuatının Kentsel Dönüşüm ve Deprem Ağırlıklı İncelenmesi. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Ünal, M. A. (1989). XVI. Yüzyılda Harput Sancağı (1518-1566). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yedek, Ş. (2015). Atatürk Döneminde Elazığ’ı Temsil Edenler (1920- 1938). Akademik Bakış Dergisi, 48, 61-79.
• Yılmaz, O. K. (2019). Türkiye’de Kentsel Dönüşümün Uygulayıcı Aktörleri ve Yaptıkları Çalışmaların Sayısal Verileri. MUTAD, 7(2), 300-316.
• Yolcu, M. ve Bekler, T. (2020). Deprem Kültürü ve Farkındalık Çalışmaları: Şili ve Elazığ Depremlerinin Karşılaştırılması. ÇOMÜ LJAR, 1(2), 71-82.