Sustainable Transportation Systems Framework and Spatial Analysis with Fractal Analysis Method

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 2, 860 - 877, 15.03.2025

Parla Güneş , Tuğba Kütük , Yeşim Tanrivermiş

https://doi.org/10.35674/kent.1585779

Öz

Urban studies vary in their evaluations, but the fractal analysis method has been chosen as a tool to achieve strong results with development of geographical modeling and spatial analysis. Fractal geometry is primarily used to detect difference; measure the complexity dependent on initial conditions of the system; and evaluate interactions between spaces. Since formation of a city consists of different layers, systems, and forms, fractal geometry is preferred for this study. The examination of urban spaces is made possible through spatial analysis. The study measures the effectiveness of spatial analysis and transportation decisions. While macroform of a city can be formed with sustainability of transportation, the city's sprawl and controlled development also progress accordingly. Urban density can only be managed through planning decisions. The macroform transformation of Bursa province from past to present has been observed in space. Analysis was conducted on two areas, transportation infrastructure and urban built texture, to understand the change. Based on the coefficient obtained from the spatial analysis, it is evident that transportation decisions significantly influence the transformation of Bursa province in planning decisions, and this transformation is intertwined with settlement texture. The coefficients obtained from fractal analysis emphasize presence of urban sprawl in space.

Anahtar Kelimeler

Sustainable Transportation, Fractal Analysis, Spatial Analysis, Public Transportation-Oriented Development (TOD) Principles

Sürdürülebilir Ulaşım Sistemleri Çerçevesi ve Fraktal Analiz Yöntemi ile Mekansal Analiz

Öz

Kentsel çalışmaların her biri farklı değerlendirmeye konu olmakla birlikte coğrafi modellemeler ve mekânsal analizlerin gelişimi ile güçlü sonuçlar elde etmek için fraktal analiz yöntemi bir araç olarak seçilmiştir. Fraktal geometri, biçim açısından farklılıkların tespitinde; sistemin başlangıç koşullarına bağımlı karmaşıklığını ölçmekte ve mekânlar arası etkileşimleri değerlendirmekte başlıca bir yöntem olarak kullanılmaktadır. Kentin oluşumunda farklı katmanlar, sistemler ve formlar bütünü olduğundan fraktal geometri bu çalışma için tercih edilmektedir. Kent mekânlarının irdelenmesi mekânsal analizlerle mümkün kılınmaktadır. Çalışma mekânsal analiz ve ulaşım kararlarının etkinliğini ölçmektedir. Kentin uçtan uca makroformu ulaşımın sürdürülebilirliği ile oluşabilmekte iken kentin yayılması ve kontrollü gelişimi de buna bağlı olarak ilerlemektedir. Kentsel yoğunluk ancak planlama kararları ile yönetilebilmektedir. Mekânda geçmişten bugüne Bursa ilinin makroform değişimi gözlenmiştir. Değişime ulaşım kurgusu ve kentsel yerleşik doku olarak iki alan üzerinden analiz yapılmıştır. Yapılan mekân analizinde elde edilen katsayı kapsamında Bursa ilinin planlama kararlarında ulaşım kararları özelinde değişimi büyük ölçüde etkilediği; bu değişimin yerleşim dokusu ile iç içe geçtiği görülmüştür. Fraktal analiz sonucu elde edilen katsayıların mekânda kentsel yayılmanın varlığını gösterir nitelikte olduğu vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir Ulaşım, Fraktal Analiz, Mekânsal Analiz, Toplu Taşım Odaklı Gelişim (TOD) İlkeleri

Kaynakça

• Ball, P. (2004). Critical mass: How one Thing Leads to Another. Macmillan.
• Bayram, N. (2013). 1837-1923 Sürecinde Bursa’da İpekçilik Sektörünün Sosyo-Ekonomik Analizi. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (24), 45-58.
• Bookchin, M. (1999). Kentsiz kentleşme. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 36.
• Çınar, T. (2004). Dünyada ve Türkiye’de Başkentlik Sorunu. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 59(04).
• Çiftçi, C. 1837-1908 Sürecinde Bursa’da Koza Üreticiliği ve İpekli Dokumacılık Sektörü. Uludağ Üniversitesi. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 14 (24). 1-18.
• Eminağaoğlu, Z. 2023. Kentleşme Sürecinde Binaların ve Kentsel Mekanların Yeniden Üretimi: Çoruh Kıyısının Değişen-Dönüşen Yüzü. Kent Akademisi Dergisi, 16 (4), 2472-2490.
• Erdem, A. D., Yavaş, İ. ve Bilgili, A. (2023). Sanayileşme Perspektifinden Şehirlerin Dönüşümü: Bursa Örneği. TroyAcademy Dergisi, 8 (2), 210-234.
• Erdoğan. G. (2015). Kent Makroformlarının Mekânı Kullanma Verimliliklerinin Fraktal Boyut ile İncelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, Şehir ve Bölge Planlama, İzmir.
• Erçetin, C., Durmaz, B. ve Aksoy, Ç. 2022. Akıllı Kent, Erişilebilirlik ve Mekânsal Veri Tabanı İlişkisi Üzerine Engeller Analizi: Ankara Örneği. İdealkent Dergisi. 36 (13). 417-518.
• Eriçok, A. K. (2015). Bursa’nın Kentleşme Sürecinde Yapılan Planlama Çalışmaları ve Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının Tarihi Kent Merkezinin Gelişimine Etkileri. Uluslararası Kent Araştırmaları Kongresi, 780-803.
• Fidan, A., (2006) Balıkesir Kentiçi Ulaşım Master Planı / Balıkesir Belediyesi İçin 2006 Balıkesir (Yayınlanmış Rapor)
• Fidan, A. (2011) “Sürdürülebilir Toplu Ulaşım Sisteminin Önemi” Kent Akademisi Kent Kültürü ve Yönetimi Dergisi, 15 03 2011. https://www.kentakademisi.com/wp-content/uploads/2011/03/Kent-Akademisi-Dergisi-Dr.Ahmet-FIDAN-Surdurulebilir-Toplu-Ulasim-Sistemi-ve-Onemi-Cilt-4-Sayi-1-2012.pdf
• Fidan A., (2022) İklim Değişikliği, Sürdürülebilirlik ve Dirençli Kentler, Ed. Yakup Bulut, Miraç Aslan, Kentiçi Ulaşımda Sürdürülebilir Modellerin Kent Dirençliliğine Etkisi, Ed. Yakup BULUT, Çizgi Kitabevi, ISBN: 9786051969565, S: 191-204, İstanbul.
• Güler, M. ve Çetin, F. 2019. Örgütsel Davranış Araştırmalarında Madde Parselleme: Yöntem ve Uygulama. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 13 (1). 61-71.
• Güneş, P. (2021). Kentsel Büyüme, Yayılma ve Kentsel Saçaklanma ile Gayrimenkul Piyasası İlişkilerinin Değerlendirilmesi: Ankara ili Alacaatlı, Bağlıca ve Dodurga mahalle örnekleri (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Gayrimenkul Geliştirme ve Yönetimi Anabilim Dalı, Ankara.
• Hall, P. (2006). Planning Twentieth Century Capital Cities. Routledge.
• Kiakou, A. (2017). The “Urban Sprawl” Effect on the Out-of-Town Real Estate Market. Open Science Journal, 2(4).
• Kütük, T. ve Ercoşkun, Ö.Y. (2019). Ankara-Batıkent ve Koru Metro İstasyonlarının Toplu Taşım Odaklı Gelişim (TOD) ve Sürdürülebilir Kentsel Tasarım İlkeleri Çerçevesinde Değerlendirilmesi. Journal of Architectural Sciences and Applications, 4(2), 140-154.
• Mutlu, E. ve Varol Özden, Ç. (2017). Socio-economic Differentiation and Spatial Segregation: Analysis of Bursa Metropolitan Area. Megaron, 12(1).
• Özbilen, N. ve Zeren Gülersoy, N. (2016). Urban Development and Planning Transformation Process Assessment of Real Estate Ownership Rights: Transfer of Development Rights Planning Implementation Tool. Planning, 26(3), 172-180.
• Ozuduru, B. H., Varol, C. ve Ercoskun, O. Y. (2014). Do Shopping Cnters Abate the Resilience of Shopping Streets? The Co-existence of Both Shopping Venues in Ankara, Turkey. Cities, 36, 145-157.
• Portugali, J. ve Portugali, J. (2000). Free Agents in a Cellular Space. Self-Organization and the City, 75-94.
• Recepoğlu, S. (2018). Türkiye’de kentsel Mekânın Dönüşümü Bursa Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı, Aydın.
• Sepetçi, A. T. (2007). İstanbul Kent Merkezinde Ticaret Gelişimi, Etkenleri ve Ulaşım Odaklı Mekânsal Kurgusu Tarihi Yarımada (Eminönü ve Fatih) Beyoğlu, Şişli ve Beşiktaş Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı Kentsel Koruma ve Planlama Programı, İstanbul.
• Tekkanat, S. S. ve Türkmen, S. N. (2018). Tarih Boyunca Kent Formlarının Biçimlenişi Üzerine Bir İnceleme. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10 (4). 107-124.
• Tekeli, İ. (1999). Bursa’nın tarihinde üç ayrı dönüşüm dönemi. Osmanlı Devleti’nin Kuruluşunun 700. Yıldönümünde Bursa ve Yöresi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Tosun, E. 2013. Sürdürülebilir Kentsel Gelişim Sürecinde Kompakt Kent Modelinin Analizi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 20 (1). 30-46.
• Ürekli, F. 2010. Osmanlı Döneminde İstanbul’da Meydana Gelen Âfetlere İlişkin Literatür. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 8 (16). 101-130.
• Yılmaz, A. ve Kürkçüoğlu, E. (2023). Demiryollarının Kent Formu Gelişimine Etkisi: Mudanya Bursa Demiryolu Hattı Örneği. Türkiye Kentsel Morfoloji Ağı, 394-403.
• Yılmaz, E. ve Çitçi, S. (2013). Kentlerin Ortaya Çıkışı ve Sosyo-Politik Açıdan Türkiye’de Kentleşme Dönemleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (35), 252-267.
• Yılmaz, D., Öztürk, S. ve Işınkaralar, Ö. (2022). Kent İmgesinin Yapıtaşı Olarak Sokaklarda Mekânsal Zenginliğin Fraktal Geometri ile Analizi. Kent Akademisi Dergisi, 15 (3), 1341-1358.