Architect Mukbil Kemal Taş, One of The Architects of The Republican Period and Isparta-Senirkent Turan Primary School

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 1, 308 - 326, 15.01.2024

Serkan Kılıç

https://doi.org/10.35674/kent.1397794

Öz

One of the most important areas that were effective in ensuring national unity in the Early Republican Period was architectural studies. The architectural formations that gained weight between 1923 and 1930 were built in the style of the First National Architecture Movement. It is known that foreign architects as well as Turkish architects made significant contributions to the formation of a national architectural consciousness. Mukbil Kemal Taş, who lived in the same period with architects Kemalettin Bey, Vedat Tek and Arif Hikmet Bey, carried out important projects especially in the field of educational buildings within public buildings. These projects were not limited to the capital, but were also reflected in provinces, districts and villages.
In the early years of the Republic, ibtidai schools were established in many parts of Anatolia. The political attitude of the locals in Senirkent also influenced the school's name Turan in the following years. Similar names were used in many parts of Anatolia, and the name Turan Primary School is still used today in Kahramanmaraş, Kayseri, İzmir and Van.
As in 1928, Turan Primary School was started to be built, and there is a great similarity in the construction process as well as in the plan of the building with the first schools in many cities of Anatolia. In this study, the interpretation of the Turan Primary School in Isparta-Senirkent, designed by Mukbil Kemal Taş, one of the architects of the Republican Period and a member of Architect Kemalettin's team, in the scale of National Architecture and especially how the effects of Architect Kemalettin on Mukbil Kemal Taş are reflected in the architecture will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Republic, Senirkent, Architecture, Architect, Education

Cumhuriyet Dönemi Mimarlarından Mimar Mukbil Kemal Taş ve Isparta-Senirkent Turan İlköğretim Okulu

Öz

Erken Cumhuriyet Dönemi’nde ulusal bütünlüğün sağlanmasında etkili olan en önemli alanlardan biri de mimari çalışmalardır. 1923-1930 yılları arasında ağırlık kazanan mimari oluşumlar, Birinci Ulusal Mimarlık Akımı üslubunda inşa edilmiştir. Ulusal mimari bilincin oluşmasında, Türk mimarlar ile birlikte yabancı mimarların da önemli katkıları olduğu bilinmektedir. Mimar Kemalettin Bey, Vedat Tek ve Arif Hikmet Bey ile aynı dönemde yaşamış Mukbil Kemal Taş, özellikle kamu yapıları içerisinde yer alan eğitim binaları alanında önemli projelere imza atmışlardır. Bu projeler sadece başkentle sınırlı kalmayıp il, ilçe ve köylerde de yansıma bulmuştur.
Cumhuriyet’in erken dönemlerinde Anadolu’nun birçok yerinde ibtidai mektepleri kurulmuştur. Senirkent’teki bölge ahalisinin politik tavrı, okul isminin ilerleyen yıllarda Turan ismini almasında da etkili olmuştur. Anadolu’nun pek çok yerinde benzer isimlendirmeler yapıldığı gibi günümüzde hala Kahramanmaraş, Kayseri, İzmir ve Van’da Turan İlkokulu ismi kullanılmaktadır.
1928 yılı itibariyle inşa edilmeye başlanan Turan İlköğretim Okulu’nun inşaat sürecinde olduğu gibi inşa edilen yapının planında da Anadolu’nun pek çok şehrinde bulunan ilk mekteplerle büyük bir benzerlik bulunmaktadır. Bu çalışmada, Cumhuriyet Dönemi mimarlarından olan ve Mimar Kemalettin’in ekibinde yer alan Mukbil Kemal Taş’ın, tasarlamış olduğu Isparta-Senirkentte’ki Turan İlköğretim Okulu’nun Ulusal Mimarlık ölçeğinde yorumlanması ve özellikle Mimar Kemalettin’in Mukbil Kemal Taş üzerindeki etkilerinin mimariye nasıl yansıdığı ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet, Senirkent, Mimari, Mimar, Eğitim

Kaynakça

• Anonim, (1999). Isparta Vilayeti İdare Coğrafyası 1932. Başbakanlık Basımevi, Ankara.
• Anonim (2016). Ankara Apartmanları. Erişim tarihi: 18.10.2023. https://twitter.com/ankaraapartman/status/728822422892326912?lang=gl
• Anonim (2022a). Eski Denizli. Erişim tarihi: 11.10.2023. https://www.facebook.com/eskidenizli/photos/pcb.3449900815094501/3450034881747761/?type=3&theater
• Anonim (2022b). Isparta İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. Erişim tarihi: 12.09.2023. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/isparta/kulturenvanteri/nonu-lkogretim-okulu
• Anonim (2022c) Salt Araştırma, Senirkent İlk Mektebi. Erişim tarihi: 18.10.2023. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/119975
• Anonim (2022d) Senirkent Kaymakamlığı, Senirkent Tarihi. Erişim tarihi: 15.09.2023. http://www.senirkent.gov.tr/senirkent-tarihi
• Aslanoğlu, İ. (2010). Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı 1923-1938. Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
• Atıcı, A. (2021). Sinop-Ayancık’ta Erken Cumhuriyet Dönemi İlkokul Binası: Kurtuluş İlkokulu (Mehmet Akif Ersoy Ortaokulu), Sanat Tarihi Dergisi, 30, 439.
• BOA., MF.İBT., 238/29.
• BOA., MF.İBT., 238/5.
• BOA., MF.İBT., 245/18.
• BOA., MF.İBT., 249/26.
• BOA., MF.MKT., 955/69.
• BOA., MF.MKT., 968/49.
• Bozdoğan, S. (2020). Modernizm ve Ulusun İnşaası, Erken Cumhuriyet Türkiye’sinde Mimari Kültür. Metis Yayınları, İstanbul.
• Buckler, W. H. (1933). Monumenta Asiae Minoris Antiqua: Monuments & Documents from Eastern Asia & Western Galatia. Vol. 4, Manchester Manchester University Press.
• Cengizkan, A. (2003). Mukbil Kemâl Taş (1891-?): Bir Geçiş Dönemi Mimarı, Arredamento Mimarlık, XI, 112-119.
• Çobanoğlu, A. V. ve Ertuğrul, Ö. (2022). Kemâlettin Bey, Mimar. TDV İslam Ansiklopedisi, (25), s. 230-231.
• Dasarlı, E. (2015). Mimar Kemalettin Bey. Türk Mimarisinde İz Bırakanlar içinde (ss. 385-395). T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yayınları.
• Hasol, D. (2020). 20. Yüzyıl Türkiye Mimarlığı. Yem Yayınları, İstanbul.
• Kaplan, R. (2017). Senirkent - Geçmiş Zaman Olur ki Hayali Cihana Değer. Erişim tarihi: 09.08.2023. https://www.youtube.com/watch?v=K0KFZUgD6ZU&ab_channel=RecepKaplan
• Karaer, İ. (2022). Senirkent Tarihi 4: Selçuklular Dönemi Anadolunun Türkleşmesi. Erişim tarihi: 15.09.2023. https://dtcfbirlik.com/?p=4856
• Özyiğit, H. (2008). Cumhuriyetin İlk Mektepleri: Buldan Cumhuriyet Numune Mektebi/Dört Eylül Mektebi. F. Karahan, F. Gül ve M. Köktürk (Ed.), Türk Düşüncesi Yolunda Mehmet Akgün’e Armağan içinde (ss. 677-711). Aktif Düşünce Yayıncılık.
• Sahtiyancı, E. ve Benli Yıldızerken, N. (2020). Cumhuriyet Dönemi İlkokul Yapılarına Akçakoca’dan Bir Örnek: Orhan Gazi İlkokulu, Sanat Tarihi Dergisi, 29/2, 589-603.
• Sarıçelik, K. (2009). Osmanlı Devri Konyası'nda Modern Eğitim-Öğretim (1869-1919) [Yayımlanmamış doktora tezi]. Konya Selçuk Üniversitesi.
• Sinav, S. (2007). 1844-1845 ( H. 1260-1261 ) Tarihli Temettuat Defteri’ne Göre Uluborlu Kazası’nın Sosyal ve Ekonomik Yapısı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Tuğluoğlu, F. ve Tunç, T. (2010). 1926 İlkmektep Müfredatı ve Cumhuriyet Dönemi Eğitiminin Ekonomik Hedefleri, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 26 (76), 55-98.
• Türkmen, K. (2022). Denizli’de Erken Cumhuriyet İdeolojisinin Temel Taşları, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 18 (35), 355-393.
• Yazıcı Metin, N., Şahin, S., Sönmezer, Ş., Seçkin, S. ve Aytaç, N. (2023). İstanbul Fatih’te Birinci Ulusal Mimarlık Üslubundaki Eğitim Yapıları, Sanat Tarihi Yıllığı, 32, 453-513.