AK PARTİ DÖNEMİ TÜRKİYE-SURİYE İLİŞKİLERİ

Yıl 2018, Sayı: 15, 291 - 309, 01.06.2018

Selami Kökçam

Öz

Bu makale, 90’lı yılların sonunda normalleşmeye başlayan Türkiye-Suriye ilişkilerini Ak Parti iktidarları ile sınırlandırarak okumaya çalışmaktadır. Çalışma, iki ülke ilişkilerinin normalleşme ve gelişme süreçlerini ele alırken, 2011 sonrası hızla kötüleşen ilişkilerin altında yatan temel argümanlara odaklanmıştır. Türkiye- Suriye ilişkileri iki ülke iktidarlarında yaşanan değişimlerin getirdiği dinamizmden doğrudan etkilenmiştir. Beşar Esad’ın iktidarı ile birlikte ülke içinde ve Lübnan’da sergilediği ‘batı ile çalışmaya yakın’ tutumu ile Ak Parti’nin izlediği aktif AB politikası ilişkilerin geniş perspektiften bir mecra bulduğunun açık göstergesi olmuştur. Bunların yanında, Suriye’nin uzun yıllar biriktirdiği demokratik, sosyolojik ve ekonomik sorunlar Türkiye ile tarihi bir bağa sahip olagelmiştir. 2011 başında başlayan olaylar sonrası iki ülke ilişkileri hızlı şekilde kopmuştur. İlişkiler, Türkiye’nin tarihi bağlarının olduğu sorunlarla yakınlaşması, Suriye’nin ise tarihi ortakları ile bağlarını güçlendirmesi ile sonuçlanmıştır. Suriye iç savaşının Esad rejimi lehine sonuçlanmaya başlaması, ilişkilerin Cenevre ve Astana süreçleri ile doğrudan olmayan müzakereler üzerinden yürütülmesine olanak sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Suriye, Türkiye, Ak Parti, Esad

TURK-SYRIAN RELATIONSHIPS UNDER THE AK PARTY RULE

Öz

This article studies on Turk-Syrian relationships which began to normalize by the end of 1990s within a framework of “AK Party rule. While addressing the normalization and development processes of the two countries' relations, the study focused on the main arguments underlying the rapidly deteriorating relations. Turkey-Syria relations were directly influenced by the dynamism brought by changes in government in both two countries. The active EU policy that the AK Party pursued with its "close to working with the West" attitude, which Bashar al-Assad as well displayed in his country and in Lebanon with his power, has been a clear indication that relations have found a medium from a broad perspective. Besides, democratic sociologic and economic problems that Syria has been accumulated, have been historically sharing a bond with Turkey. After the incidents that started in early 2011, relations between the two countries quickly broke down. Relations have resulted as the way Turkey reapproaches the problems which it has historically bonds with while Syria strenghened the ties with its historical partners. The conclusion of the Syrian civil war in favor of the Assad regime enabled the relations to be carried out through direct negotiations with the Geneva and Astana processes.

Anahtar Kelimeler

Syria, Turkey, Assad, Ak Party

Kaynakça

• Fernand Braudel, A History of Civilizations, New York: Penguen, 1995, s. 9.
• Hasan Duran, Adana Protokolü Sonrası Türkiye-Suriye İlişkileri, Ortadoğu Yıllığı, 2011.3 Maden Tuğba Evrim, Kriz Dönemlerinde Su Politikaları: Türkiye-Suriye, ORSAM, 2012 c. 4 s. 44.
• Pehlivanoğlu Öner, Ortadoğu ve Türkiye, 1. Baskı, İstanbul: Kastaş Yayınları, 2004, s. 113.
• Arı Tayyar, Geçmişten Günümüze Ortadoğu: Siyaset, Savaş ve Diplomasi, 4. Baskı, Bursa: MKM Yayıncı- lık, 2008, s. 637.
• Dış İşleri Bakanlığı, Suriye Siyasi Görünümü, http://www.mfa.gov.tr/suriye-siyasi-gorunumu.tr.mfa (14.06.2017).
• Meliha Benli Altunışık, “Worldviews and Turkish Foreign Policy in the Middle East”, New Perspectives on Turkey, No. 40, 2009, s. 180.
• Davutoğlu Ahmet, Stratejik, Türkiye’nin uluslarası toplumda yeri, s.17, Küre Yayınlar, 2012.
• Murat Yeşiltaş, Ali Balcı, AK Parti Dönemi Türk Dış Politikası Sözlüğü: Kavramsal Bir Harita, Bilgi, 2011, s. 9.
• İbrahim Kalın, Türkiye’nin İnce Gücü, Sabah, 23 Ocak 2010, http://www.sabah.com.tr/yazarlar/ibrahim__kalin/2010/01/23/turkiyenin_ince_gucu.
• Flynt Leverett, Inheriting Syria: Bashar’s Trial by Fire, I. Edition, Washington D.C.: Brokings Institution, s. 91.
• Alfred B. Prados, Foreign Affairs, Defense, and Trade Division, Syria: U.S. Relations and Bilateral Issues, Updated March 13, 2006.
• Bush warns Syria, Daily Mail, http://www.dailymail.co.uk/news/article-176643/Bush-warns-Syria.html.
• Suriye Dış Ticareti Teşvik ve Geliştirme Bürosu, http://www.dp- news.com/pages/detail.aspx?articleid=46345, ( ةئيه ةيمنت جيورتو تارداصلا ةيروسلا), http://syrecon.gov.sy/?page=category&category_id=20&lang=ar.
• Abidin Öncel: Mehmet Akar, 2000 Sonrası Türkiye- Suriye İlişkilerinin Türkiye Dış Ticaretine Yansımaları, Bilgi s. (30) 2015.
• Suriye Cumhuriyeti Başbakanlık Suriye Yatırım Ajansı İkinci dönem yatırım Raporu, داصتقلاا يروسلا يف تاونسلا رشعلا ىلولأا سيئرلل راشب دسلأا: قلاغإ فلم ةينويدملا ةيجراخلا.. تاحلاصإو ةيداصتقا ةرمتسم http://www.dp- news.com/pages/detail.aspx?articleid=46345#ixzz4kB2xFVfG, (Erişim: 21 Haziran 2017).
• AB-Suriye Ortaklık anlaşması: http://gspa.snu.ac.kr/sites/gspa.snu.ac.kr/files/2009_Syria%20and%20Euro- Medditeranean%20Relationship.pdf).
• Tuğba Evrim Maden, “Türkiye-Suriye İlişkileri: Sınıraşan Sularda Örnek İşbirliği Olarak Asi Dostluk Barajı” 12.03.2012, ORSAM Raporları, Rapor No: 47, Ankara, 2011, www. orsam.org.tr.
• BM’nin 2 Eylül 2004 kararı: https://www.un.org/press/en/2004/sc8181.doc.htm (20.06.2017).
• Alfred B. Prados, Foreign Affairs, Defense, and Trade Division, Syria: U.S. Relations and Bilateral Issues, Updated March 13, 2006.
• U.S. Department of State, Daily Press Briefing, State Department spokesman Richard Boucher briefed the press 13 Nisan.
• Joshua Landis, The U.S.- Syria Relationship: A Few Questions, Middle East Policy Council, http://www.mepc.org/us-syria-relationship-few-questions.
• İnat Kemal, Türkiye’nin Ortadoğu Politikası, Ortadoğu yıllığı 2006.
• Syria-israel launch peace talks under turkey sauspices , Hürriyet, http://www.hurriyet.com.tr/syria-israel- launch-peace-talks-under-turkeysauspices-8991018 21 Mayıs 2008.
• Ayhan Veysel, Turkiye-Suriye-iliskilerinde-yeni-bir-donem-yuksek-duzeyli-stratejik-isbirligi-konseyi, ORSAM, 2009, c.1 s.11.
• Hasan Duran, Adana Protokolü Sonrası Türkiye-Suriye İlişkileri, Ortadoğu Yıllığı s. 511-512, 2011
• Suriye İstatistik Merkezi Bürosu, 2001-2009 Büyüme Rakamları: http://sia.gov.sy/userfiles/reports/SIA2010.pdf.
• Tuğba Evrim MADEN, Kriz Dönemlerinde Su Politikaları: Türkiye-Suriye, ORSAM, 2012 c. 4 s. 92
• Aralık 2010 tarihinde Tunus’un Sidi Bouzid şehrinde üniversite mezunu, işsiz Muhammet Buazizi’nin, kendi ifadesi ile ‘seyyar arabası ile meyve sebze satarken polislerin önünü keserek arabasını elin- den almış, şikâyet için gittiği polis merkezinde ise bayan polis memuru kendisine insanların için- de tokat atmıştır’ kendisiniyakması ile sonuçlanan olay. Bakınız: http://www.aljazeera.net/encyclopedia/icons/2015/12/7/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF- %D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%88%D8%B9%D8%B2%D9%8A%D8%B2%D9%8A.
• Bkz: https://www.paldf.net/forum/showthread.php?t=904822 (كاجإ رودلا اي روتكد).
• Abigail Fielding-Smith, Thousands join Syria Facebook protest drive, Beirut, Financial Times, Wednesday,02 2011.
• Tuğba Evrim Maden, “Türkiye-Suriye İlişkileri: Sınıraşan Sularda Örnek İşbirliği Olarak Asi Dostluk Bara- jı” 12.03.2012, ORSAM Raporları, Rapor No: 47, Ankara, 2011, www. orsam.org.tr.
• “Ankara’dan reform şansı, Hürriyet, http://www.hurriyet.com.tr/ankara-dan-esad-a-reform-sansi- 17735316, 8 Mayıs 2011.
• “İlker Başbuğ: FETÖ Suriye’de PKK ve CIA’ya çalıştı”, Milliyet, 3 Ağustos 2016
• http://www.milliyet.com.tr/FETO-suriye-de-pkk-ve-cia-ya-gundem-2288600/ FETÖ Suriye’de PKK ve CIA’ya çalıştı.
• Dr. Oktay Bingöl, Suriye’ de Kürt Hareketi-PYD/YPG’nin PKK ve Bölgesel Kürt Dinamiği İle İlişkisi ve Türkiye’ye Etkileri, Merkez Strateji Enstitüsü, s. 14, (13.06.2016).
• Fetiha Furkani, Rusya’nın Askeri müdahalesinin Türkiye üzerindeki etkileri, Mısır Enstitüsü, 14 Şubat 2015 http://www.eipss-eg.org.
• يمزع ةراشب,ايسور: ايجيتارتسويجلا قوف ايجولويديلأا قوفو لك ءيش, Doha Entitüsü, S.17, 15 Kasım 2015 اروف داركلأا يأرلا ءانجس حارس قلاطإ يغبني :ايروس :ةيلودلا وفعلا ةمظنم
• (MDE 24/002/2004) ،9 2004
• يناثلا نوناك /رياني,http://www.kurdo.org/amnisty%20om%20kurderi%20syrien.htm
• Semyan Muhammed, Kürtler Devrimden Nasıl uzaklaştırıldı? , Al modon, 03.15.2016 http://www.almodon.com/arabworld/2016/3/15.
• Fetö terör örgütü mensubu hainler, 15 Temmuz 2016 gecesi TSK araç ve gereçlerini kullanarak taammü- den insanların üzerine ateş açarak 249 şehit, 1000’in üzerinde insanın yaralanmasına yol açmış, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çağrısı ile sokaklara çıkan insanların direnci sonucu başarısız olan darbe girişimidir.
• Oytun Orhan, Fırat Kalkanı Hedefler, Fırsatlar ve Riskler, Ortadoğu, Kasım-Aralık 2016 Cilt: 8 Sayı: 77
• “Erdoğan: Bir gece ansızın gelebiliriz”, Yeni Şafak, 30 Nisan 2017, http://www.yenisafak.com/gundem/erdoganin-bir-gece-ansizin-gelebiliriz-sozleri-kibris- harekatini-hatirlatti-2651237.
• Ufuk Ulutaş, Can Acun, Murat Yeşiltaş, Halep Sonrası Suriye, Seta Analiz, S. 185, Ocak 2017.
• Yezid Sayigh, Ceasefire in Syria: Turkish policy sets Syria on new path, Aralık 2016 http://www.bbc.com/news/world-middle-east-38473702
• Syria peace talks,Armed groups come, ORSAM, http://www.orsam.org.tr/files/OA/79/3_info1.pdf, veya Syria peace talks: Armed groups come.