Rusya-Ukrayna Savaşı’nın Dış Ticaret ve Küresel Güvenliğe Etkisi: Montrö Boğazlar Sözleşmesinin Savaşın Genişlemesinin Önlenmesine Katkısı

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 3, 1391 - 1412, 26.09.2022

Nur Jale Ece

https://doi.org/10.35674/kent.1132664

Cited By: 2

Öz

Karadeniz tarih boyunca bir güvenlik koridoru olması nedeniyle bu bölgede yeni güvenlik riskleri ve politikaları ortaya çıkmıştır. Türk Boğazları Karadeniz’e kıyıdaş ülkelerin açık denizlere tek çıkış kapısı olması, Orta Asya ve Hazar Havzası doğal gaz ve petrolünün dünya piyasalarına ulaştığı önemli bir ticaret ve enerji yolu olması nedenleri ile jeo-politik ve jeo-stratejik öneme sahiptir. Rusya-Ukrayna Savaşı Karadeniz’in bölgesel güvenliğini ve uluslararası ticaretini olumsuz yönde etkilemiş olup, küresel güvenlik için bir tehdit oluşturmaktadır. Çalışmada, Karadenizin artan jeopolitik önemi, yıllara göre ve Rusya-Ukrayna Savaşı sürecinde Türk Boğazları gemi trafiğinin frekans dağılımı, Rusya-Ukrayna savaşının dış ticaret ve küresel güvenliğe etkisi incelenmiş, Rusya-Ukrayna krizi ve savaş süreci ve Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin savaşın genişlemesinin önlenmesine katkısı değerlendirilmiş, Rusya-Ukrayna krizinin risk değerlendirmesi yapılmıştır. Rusya’ya karşı ekonomik yaptırımların ve Ukrayna’ya askeri yardımların savaşın uzamasına neden olacağı, savaşın şiddetini arttıracağı, küresel ticaret, gıda ve enerji güvenliği ve küresel güvenliğe olumsuz etkisi olacağı sonucuna varılmıştır.Montrö Sözleşmesi’nin Türkiye, Karadeniz’e kıyıdaş ve bölge ülkelerinin küresel güvenliğinin sağlanmasında ve uluslararası politikadaki dengelerde önemini daha da arttırdığı değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rusya-Ukrayna Savaşı, Karadeniz, Türk Boğazları, Küresel Güvenlik, Montrö Sözleşmesi

The Effect of the Russia-Ukraine War on Foreign Trade and Global Security: The Contribution of the Montreux Convention to Preventing the Expansion of War

Öz

Since the Black Sea has been a security corridor throughout history, new security risks and policies have emerged in this region. The Turkish Straits have geo-political and geo-strategic importance as they are the only exit point to the open seas of the littoral countries of the Black Sea, and an important trade and energy corridor through which the natural gas and oil of Central Asia and the Caspian Basin reach the world markets. The Russia-Ukraine war has adversely affected the regional security and international trade of the Black Sea, and poses a threat to global security. In this study, the increasing geopolitical importance of the Black Sea, the frequency distribution of ship traffic of the Turkish Straits by years and during the Russia-Ukraine War, the effect of the Russian-Ukrainian war on foreign trade and global security were examined, the Russia-Ukraine crisis and the process of war and the contribution of the Montreux Convention to prevent the expansion of war were discussed and the risk assesement of the Russia-Ukraine crises was made. It has been concluded that economic sanctions against Russia and military aid to Ukraine will prolong the war, increase the severity of the war, and have a negative impact on global trade, food and energy security and global security. It has been evaluated that the Montreux Convention regarding the Regime of the Straits, has increased its importance in ensuring the global security of Turkey, Black Sea riparian and regional countries and in the balances in international politics.

Anahtar Kelimeler

Russia-Ukraine War, Black Sea, Turkish Straits, Global Security, Montreux Convention

Kaynakça

• Akgül, P. (2020). Karadeniz’in Bölgesel Güvenlik Kompleksi Olarak İncelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2): 550-569.
• Aşık, A. (2010). Karadeniz Bölgesi’ndeki Değişiminin Analizi, Güvenlik Stratejileri Dergisi, 6(12), 33-57.
• Akten, N. (2005).Türk Boğazlarında Seyir Rejimi. Mersin Deniz Ticareti Dergisi, 154: 4-7.
• Avrupa Birliği (AB) Türkiye Delegasyonu. (2016). AB-Ukrayna Ortaklık Anlaşmasının Ticaretle Ilgili Kısmı, 1 Ocak 2016 Tarihinde Devreye Giriyor. Erişim tarihi: 04.01.2022, https://www.avrupa.info.tr/tr/eeas-news/ab-ukrayna-ortaklik-anlasmasinin-ticaretle-ilgili-kismi-1-ocak-2016-tarihinde-devreye
• Başkent Üniversitesi, Stratejik Araştırmalar Uygulama ve Araştırma Merkezi (SAM) (2016). Montreux Boğazlar Sözleşmesi, Erişim tarihi: 15.03.2021 http://sam.baskent.edu.tr/belge/Montro_TR.pdf.
• Balık, İ, Aydın, S. Z. ve Bitiktaş, F. (2022). Türk Boğazları Trafik Yoğunluğu, Bekleme Süreleri ve Deniz Kazaları. Kent Akademisi, 15(1): 266.
• Bayar, Z. (2022). Savaş, Enerjide Taşları Yerinden Oynatacak. Erişim tarihi: 25.03.2022, https://www.bloomberght.com/savas-enerjide-taslari-yerinden-oynatacak-2300661.
• BBC News (2022a). Rusya-Ukrayna heyetleri İstanbul'da görüştü, Ukrayna Türkiye'nin garantör ülkeler arasında olmasını istedi. Erişim tarihi: 19.04.2022, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-60912025.
• BBC News (2022b). Rusya-Ukrayna Görüşmelerinde Türkiye'nin Rolü Ne Oldu?. Erişim tarihi: 18.04.2022, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-60920166.
• BBC News (2022c). Donetsk ve Luhansk Nerede ve Statüsü Ne?. Erişim tarihi: 19.04.2022, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-60477278.
• BBC News (2022d). Ukrayna Büyükelçisi Bodnar: Türkiye tahıl yüklü Rus gemisini alıkoydu. Erişim tarihi: 08.08.2022, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-62011057
• Cin, G. ve Tekin H.H. (2021). Rusya’nın Hibrit Savaş Kapasitesinin Kırım ve Donbas Vakaları Üzerinden Analizi. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 17(37): 221-222.
• Çelik, S. (2022). Rusya’nın Ukrayna’yı İşgali: Ab Entegrasyonu İçin Yeni Dönem. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2):528-529.
• Demir, A. K. (2019). Karadeniz’in Türkiye için Kıyısal Jeopolitik Açıdan Önemi. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 15(32): 573-604.
• Denizhaber (2022a). Tahıl Koridoru için kurulan Ortak Koordinasyon Merkezi faaliyetlerine başladı. Erişim tarihi: 07.08.2022, https://www.denizhaber.net/tahil-koridoru-icin-kurulan-ortak-koordinasyon-merkezi-faaliyetlerine-basladi-haber-109909.htm.
• Denizhaber (2022b). Tahıl koridorundan bir haftada 305 bin ton sevkiyat yapıldı, Erişim tarihi: 07.08.2022, https://www.denizhaber.net/tahil-koridorundan-bir-haftada-305-bin-ton-sevkiyat-yapildi-haber-110125.htm.
• Denizhaber Ajansı (2022). Ukrayna’dan ayrılan tahıl gemileri, adım adım takip edilecek. Erişim tarihi: 06.08.2022, https://www.denizhaber.net/ukraynadan-ayrilan-tahil-gemileri-adim-adim-takip-edilecek-haber-109896.htm.
• Diyarbakırlıoğlu, K. (2020). Viktor F. Yanukoviç Dönemi Ukrayna’nın Avrupa Birliği ile İlişkilerini Belirleyen Dinamikler. International Journal of Social Inquiry, 13(1): 209-234.
• Dünya Gazetesi (2022). Ukrayna, boğazların Rus gemilerine kapatılmasını istedi. Erişim tarihi: 08.08.2022, https://www.dunya.com/gundem/ukrayna-bogazlarin-rus-gemilerine-kapatilmasini-istedi-haberi-649924
• Ece, N. J. (2016). Tarihten Günümüze Türk Boğazları’nın Geçis Rejimi ve 80. Yılında Montrö Boğazlar Sözleşmesi”. VIII. Türk Deniz Ticareti Tarihi Sempozyumu, 27-28 Mayıs 2016, İstanbul, Türkiye.
• Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) (2020). 2020 Yılı Doğal Gaz Piyasası Sektör Raporu. Erişim tarihi: 20.04.2022, https://www.epdk.gov.tr › DownloadDocumentDOC.
• Eren, K. (2012). Bağımsız Devletler Topluluğu İçinde Türk Cumhuriyetleri. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1(1): 43-73.
• Erol, M.S. ve Oğuz, Ş. (2018). Karma Savaş Teorisi ve Rusya-Ukrayna Savaşı. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 18(2): 400
• Erşen, E. ve Dal, E.P. (2018). Türk-Rus İlişkilerinin Karadenız-Kafkasya Boyutu: Uçak Krizi ve Sonrası, Erişim Tarihi: 22.04.2022, https://tasam.org/tr-TR/Icerik/51290/turk_-_rus_iliskilerinin_karadeniz_-_kafkasya_boyutu_ucak_krizi_ve_sonrasi.
• Euronews (2015). Ukrayna Krizinin Kronolojisi, Erişim tarihi: 20.04.2022, https://tr.euronews.com/2015/02/10/ukrayna-krizinin-kronolojisi.
• Hacıtahiroğlu, K. (2014). Küreselleşmenin Siyasal Etkileri, Göç Ve Ukrayna-Rusya Krizi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2): 259-284.
• Hüseynov, F. (2003). Bağımsız Devletler Topluluğu'nun Oluşumunun Hukuki Boyutları. Ankara Üniversitesi Hukuk Dergisi, 52(4): 387-401.
• İstikbal, C. (2022). Montrö Sözleşmesi Sorular ve Putin’in Düşürüldüğü Ayı Tuzağı. , Erişim tarihi: 19.04.2022, https://www.denizhaber.com/montro-sozlesmesi-sorular-ve-putinin-dusuruldugu-ayi-tuzagi-makale,101378.html.
• Kanal B (2022). Küresel gıda fiyatları temmuzda geriledi. Erişim tarihi: 17.04.2022, http://www.kanalb.com.tr/haber.php?HaberNo=163514
• Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ (2022). Risk Değerlendirme Standartları, Erişim tarihi: 19.04.2022, https://www.ktu.edu.tr/dosyalar/16_00_00_5d20f.pdf.
• Keskin, C. (2009). Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Rusya’nın Güvenlik Politikaları Bunun ABD-AB ve Türkiye’ye Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. T.C. Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslar Arası İlişkiler ve Küreselleşme Bölümü, İstanbul.
• Keskin, M. (2015). Yakın Çevre Doktrini Bağlamında Rus Dış Politikası: Ukrayna Müdahalesi. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 3(2): 46-62.
• Koçer, G. (2007). Karadeniz’in Güvenliği: Uluslararası Yapılanmalar ve Türkiye. Akademik Bakış, 195, 1(1): 195,198.
• Oktav, Ö.Z. (2022). Ukrayna Savaşı’nın Türkiye-Rusya ilişkilerine olası etkileri: Fırsatlar ve krizler. Bilge Strateji, 13(23): 18.
• Onedio (2022). Rusya ile Ukrayna Arasındaki Savaşın Kronolojisi: Savaşın Eşiğine Nasıl Gelindi?, Erişim tarihi: 17.04.2022, https://onedio.com/haber/rusya-ile-ukrayna-arasindaki-savasin-kronolojisi-savasin-esigine-nasil-gelindi-1038149.
• Örenç, A.F. (2007). “Boğazlar ve Ege Adaları”.Türk Boğazlar ed.Nur Jale Ece-Hasan Kanbolat-Girayhan Alpdoğan. DEKAŞ A.Ş. Kültür Yayınları, Engin Yayıncılık, ss. 46-49.
• Özarslan, B. B. (2012). Soğuk Savaş Sonrası Karadeniz'de Güvenlik Politikaları ve Türk-Rus İlişkileri, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XII (1): 135-166.
• Özcivan, Z. (2022). Rusya-Ukrayna Savaşının Ekonomimize Etkileri. Dünya Gazetesi. 12 Mart 2022, Erişim tarihi: 19.04.2022, https://www.dunya.com/kose-yazisi/rusya-ukrayna-savasinin-ekonomimize-etkileri/651697.
• Özkural Köroğlu, N. ve Satymova, S. (2021). Ukrayna Ulus İnşasının Yapıtaşları ve Bugüne Yansımaları. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1): 525-534.
• Seha, L., M. ve Olcay, O. (1976). Montreaux Boğazlar Konferansı Tutanaklar, Belgeler. Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, No:390, s. 24-283, Ankara.
• Vuksic, S. (2022). 100 Days of War: the Sanctions Response to Russia’s Invasion, Erişim Tarihi: 30.07.2022, https://www.castellum.ai/insights/sanctions-100-days-since-russian-invasion.
• T.C. Ticaret Bakanlığı (2021). Rusya Federasyonu Ülke Raporu, Erişim tarihi: 10.05.2022, https://ticaret.gov.tr/data/5bcc5d4813b876034cfece26/RF_Ulke_Raporu-2021.pdf
• T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı (UAB) (2022). Türk Boğazları Gemi Geçiş İstatistikleri, Erişim tarihi: 08.03.2022, http://atlantis.udhb.gov.tr/istatistik/gemi_gecis.aspx.
• TUIC Academy (2014). Bağımsız Devletler Topluluğu-BDT (2022). Erişim tarihi: 18.03.2022, https://www.tuicakademi.org/bagimsiz-devletler-toplulugu-bdt-commonwealth-of-independent-states-cis/
• Tüysüz, E. (2013). Karadeniz Güvenliği ve Bunun AB Güvenliğine Etkileri. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(6): 73-91.
• Yavuz, F. (2022). Rusya-Ukrayna Savaşının Gıda Güvenliğine Etkileri Üzerine. Kriter Dergisi, Erişim tarihi: 06.05.2022, Erişim tarihi: 05.03.2022, https://kriterdergi.com/dosya-ukrayna-krizi/rusya-ukrayna-savasinin-gida-guvenligine-etkileri-uzerine.
• Yıldırım A. E. (2022). Rusya-Ukrayna Krizinin Tarıma Etkileri. Rusya-Ukrayna krizinin tarıma etkileri. Dünya Gazetesi (23 Şubat 2022), Erişim tarihi: 25.02.2022, https://www.dunya.com/kose-yazisi/rusya-ukrayna-krizinin-tarima-etkileri/649720.
• Yılmaz, H. (2019). Tarih Metodu Açısından Olayın Tanımı ve İzahı. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 6(5): 42-73.
• Yılmaz, Sait (2022). Jeopolitik ve Jeostrateji, Erişim tarihi: 20.03.2022, https://www.academia.edu/7648509/Jeopolitik_ve_Jeostrateji