Reading Urban Transformation Through Cinema

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 4, 2004 - 2030, 15.07.2025

Osman Sümer

https://doi.org/10.35674/kent.1480149

Öz

The concept of city is a complex phenomenon and contains its own complexities. Likewise, the source of our urban problems is related to our failure to conceptualise them correctly. If our concepts are inadequate and inconsistent, we cannot define our urban problems and create appropriate solutions. Because the city is not only a physical space. Urban transformation implementation areas should consider the individuals and social natures that live in them, and cities should not be transformed as if they are places that have no choice but economic opportunity and spatial value. Failure to give due importance to the social, economic and cultural dimensions around transformation will make the planning or design unsuccessful and the problems will continue. From this point of view, this study aims to test the hypothesis ‘Yeşilçam films have not addressed urban transformation as a social problem’ based on Yeşilçam cinema film examples, which are determined to use intense symbols related to the phenomenon of urban transformation. In this context, it can be said that cinema makes use of the reality of the phenomenal world to create its narrative on the screen. The reality of the phenomenal world consists of objective indicators. The method of semiotic analysis is an effective method applied in cinema, as in other branches of art, to clarify the hidden and concealed signs. The method is concerned with revealing the meanings standing in the background of the visible. In a way, it aims to show the invisible face of the iceberg. In this study, the effect of urban transformation in cinema films is discussed in the theoretical context and the concept of ‘urban transformation’ is examined within the scope of the relevant literature. Then, to test the hypothesis, selected Yeşilçam films were analysed by semiotic analysis method in the context of qualitative research technique.

Anahtar Kelimeler

City , Urban Transformation , Urban planning , Cinema , Semiology

Proje Numarası

-

Kentsel Dönüşümü Sinema Üzerinden Okumak

Öz

Kent kavramı karmaşık bir olgu olup, kendine özgü karmaşıklıkları içerisinde barındırmaktadır. Keza kentsel sorunlarımızın kaynağı da onların doğru biçimde kavramsallaştırılmasındaki başarısızlığımızla ilişkili olmaktadır. Eğer kavramlarımız yetersiz ve tutarsız ise, kentsel sorunlarımızı tanımlayamaz ve uygun çözüm oluşturamayız. Çünkü kent, sadece fiziksel bir mekân değildir. Kentsel dönüşüm uygulama alanları, içinde yaşamını sürdüren bireyleri ve sosyal doğaları dikkate almalı, kentleri sanki ekonomik fırsat ve mekânsal değerinden başka seçeneği olmayan yerlermiş gibi dönüştürülmemelidir. Dönüşümün yapılacağı alandaki, sosyal, ekonomik ve de kültürel boyutlara gereken önemin verilmemesi, planlamayı ya da tasarımı başarısız kılacak ve sorunlar devam edecektir. Buradan hareketle, kentsel dönüşüm olgusuna ilişkin yoğun semboller kullandığı belirlenen Yeşilçam sinema film örneklerine dayandırılarak bu çalışmada, “Yeşilçam filmleri, kentsel dönüşümü bir sosyal sorun olarak ele almamıştır.” hipotezinin sınanması amaçlanmaktadır. Bu bağlamda denilebilir ki sinema, perde üzerindeki anlatımını oluşturmak için fenomenal dünyanın gerçekliğinden faydalanmaktadır. Fenomenal dünyanın gerçekliği ise, nesnel göstergelerinden oluşmaktadır. Göstergebilimsel çözümleme yöntemi, sanatın diğer dallarında olduğu gibi sinemada da gizli, saklı olan göstergeleri belirginleştirmek için uygulanan etkin bir yöntemdir. Anılan yöntem, görünenin arka planında duran anlamları açığa çıkarmakla ilgilidir. Bir bakıma buzdağının görünmeyen yüzünü göstermeyi amaçlamaktadır. Bu çalışmada, sinema filmlerinde kentsel dönüşümün etkisi kuramsal bağlamda tartışılmış ve “kentsel dönüşüm” kavramı ilgili literatür kapsamında incelenmiştir. Ardından hipotezin sınanmasında seçilen Yeşilçam filmlerinin niteliksel araştırma tekniği bağlamlı göstergebilimsel çözümleme yöntemi ile analizi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kent , Kentsel Dönüşüm , Kent Planlaması , Sinema , Göstergebilim

Etik Beyan

-

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Adanır, O. (2003) Sinemada Anlam ve Anlatım. (2. Basım). İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• Agocu, P. (2014). Amarcord Film Özelinde Göstergebilimsel Film Çözümlemesi ve Anlamlandırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(31), 7-18.
• Akkar, Z. M. (2006). Kentsel Dönüşüm Üzerine Batı’daki Kavramlar, Tanımlar, Süreçler ve Türkiye. Planlama Dergisi, 2006/2(36), 29–38.
• Alkan, A. & Duru, B. (2002). 20. Yüzyılda Kent ve Kentsel Düşünce. İçinde Ayten Alkan & Bülent Duru (Edi.), 20.Yüzyıl Kenti (ss.7–25). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Altınsay, İ. (1996). Sinemanın Orta Yeri İstanbul’du. İstanbul, 18: 73- 75.
• Ataöv, A. & Osmay, S. (2007). Türki̇ye’de kentsel dönüşüme yöntemsel bi̇r yaklaşim. Metu Jfa, 24(2), 57–82.
• Barkın, O. O. & Özkartal, M. (2018). Göstergebilimsel Çözümleme Yöntemiyle Kadına Yönelik Şiddet Afişlerinde Anlam Aktarımı Sorunu. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3(2), 167-178.
• Barthes, R. (1979). Göstergebilim İlkeleri. Berke. Vardar& Mehmet Rifat (Çev.). (1.Baskı). Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Bircan, U. (2015). Roland Barthes ve Göstergebilim. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (SBARD), 13 (26), 17-41.
• Bottomore, T. (2017). Siyaset Sosyolojisi. Erol Mutlu (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Büker, S. (1985). Sinema Dili Üzerine Yazılar. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Çayır, K. (2016). Sosyal Sahnenin Yeni Aktörleri: Yeni Sosyal Hareketler. İçinde Kenan Çayır (Edi.), Yeni Sosyal Hareketler (2.basım, ss. 11–30). İstanbul: Kaktüs Yayınları.
• Çımrın, F.K. (2010). Yeni Toplumsal Hareketler ve Kentsel Yaşam, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 45-59.
• Çopuroğlu, M. A. (2006). Kentsel Dönüșüm Projeleri: Adana’daki Uygulamalar. Planlama Dergisi, 2006/2(36), 147-154.
• Gottdiener, M. (2005). Postmodern Göstergeler. Erdal Cengiz, Hakan Gür & Arhan Nur (Çev.). Ankara: imge Kitabevi.
• Erkman, F. (1987). Göstergebilime Giriş. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Fiske, J. (2003). İletişim Çalışmalarına Giriş. Süleyman İrvan (Çev.). (2. Baskı). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Fuentes,M.&Frank, A.G. (1989). Ten theses on social movements. World Development, 17(2), 179-191.
• Fraser, C., Couch, C. & Percy, S. (2003). Review. In C. Fraser & S. Percy (Eds.), Urban Regeneration in Europe (ss.210–216). Oxford, Malden, Iowa, Victoria, Berlin: Blackwell.
• Giddens, A. (2012). Sosyoloji. Zeynep Mercan (Çev.), Cemal Güzel (edi.). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Göksu, S. (2005). Kentsel Dönüşüm ya da Yeni Şişede Eski Şarap. Ege Mimarlık Dergisi, 2005/1(53), 9-12.
• Görgülü, Z. (2005). Planlamada Bir Araç: Kentsel Dönüşüm. Mimarlık Dergisi, (322), 26–27.
• Görgülü, Z. (2009). Kentsel Dönüşüm ve Ülkemiz. İçinde TMMOB İzmir Kent Sempozyumu Bildiriler Kitabı (ss.767–780). İzmir.
• Guiraud, P. (1999). Anlambilim-Semantik. Berke Vardar (Çev.). İstanbul: Multilingual.
• Harvey, D. (2013). Sosyal Adalet ve Şehir. Mehmet Moralı (Çev.), (4.baskı). İstanbul: Metris Yayınları.
• İncedayı, D. (2014). Kentsel Dönüşüm Kavramı Üzerine. Mimarist Dergisi, 4(12), 60–61.
• Kazgan, G. (2003). Türkiye’ de Kentsel Dönüşüm Ekonomik Boyutu. İçinde Kentsel Dönüşüm Sempozyumu Bildiriler Kitabı (2. Baskı, ss.9–17). İstanbul: TMMOB Şehir Plancıları Odası.
• Keleş, R. (1980). Kentbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kıran, A. (1996). Figüratif Resimde Anlatım Biçimleri. Anadolu Sanat. 5,105-128.
• Kurtuluş, H. (2006). Kentsel Dönüşüme Modern Kent Mitinin Çöküşü Çerçevesinden Bakmak. Planlama Dergisi, 2006/2(36), 7-11.
• Kuyucu, T. (2018). Politics of urban regeneration in Turkey: Possibilities and limits of municipal regeneration initiatives in a highly centralized country. Urban Geography, 39(8), 1152–1176.
• Lotman, Yuriy M. (1999). Sinema Estetiğinin Sorunları-Filmin Simyotiğine Giriş. Oğuz Özügül (Çev.). (İkinci Basım). Ankara: Öteki Yayınevi.
• Melucci, A. (1985). The Symbolic Challenge of Contemporary Movements. Social Research, 52(4), 789- 816.
• Monaco, J. (2002). Bir Film Nasıl Okunur. Ertan Yılmaz (Çev.). İstanbul: Oğlak Yayıncılık ve Reklamcılık.
• Newman, David M. (2013). Sosyoloji. D. Ali Arslan (Çev.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Offe, C.(1985). New Social Movements: Challenging the Boundaries of Institutional Politics. Social Research, 52 (4), 817-868.
• Özdemir, D., Özden, P.P. & Turgut, S. (2005). Kentsel Dönüşümde Avrupa Deneyimi: Kuram ve Uygulamaya ilişkin Bir Değerlendirme. Ege Mimarlık Dergisi, 2005/1(53), 22–29.
• Özden, P. P. (2016). Kentsel Yenileme (2.baskı).Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Özden, P. P. (2010). Kentsel yeni̇lemeni̇n unutulan öğesi̇: sosyal yeni̇lenme. İçinde Özgen Uğurlu, Nihal Şirin Pınarcıklıoğlu, Ayşegül Kanbak, & Makbule Şiriner (Edi.), Kent Sosyolojisi Çalışmaları (ss.267–308). İstanbul: Örgün Yayınevi.
• Özden, P. P. & Kubat, A. S. (2003). Türkiye’de şehir yenilemenin uygulanabilirliği üzerine düşünceler. İTÜ Dergisi/a Mimarlık, Planlama, Tasarım, 2(1), 77–88.
• Peck, J., Theodore, N., & Brenner, N. (2009). Neoliberal Urbanism: Models, Moments, Mutations. The SAIS Review of International Affairs, 29(1), 49–66.
• Pembecioğlu, N. (2016). Antrakt Geçmişle Gelecek Arasında-Kuram-Eleştiri. Nilüfer Sezer (Edi.). İstanbul: Altınbilek Yayınları.
• Rifat, M. (2009). Göstergebilimin ABC’si (Genişletilmiş Yeni Baskı). İstanbul: Say Yayınları.
• Robins, K. (1999). İmaj. Nurçay Türkoğlu (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Saussure, F. de (1998). Genel Dilbilim Dersleri. Berke Vardar (Çev.). İstanbul: Multilingual.
• Şen, B. (2005). Soylulaştırma: Kentsel Mekânda Yeni Bir Ayrışma Biçim. İçinde Hatice Kurtuluş (Edi.), İstanbul’da Kentsel Ayrışma Mekânsal Dönüşümde Farklı Boyutlar (ss.127–159). Ankara: Bağlam Yayınlar.
• Şengül, H. T. (2009). Kentsel Çelişki ve Siyaset-Kapitalist Kentleşme Süreçlerinin Eleştirisi. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Sokolov, Aleksey G. (2012). Sinema ve Televizyonda Görüntü Korkusu. Semir Aslanyürek (Çev.), (Üçüncü Basım). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Tarrow, S. (2011). Power in Movement, New York: Cambridge University Press.
• Tekeli, İ. (2003). Kentleri Dönüşüm Mekanı Olarak Düşünmek. İçinde Kentsel Dönüşüm Sempozyumu Bildiriler Kitabı (2. Baskı, ss.2–7). İstanbul: TMMOB Şehir Plancıları Odası.
• Tilly, C. (2001). Zor, Sermaye ve Avrupa Devletlerinin Oluşumu. Kudret Emiroğlu (Çev.). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Türkdoğan,O.(1988). Sosyal Hareketlerin Sosyolojisi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Türkün, A. (2011). Urban Regeneration and Hegemonic Power Relations. International Planning Studies, 16(1), 61–72.
• Wirth, L. (2002). Bir Yaşam Biçimi Olarak Kentlileşme. İçinde Ayten Alkan & Bülent Duru (Edi.), 20.Yüzyıl Kenti (ss.77–106). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Wollen, P. (2004). Sinemada Göstergeler ve Anlam. Zafer Aragök & Bülent Doğan (Çev.). (2. Baskı). İstanbul: Metis Yayınları.
• Yıldırım, A. E. (2006). Güncel Bir Kent Sorunu: Kentsel Dönüşüm. Planlama Dergisi, 2006/1(35), 7-24.