Köy Enstitüleri’nin Türkiye’de Kırsal Alan Kalkınmasında ve Planlamasındaki Yeri ve Önemi

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 3, 1620 - 1638, 15.09.2023

Süleyman Kaan Çağlar , Cengiz Koç

https://doi.org/10.35674/kent.1095398

Öz

Bu makalede Cumhuriyet’in kuruluşuyla adımları atılmaya başlanan kırsal alanların kalkındırılmasına yönelik çalışmalar ile Köy Enstitüleri’nin kuruluşuna kadar geçen süreç değerlendirilmiş, Köy Enstitüleri’nin kuruluş amacı, enstitülerin verdiği teorik ve uygulamalı eğitimler, enstitülerin kurulduğu kırsal bölgenin kalkınmasındaki yeri ve önemi değerlendirilerek, kırsal bölgelere katkılarından söz edilmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren altyapısı hazırlanan ve 17 Nisan 1940 tarihinde Köy Enstitüleri adıyla kurulmaya başlanan 21 köy enstitüsü hakkında detaylı bilgiler verilip, enstitülerin yetiştirdikleri eğitmenlerin yanı sıra, bölgenin fiziki ve coğrafi özelliklerinin değerlendirilmesiyle elde ettikleri veriler doğrultusunda yöreye özgü üretimlerinden, enstitülerin planlamaya etkilerinden ve bölgenin kalkındırılması için çabalarından bahsedilmiştir. Köy Enstitüleri’nin kuruluşundan kapanışına kadar geçirdiği zorlu serüven ile kapatılmasında etkisi olan ağırlıklı olarak siyasi ve sosyal etkenlere yer verilmiştir. Cumhuriyetin en önemli kırsal kalkınma hareketlerinden birisi olarak görülen Köy Enstitüleri’nin dünyadaki yeri hakkında kıyaslamalı bilgiler verilerek, eğer enstitüler kapatılmasaydı kırsal alan kalkınmasına etkileri ne olurdu değerlendirmesiyle, günümüz kırsal alan kalkınmasına olası katkıları anlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Köy Enstitüleri, Kırsal Planlama, Kalkınma, Türkiye

The Role and Importance of Village Institutes in Rural Development and Planning in Turkey

Öz

In this article, the efforts for the development of rural areas, the steps of which were started with the establishment of the Republic, and the process until the establishment of the village institutes were evaluated; the purpose of the establishment of the institutes, the theoretical and practical training provided by the institutes, the role and importance of the institutes in the development and planning of the rural region where the institutes were established, and their contribution to the rural areas are mentioned. Detailed information was given about 21 village institutes, the infrastructure of which was prepared since the first days of the Republic and started to be established under the name of Village Institutes on April 17, 1940, in addition to the teachers trained by the institutes, the effects of the institutes on the planning and their efforts for the development of the region with the region-specific productions decided in line with the data obtained by the evaluation of the physical and geographical characteristics of the region are mentioned. Mainly political and social influences that had factors on the closure of the village institutes with its difficult adventure from its establishment to its closure are included. Comparative information about the place in the world of Village Institutes which is seen as one of the most important rural development movements of the Republic is given, and their possible contributions to today's rural development and planning is explained with the assessment of what would be the effects on rural planning and development if the institutes were not closed.

Anahtar Kelimeler

Village institutes, Rural planing, development, Turkey

Kaynakça

• AKS. (2018). Cumhuriyet’in Köy Enstitüleri [Çevrimiçi] // Antalya Kültür Sanat. https://www.antalyakultursanat.org.tr/sergiler/cumhuriyetin-koy-enstituleri/.
• Arslan, N. (2012). Türk Eğitim Sisteminde Köy Enstitülerine Bir Örnek: Kars Cılavuz Köy Enstitüsü. History Studies. Cilt 4, 1, 29-45.
• Ata, B. (2001). 1924 Türk Basını Işığında Amerikalı Eğitimci John Dewey’in Türkiye Seyahati. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 21(3): 193-207.
• Aysal, N. (2005). Anadolu’da Aydınlanma Hareketinin Doğuşu: Köy Enstitüleri. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi (35-36), 267-282.
• Aytaç, K. (2017). Köy Enstitüleri ve İsmayıl H. Baltacıoğlu'nun Değerlendirmeleri [Konferans] // Sosyoloji Konferansları. No:55 (2017-1) , 351-367.
• Baran, E ve Şahin, M. (2012). In the Work, by the Work and for the Work: Village Institutes as a Revolutionary Practice of Dewey’s Philosophy, Lowa State University, 12p. Date of Access: September 16, 2012. http://www.public.iastate.edu/~evrimb/Village%20Institutes%20Evrim%20Mehmet.pdf
• Çelik, Z. (2006). Türkiye’de Kırsal Planlama Politikalarının Geliştirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İzmir.
• Çetin, S. ve Kıran, G.(2019). Ortaklar Köy Enstitüsünde Modern Mimarlığın İzleri, Journal of Arts. Cilt 2, 3, 169-180.
• Çorakbaş, K.F. ve Sümertaş, F.M. (2012). Köy Enstitüleri Projesinin İlk Tohumu: Çifteler Köy Enstitüsü. Eskiyeni, 49, 18-23.
• Demircan, C. (2007). Köy Enstitüleri Eğitim-Öğretim Programlarında Çocuk Edebiyatı. D.Ü.Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi. 8, 17-26.
• Elmas, A. (2020). Köyü Canlandırma Hareketi Olarak Köy Enstitüleri. İksad Publishing House. 94s. Ankara.
• Gençkaya, Ö. F. (2008). Eğitimin Başkenti Ankara. Ankara: Vehbi Koç ve Ankara Araştırmaları Merkezi (VEKAM).
• Görgün, E.K. (2013). Sürdürülebilir Kırsal Kalkınma için Kırsal Alan Planlaması Genel Modeli ve KOP Bölgesi Kırsal Kalkınma Önerileri. 1-11s, I. KOP Bölgesel Kalkınma Sempozyumu, Konya.
• Hovardaoğlu, S.D. (2021). Pazarören Köy Enstitüsü. Sonçağ Akademi. Sonçağ Yayıncılık. 68s. Ankara.
• İnan, A.(1989). İzmir İktisat Kongresi. Türk Tarih Kurumu Yayınları, 12s. Ankara.
• Karaömerlioglu, M. A. (1998). The Village Institutes Experience in Turkey. British Journal of Middle Eastern Studies, 25 (1): 47-73.
• Kazu, İ.Y ve Elmas, A. (2019). Köy Enstitüleri ve Bir Örneklem Olarak Dicle Köy Enstitüsü, 145-167, Uluslararası Bilim, Teknoloji ve Sosyal Bilgilerde Güncel Gelişmeler Sempozyumu. Ankara.
• Kirby, F. (1960). The Village Institute Movement of Turkey: An Educational Mobilization for Social Change, Columbia University, PhD. Thessis. 968p. Columbia, USA.
• Kocabaş, K.Y. (2016). Korunamayan Bir Kültürel Miras: Akçadağ Köy Enstitüsü. Milas Önder Gazetesi. Erişim: 19 Ağustos 2016. - https://www.milasonder.com/yazarlar/prof-dr-kemal-kocabas/yakilan-korunamayan-bir-kulturel-miras-akcadag-koy-enstitusu/279.
• Koç, N. (2013). Türk Kültür Tarihi İçerisinde Köy Enstitüleri. İdeal Kültür Yayıncılık. 345s İstanbul.
• Maden, F. (2009). Kepirtepe Köy Enstitüsü (1937-1954). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. Ankara. Cilt 25, 75, 495-522.
• MEB Tarihi 100 Lise (2021). Milli Eğitim Bakanlığı. http://ogm.meb.gov.tr/yuz-tarihi-lise/1940-akcadag-fatıh-fen-lısesı.html.
• MEB Tarihi 100 Lise (2021). Milli Eğitim Bakanlığı. http://ogm.meb.gov.tr/yuz-tarihi-lise/1942-pamukpınar-anadolu-lısesı.html.
• Meydan, S.(2020). Köy Enstitüleri Deneyi. 23 Kasım 2020 tarihli Sözcü Gazetesi. https://www.sozcu.com.tr/2020/yazarlar/sinan-meydan/koy-enstituleri-deneyi-6136879/.
• Sıdıka, Ç ve Ahmet, K. (2017). Kırda bir Modernleşme Projesi Olarak Köy Enstitüleri: Aksu ve Gönen Örnekleri Üzerinden Yeni Bir Anlamlandırma Denemesi. Journal of the Faculty of Architecture. 34:1, 133-162
• Şahin, M. ve Başar, M.A. (2019). Köy Enstitüleri Felsefesini Geleceğe Taşımak. Rating Academi Yayınları. 368s. Çanakkale.
• Şensoy, G. (2014). Kastamonu Gölköy Köy Enstitüsü. Türkiye Mimarlığında Modernizmin Yerel Açılımları. X. Poster Sunuşları Bildiri Özetleri Kitabı. Atatürk Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi. Erzurum. 43s.
• Şimşek, G. ve Mercanoğlu, C. (2018). Bir Planlama Örneği Olarak Köy Enstitüleri Deneyimi. Planlama, 28 (3): 261-281.
• TBMM. (24 Aralık 1946). Tutanak Dergisi.
• Yeşil, D. (2004). Beşikdüzü Köy Enstitüsü Belgeseli. https://www.youtube.com/watch?v=FWqMhhfaF60
• Yücel, H. A. (2011). Davam. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 174s. İstanbul.