Çağdaş Türk Resminde Hayvan Sembolizmi ve Kent İmgesine Dair: Bedri Rahmi Eyüboğlu Örneği

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 3, 1743 - 1755

Ahmet Fatih Özmen

Öz

Hayvan figürlerinin, sanat tarihi boyunca hem dini hem de toplumsal anlatılara hizmet eden güçlü semboller olduğu ve eski medeniyetlerden başlayarak günümüze kadar hayvan figürlerinin insanlar ve doğa arasındaki ilişkiyi anlamlandırmada bir araç olarak kullanıldığı bilinmektedir. Bu kapsamda Bedri Rahmi Eyüboğlu da kuşlar, atlar, balıklar gibi hayvan figürlerini sıkça kullanmış; bu semboller aracılığıyla Türk halkının kolektif bilinçaltını ve doğayla olan bağlarını yansıtmayı amaçlamıştır. Sanatçı, bu figürlerle sadece dekoratif bir unsur yaratmamış aynı zamanda Anadolu kültürünün mitolojik ve folklorik unsurlarını güncel bir estetikle birleştirerek yeni bir anlatım dili geliştirmiştir. Eyüboğlu’nun eserlerinde bu figürler hem estetik hem de anlamsal bir derinlik taşımaktadır. Bu kapsamda Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun eserlerinde hayvan sembolizminin ne şekilde ve ne anlamlarda kullanıldığının araştırılması ve ilgili örneklerinin tespit edilerek kullanım esaslarına ait değerlendirmelerin bir başlık altında toplanarak ilgili literatüre katkıda bulunulması ve bu yolla alan araştırmacılarına yeni bir kaynak oluşturulmasının oldukça önem arz ettiği düşünülmüştür. Bu çalışma görsel ve yazılı kaynakların konuya uygunluğu gözetilerek taranması ve yorumlanmasını kapsayan nitel araştırma yöntemini benimsemiştir. Çalışmanın materyalini ise çeşitli görsel kaynaklar ve literatür taraması sonucunda elde edilen veriler oluşturmaktadır. Nitel verileri elde edebilmek için araştırma sürecinde “Arşiv ve Doküman Tarama” yöntemi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Resim, Sanat, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Hayvan Sembolizmi.

Animal Symbolism and Urban Imagery in Contemporary Turkish Painting: The Case of Bedri Rahmi Eyüboğlu

Öz

The animal figures have been recognized as powerful symbols that have served both religious and societal narratives throughout art history, and it is known that from ancient civilizations to the present day, animal figures have been used as a means of interpreting the relationship between humans and nature. In this context, Bedri Rahmi Eyüboğlu frequently incorporated animal figures such as birds, horses, and fish into his works, aiming to reflect the collective unconscious of the Turkish people and their connection with nature through these symbols. The artist did not merely create decorative elements with these figures but developed a new narrative language by combining the mythological and folkloric aspects of Anatolian culture with a contemporary aesthetic. In Eyüboğlu's works, these figures carry both aesthetic and symbolic depth. In this respect, it has been considered highly significant to investigate the ways and meanings in which animal symbolism is utilized in Bedri Rahmi Eyüboğlu's works, to identify relevant examples, and to compile evaluations on the principles of their usage under one heading, thereby contributing to the related literature and providing a new resource for future researchers in the field. This study adopts a qualitative research method that includes the review and interpretation of visual and written sources appropriate to the subject. The material of the study consists of data obtained through various visual sources and a literature review. To gather qualitative data, the “Archive and Document Review” method was employed during the research process.

Anahtar Kelimeler

Painting, Art, Bedri Rahmi Eyuboglu, Animal Symbolism.

Kaynakça

• Akpınar, M. (2022). Türk Mitolojisindeki Hayvan Figürlerinin Çağdaş Türk Resim Sanatına Yansıması. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• Ayhan, M. (2022). Altamira’dan Çağdaş Sanat’a Işık ve Gölge. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sakarya.
• Başbuğ, Z. (2019). Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun iki eserinde bulunan Türk kültürü imgeleri. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 201-208.
• Bayrak, T. (2021). Türk Kültüründe Keçi İmgesi ve Resim Sanatındaki Yansımaları (Doktora/Sanatta Yeterlik Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Çoruhlu, Y. (2007). Erken Devir Türk Sanatı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Durak, M. (2023). Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun Sanatsal Üslubu ve Etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Altınbaş Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. İstanbul.
• Eyüboğlu, B. R., & Eyüboğlu, E. (2004). Bedri Rahmi Eyüboğlu-Eren Eyüboğlu. İstanbul: Dirimart Yayıncılık.
• Gombrich, E. H. (1972). Sembolik İmgeler: Rönesans Sanatında Çalışmalar. Phaidon Yayınları, 42-58.
• Harshav, B. (2004). Marc Chagall ve Dönemi: Belgesel Bir Anlatı. Stanford Üniversitesi Yayınları, 132-145.
• Kazancı, A. L. (1994). EBREHE - TDV İslâm Ansiklopedisi, 10. Cilt, https://islamansiklopedisi.org.tr/ebrehe (15.02.2025).
• Onur, Ö. O. (2023). Çağdaş Türk Resminde Balık Teması. Sanatta Yeterlik Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Öz Çelikbaş, E. (2018). Türk Sanatında Mistik Bağlamda Geometrik Sembolizme Genel Bakış. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(1), 55-66.
• Özmen, A. F. (2021). Çağdaş Türk Resminde Güvercin Teması. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• Rona, Z. (1997). Hayvan Üslubu. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi (2. cilt). İstanbul: Yem Yayınları.
• Şen, E., & Çölgeçen, Ş. (2021). Türk Sanatında Bir İmge Olarak ‘Horoz’ Sembolü. Sosyal Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 4(4), 335-353.
• Turani, A. (1997). Dünya Sanat Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Vural, H. (2015). Türk Sanatında At Figürüne İki Örnek. Journal of Research in Education and Society. 2(3), 29-48.
• Yılmaz, M. R. (2018). Cumhuriyet Döneminden Günümüze, Geleneksel Halk Sanatlarımızdan Etkilenen Resim Sanatçılarımız (Bedri Rahmi Eyüboğlu). Yüksek Lisans Tezi, Giresun Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Giresun.