Evaluation of Malatya Bazaar On Historical Urban Landscape Approach

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 2, 1142 - 1161, 15.06.2023

Gökçek Boyraz Bülent Yılmaz

https://doi.org/10.35674/kent.1202974

Öz

Malaya bazaar, which was formed in its present place with the relocation of the city center in the last century of the Ottoman Empire, had commercial and administrative functions together after the establishment of the Republic. The city’s multi-layered and multi-cultural structure can be seen with buildings such as mosques, baths, churches, government offices, and small bazaars comprising merchant groups. Keeping the Malatya bazaar alive with all its tangible and intangible components is essential for preserving urban identity and all elements that reveal, contain, and carry it to the next period. Today, the bazaar structure, which has been exposed to many deteriorations, needs both physical improvement and intangible values to be made visible. The Historic Urban Landscape Recommendation, developed by the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) in 2011, to preserve and continue to use historical urban areas, offers an approach for managing urban centers with a dynamic structure. The aim of this paper is to seek possibilities for the manageability of Malatya bazaar within the framework of the Historic Urban Landscape approach and offer suggestions in this context. In the first stage of the study, the possibilities offered by the Historic Urban Landscape approach are investigated by literature review and the second stage, the inventory of tangible and intangible cultural components of Malatya Bazaar is determined with field studies. Finally, as a result of the evaluation made, suggestions are presented on these problems through historical urban landscape application tools.

Anahtar Kelimeler

Malatya, Bazaars, Historical Urban Landscape, Cultural Landscape, Urban Conservation

Tarihi Kentsel Peyzaj Yaklaşımı Üzerinden Malatya Çarşısının Değerlendirilmesi

Öz

Osmanlı Devleti’nin son yüzyılında kent merkezinin taşınması ile bugünkü yerinde oluşan Malatya Çarşısı, Cumhuriyet’in kurulmasından sonra hem ticari hem de idari işlevleri bir arada taşımaktadır. Çarşıda bulunan cami, hamam, kilise, hükümet konağı gibi yapıların ve esnaf gruplarından oluşan küçük çarşıların varlığı ile şehrin çok katmanlı ve çok kültürlü yapısının izleri okunabilir. Tüm somut ve somut olmayan bileşenleriyle Malatya Çarşısı’nın yaşatılması, kent kimliğinin ve onu ortaya koyan, barındıran ve bir sonraki döneme taşıyan bütün unsurların korunması için önemli bir olgudur. Bugün pek çok bozulmaya maruz kalmış olan çarşı yapısında hem fiziksel bir iyileşmeye hem de somut olmayan değerlerin görünür kılınmaya ihtiyacı vardır. Tarihi kentsel alanların korunarak kullanılmaya devam etmesi için Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından 2011 yılında geliştirilmiş olan Tarihi Kentsel Peyzaj Tavsiye Kararı, dinamik bir yapıya sahip olan kent merkezlerinin yönetimi için bir yaklaşım sunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Malatya Çarşısı’nın Tarihi Kentsel Peyzaj Yaklaşımı çerçevesinde yönetilebilirliği için olanaklar aramak ve bu bağlamda öneriler sunmaktır. Çalışmanın ilk aşamasında literatür taraması ile tarihi kentsel peyzaj yaklaşımının sunduğu imkânlar araştırılmış, ikinci aşamada saha çalışmaları ile Malatya Çarşısı’nın somut ve soyut kültürel bileşenleri envanteri, tespit edilmiştir. Son olarak da yapılan değerlendirmeler sonucunda bu sorunlara tarihi kentsel peyzaj uygulama araçları üzerinden öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Malatya, Çarşılar, Tarihi Kentsel Peyzaj, Kültürel Peyzaj, Kentsel Koruma

Kaynakça

• Bandarin, F., & Oers, R. v. (2012). The historic urban landscape: Managing heritage in an urban century. Willey & Blackwell Publishing.
• Cansu, K. (2021). Kentsel mekân organizasyonunda han ve pasaj geçişlerinin okunması: Malatya kent merkezi örneği (Tez no: 712139) [Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Cerasi, MM. (2001). Osmanlı Kenti Osmanlı İmparatorluğu’nda 18. ve 19. Yüzyıllarda Kent Uygarlığı ve Mimarisi. Yapı Kredi Yayınları
• Cultural Heritage Agency. (2018). Hul in Holland. https://www.cultureelerfgoed.nl/
• Dinçer, İ. (2013). Kentleri dönüştürürken korumayı ve yenilemeyi birlikte düşünmek: “tarihi kentsel peyzaj” kavramının sunduğu olanaklar. International Journal of Architecture and Planning, 1(1), 22-40. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iconarp/issue/7902/104007
• Erbay, D. (2020). Kent ve planlama: Kentsel bellek yitimine çare olarak tarihi kentsel peyzaj yaklaşımı. İçinde İ.Dinçer, & Z. Enlil (Eds.), Kent ve Planlama (ss. 49-69). YEM yayın.
• Işık, A. (1998). Malatya 1830-1919. Kurtiş Matbaa
• Jokilehto, J. (2002). A History of Architectural Conservation, Oxford: Butterworth-Heinemann
• Kantarcı, A. (2021, Ekim 27). Temelli Pasajı ve Civarı. Malatya Time. https://www.malatyatime.com/yazarlar/atilla-kantarci/temelli-pasaji-ve-civari/77105/
• KTVKK. (1983). Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu. (Kanun No. 2863). Resmi Gazete 18113. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2863.pdf
• Korkmaz, B. (2018, Ağustos 21). Hey gidi Akpınar hey. Malatya Haber. https://malatyahaber.com/bulent-korkmaz/hey-gidi-akpinar-hey
• MBB, İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı, KUDEB arşivi
• MBB, (2016). Malatya 1/50.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı ve 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı Araştırma Raporu. C.1
• MBB, (2021), Malatya Kültür Envanteri
• Satılmış, S. (2021). Osmanlı Devleti’nde afet yönetimine bir örnek: 1889 ve 1890 Malatya Yangınları. Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 0 (2021): 101-128. https://doi.org/10.21021/osmed.978876
• Sonkoly, G. (2017). Historical urban landscape. Palgrave Macmillan.
• UNESCO. (2005). Vienna Memorandum on “World Heritage and Contemporary Architecture - Managing the Historic Urban Landscape” and Decision. https://whc.unesco.org/en/documents/5965
• UNESCO. (2011). Tarihi Kentsel Peyzaja İlişkin Tavsiye Kararı. http://www.unesco.org.tr/Pages/590/176
• Url-1. https://www.unesco.org.tr/
• Url-2. https://whc.unesco.org/en/list/
• Url-3. http://www.alanbaskanligi.gov.tr/istanbulun_tarihi_alanlari.html
• Veldpaus, L. & Bokhove H. (2019). Integrating Policy: The Historic Urban Landscape Approach in Amsterdam. İçinde Roders, A.P. & Bandarin F. (Eds.), Reshaping Urban Conservation The Historic Urban Landscape Approach in Action. Springer
• WHITRAP. (2016). The HUL Guidebook: Managing Heritage in Dynamic and Constantly Changing Urban Environments. a Practical Guide to UNESCO’s Recommendation on Historic Urban Landscape. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000259684