Rethinking Urban Transformation in Vulnerable Regions At Disaster Risk Through the City of Amasya

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 3, 1719 - 1740, 15.09.2023

Merve Özkaynak Yolcu Zeynep Özdemir

https://doi.org/10.35674/kent.1299259

Öz

After industrialization, advancements in construction technologies and the rural-to-urban migration that began in the 1950s have led to the transformation of historical city centers. This transformation resulted in the construction of high-rise apartment buildings in proximity, replacing low-rise residential areas. These practices have caused the disappearance of public spaces and increased population density in historical city centers. Over time, the vitality of city centers has diminished, turning them into low-quality, declining areas. Within the scope of building stock, this decay has made these areas more vulnerable and less resistant to disasters. As a result, projects have been prepared for the renewal of these areas, the protection of historical areas and the restoration of the lost vitality in the city centers. Strategies are produced and generally enacted within the scope of sustaining the life span of cities on the slums, increasing welfare, and acquiring building blocks. These places are the Gölcük Earthquake in 1999, the Van Earthquake in 2011 and the earthquake that occurred in the Kahramanmaras in 2023 with serious damage in Hatay, Adıyaman, Gaziantep, and Malatya; demonstrates the importance of overcoming the vulnerability of disaster risk. It is aimed to analyse the built environment and to contribute to the disposal of the evacuations obtained from the analysis, based on the idea that the houses built before 1960 and after 1966 in Amasya, where there is an earthquake in the 1st degree region in this region. The two axes of the order buildings in the working environment, the building floor structure, land use, building quality and construction type analyses and field visuals were made. By evaluating the results obtained within the scope of wear performance, suggestions were made for planning and design practices to minimize the vulnerable in the event of a limited earthquake.

Anahtar Kelimeler

Natural Disaster, Adjacent Construction, Earthquake Risk, Urban Transformation, Urban Renewal

Afet Riski Altındaki Kırılgan Bölgelerde Kentsel Dönüşümü Amasya Kenti Üzerinden Yeniden Düşünmek

Öz

Sanayileşmenin ardından yapım teknolojilerinde meydana gelen gelişmeler ve 1950’li yıllardan itibaren başlayan kırdan kente göç sonucunda tarihi kent merkezlerinde dönüşümün başlamasına ve az katlı konutların yerine bitişik nizamda yüksek katlı apartmanların inşa edilmesine neden olmuştur. Bu uygulamalar tarihi kent merkezlerinde kamusal alanların yok olmasına ve nüfus yoğunluğunun artmasına yol açmıştır. Tarihsel süreç içinde kent merkezleri canlılığını yitirmiş, yaşam kalitesi düşük çöküntü bölgesi haline dönüşmüştür. Yapı stoğu kapsamında ise yaşanılan bu köhnemenin bu alanları herhangi bir afet durumunda afete dirençsiz daha kırılgan hale getirdiği görülmüştür. Sonuç olarak bu alanların yenilenmesi, tarihi alanların korunması ve kent merkezlerinde kaybedilen canlılığın yeniden kazandırılması söz konusu olmuştur. Kentlerin çöküntü alanlarında yaşam kalitesinin artırılması, kentsel refahın yükseltilmesi ve yapı stoğunun iyileştirilmesi gibi amaçlarla kentsel dönüşüm kapsamında stratejiler üretilmekte ve yasalar çıkarılmaktadır. Bu kapsamda Türkiye’de 1999 yılında Gölcük Depremi, 2011 yılında Van Depremi ve 2023 yılında Kahramanmaraş merkezli meydana gelen Hatay, Adıyaman, Gaziantep ve Malatya’da ciddi hasarlar oluşturan deprem; afet riski altındaki kırılgan bölgelerde kentsel dönüşümün önemini ortaya koymaktadır. Bu kapsamda I. derece deprem bölgesinde bulunan Amasya’da 1960 yılı öncesi ve 1966 yılı sonrasında inşa edilen bitişik nizam konutların çekiçleme etkisi yaratacağı düşüncesi ile yola çıkılarak yapılı çevrenin analiz edilmesi ve analizlerden elde edilen bulguların dönüşüm projelerine katkı sağlaması hedeflenmektedir. Çalışmada bitişik nizam yapıların yer aldığı iki aks ele alınarak yapı kat yüksekliği, arazi kullanımı, yapı kalitesi ve yapım türü analizleri ile alanda görsel analizler yapılmıştır. Elde edilen sonuçlar kentsel dönüşüm kapsamında değerlendirilerek, alandaki olası bir deprem durumundaki kırılganlığı en aza indirgemek amacıyla planlama ve tasarım uygulamalarına yönelik öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Doğal Afet, Bitişik Nizam Yapılaşma, Deprem Riski, Kentsel Dönüşüm, Kentsel Yenileme

Kaynakça

• AFAD (2021) İl afet Risk Azaltma Planı Raporu, ss.26-28.
• Amasya Çevre, Şehircilik ve İklim İl Müdürlüğü (2023).
• Amasya Valiliği (2023a). Amasya ili coğrafi konumu. http://www.amasya.gov.tr/cografi-konum (E.T. 03.05.2023).
• Amasya Valiliği (2023b) 2022 yılı ADNKS Nüfus Bilgileri. http://www.amasya.gov.tr/kurumlar/amasya.gov.tr/il_planlama_mudurlugu/dosyalar/2023-Subat/2022-YILI-ADNKS-AMASYA-NUFUS-BILGILERI13.pdf (E.T. 03.05.2023).
• Balamir, M. (2002). Türkiye’de Kentsel İyileştirme Girişimlerinin Gündeme Alınması ve Planlama Sisteminde Gereken Değişiklikler, Yapı Dergisi, 253: 66-70.
• Balamir, M. (2019). Plancının Kassandra Yazgısı: Afetler, Kentler, Yasal ve Kurumsal Yapılanma, Ankara: TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayınları.
• Bektaş, Y. (2014). Bir Kentleşme Stratejisi Olarak Yasanın Kentsel Mekanı Dönüştürmedeki Etkisi: Ankara Örneği. Planlama, 24(3): 157-172.
• Göksu, F. (2003a). Kentsel Dönüşüm Projelerine Yenilikçi Yaklaşımlar, Kentsel Dönüşüm Sempozyumu Kitabı, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, ss.270-279.
• Göksu, F. (2003b). Kentsel Dönüşüm Süreci ve Proje Ortaklıkları, Planlama Dergisi, 3:58-64.
• HABITAT III (2015), https://habitat3.org/wp-content/uploads/Habitat-III-Issue-Papers-report.pdf (Erişim Tarihi: 3.05.2023)
• Habertürk (2023) Diyarbakır'da depremde yıkılan Galeria Sitesi'ne ilişkin bilirkişi raporu hazırlandı https://www.haberturk.com/diyarbakir-haberleri/30967612-diyarbakirda-depremde-yikilan-galeria-sitesine-iliskin-bilirkisi-raporu-hazirlandi (E.T: 05.05.2023).
• Hall, T. ve Hubbard, P. (1998). The Entrepreneurial City and the New Urban Politics. The Entrepreneurial City, West Sussex: John Wiley and Sons, 1-26.
• Kabadayı, H. (2006). Yaşam Kalitesi ve Kullanıcı Memnuniyetinin Kentsel Tasarımdaki Etkisine Çok Boyutlu Yaklaşım, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Karakul, Ö. (2002), New Buildings in Old Settings: Riverfront Buildings in Amasya, Azeriler Cami, ODTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Keleş, R. (2016). Kentleşme Politikası (15. baskı). Ankara: İmge Kitabevi.
• Koçak, H. (2008), Kentsel Yaşam Kalitesinin Geliştirilmesi için Stratejik Çalışma Alanları, Yerel Siyaset, 31: 41-47.
• Kösten, Y. Ö. (2016). Kentsel Dönüşümün Tek Alternatifi mi var? YIK-YAP. Mimarlık Dergisi, 387: 1.
• Mcdaniel, G. (2010). Kentsel Dönüşüm Politikalarının Küreselleşme Çerçevesinde Değerlendirilmesi: Sulukule Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Namdar S. (2023). Bakan Kurum Duyurdu: Altı Dükkan, Üstü Daire Dönemi Bitti.
• https://paratic.com/bakan-kurum-duyurdu-alti-dukkan-ustu-daire-donemi-bitti/ (E.T: 05.04.2023).
• OKA (2017). Amasya İli Çevre ve Altyapı Sektörel Eylem Planı (2018-2023), s.42
• Okumuş, D. E., Eyüboğlu, E. E. (2015). Kentsel Dönüşüm Öncesi Kentsel Yaşam Kalitesi Araştırmasına Yönelik Yöntem Önerisi ve Ataşehir Barbaros Mahallesi Örneklemi, Planlama Dergisi, 25(2): 93-106.
• Orhan, E. (2016). Reading urban vulnerabilities through urban planning history: An earthquake prone city case from Turkey, METU Journal of Faculty of Architecture, 33(2): 139-159.
• Özdemir, Z. ve Özkaynak, M. (2023). Kentsel Yeşil Alanları Sürdürülebilir Kentleşme Üzerinden Okumak: Amasya Kenti Örneği. Çevre Şehir ve İklim Dergisi , 2 (3) , 270-292.
• Özden, P. P. (2001). Kentsel Yenileme Uygulamalarında Yerel Yönetimlerin Rolü Üzerine Düşünceler ve İstanbul Örneği, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. 23-24: 255-269.
• Roberts, P. (2000). The Evolution, Definition and Purpose of Urban Regeneration, Urban Regeneration (ed.) Peter Roberts, Hugh Sykes, Thousand Oaks, New Delhi: Sage Publications.
• Saraç, M. (2015). Kentsel Dönüşüm ve Gelişimi, Sosyal Boyutu. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Şahin, A. Y. (2023). Deprem Derzleri ve Çekiçleme Etkisinin Kentsel Dönüşüm Projeleri ile Yapı Stokları Kapsamında Değerlendirilmesi. 1st International Conference on Frontiers in Academic ss. 346–350.
• Tekeli, İ. (2003). Kentleri Dönüşüm Mekânı Olarak Düşünmek, Kentsel Dönüşüm Sempozyumu, TMMOB Şehir Plancıları Odası, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, ss.2-7.
• Thomas, S. (2003). A Glossary of Regeneration and Local Economic Development, Manchester: Local Economy Strategy Center.
• TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası (2017). Kentsel Dönüşüm Nedir? Ankara: TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Yayınları.
• TÜİK (2021). İstatistiklerle Aile. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Aile-2021-45632#:~:text=ADNKS%20sonuçlarına%20göre%2C%202021%20yılında%20Türkiye%27de%20toplam%2022%20milyon,4%20bin%20451%20olduğu%20görüldü. (E.T. 02.05.2023).
• TÜİK (2023) Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, Amasya. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr (E.T. 03.05.2023).
• Türkün, A. (2015). Kentsel Dönüşümü Yeniden Düşünmek: Mevcut Uygulamalar ve Hâkim Söylem Üzerinden Bir Değerlendirme. Neden Nasıl ve Kim İçin, Kentsel Dönüşüm, (ed.) Betül Duman ve İsmail Coşkun, (1. Baskı) içinde (s.285-332). İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Ulubaş Hamurcu, A. (2022). Sürdürülebilir Kentsel Dönüşüm, Mekana ve İnsana Dair (ed.) Melis Oğuz, (1. Baskı) içinde (103-118). Ankara: İdealkent Yayınları.
• Urak, G. (1994), Amasya’nın Türk Devri Şehir Dokusu Yapılarının Analizi ve Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yenice, S. (2014). Türkiye’nin Kentsel Dönüşüm Deneyiminin Tarihsel Analizi, BAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 16(1): 76-88.
• Yolcu, F. (2021). Türkiye'de Kentsel Dönüşümün Yasalar ve Aktörler Üzerinden Dönemsel Olarak Değerlendirilmesi, Planlama Dergisi, 31(3): 393-401.
• 3194 sayılı İmar Kanuna Geçici 16. Madde (2018). https://webdosya.csb.gov.tr/db/afyon/menu/3194-degisiklik-gecici-16_20180607081602.pdf (Erişim Tarihi: 30.04.2023)
• 5393 sayılı Belediye Kanunu (2005). Resmi Gazete (Sayı:25874). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5393.pdf (Erişim Tarihi: 25.04.2023)
• 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun (2012). Resmi Gazete (Sayı:28309). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6306.pdf (Erişim Tarihi: 25.04.2023)