ÇOCUK İHMAL VE İSTİSMARINDA KAMU YÖNETİMİNİN HUKUKÎ SORUMLULUĞU

Yıl 2018, Sayı: 14, 162 - 187, 01.04.2018

Polat Tunçer

Öz

İnsanlık tarihi boyunca birçok kültürde görülen çocuk istismarı, farklı ve karmaşık ne-denleri, ciddi sonuçlarıyla evrensel bir halk sağlığı sorunudur. Çocukluk yaşamında maruz kalınan bir takım örseleyici davranışlar bireylerin fiziksel, bilişsel ve duygusal gelişimlerini olumsuz yönde etkileyerek ciddi yaralanmalara, sakatlıklara ve hatta ölümlere neden olmakta-dır. Son yıllarda tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de hassasiyetle üzerinde durulmasına rağmen; konunun yeterince bildirilmemesi, gizli kalması, tanı konulmasındaki güçlükler, mev-cut ortak bir veri sisteminin olmaması gibi birçok nedenden dolayı sosyal ve tıbbi bir sorun olarak ciddiyetini korumaktadır. İstismarcının aile fertlerinden biri olması, karmaşık ahlaki ve hukuki gereklilikler istismarcının yakalanması ve ceza almasını zorlaştırmaktadır. Toplumun geleceğinde payı çok yüksek olan çocukların fiziksel ve ruhsal açıdan sağlık-larının korunması oldukça önemlidir. Çocuk istismarının türü ne olursa olsun, olguların multidisipliner ve bütüncül yaklaşımla değerlendirilmesi gerekmektedir. Çocukların beden ve ruh sağlığını ciddi biçimde zedeleyen bu tür davranışlardan korunmalarında, sağlık çalışanla-rına, öğretmenlere, alanda çalışan uzmanlara, yöneticilere büyük sorumluluklar düşmektedir. Kötü muameleye maruz kalan çocukların tespit edilmesi, risk gruplarının belirlenmesi istismarı önleme çalışmalarının etkin hale getirilmesi, atılması gereken önemli adımlardan birisidir. Bu bağlamda kamu yönetimine önemli sorumluluklar ve görevler düşmektedir. Zira sağ-lıklı bir toplum, ancak çocukların ruhsal ve bedensel yönden sağlıklı yetişmelerine bağlıdır. Kamu yönetimi geleceğin insan kaynağını oluşturacak, ülkenin ekonomik gücüne katkı sağla-yacak çocukların ihmal ve istismarının önlenmesinden birinci derecede yükümlüdür. Çocuğun ihmal ve istismarına yönelik sosyal politikalar oluşturmak, uygulamak ve bu uygulamalara dair değerlendirmeler yapmak, alınacak önlemleri tespit etmek kamu yönetiminin başlıca görevidir. Zira konuyla ilgili gerek hukuki yaptırımları uygulayacak, gerekse toplumsal bilinçlenmeyi ve hassasiyeti oluşturacak, kültürel dönüşümü sağlayacak olan güç, kamu yönetimidir. Anayasamız da m.41 kamu yönetimine çocukların korunması ile ilgili sorumluluk yük-lemiştir. Ancak kamu yönetiminin bu alandaki görev ve sorumluluğunu yerine getirdiği tartışma konusudur. Kamu yönetimi çocuk istismarı ile ilgili kayıtların düzenli tutulması ve bu tür olayların takip edilmesi için gerekli önlemleri almalıdır. Ailelerin ve toplumun bilinçlendirilmesi bu tür olayların azaltılmasında hukuki yaptırımlar kadar etkilidir. Günümüzde en çok tartışılan konulardan biri olmasına rağmen gündeme gelen ve ortaya çıkan kısım aysbergin ancak su yüzünde kalan bir kısmıdır. Tüm dünyada olduğu gibi ülke-mizde de bu konuda kamu yönetiminin desteğine ve gücüne ihtiyaç duyulmaktadır. Ancak günümüzde ortaya çıkan olaylara ve sergilenen tutumlara bakıldığında bu alanda yapılan ça-lışmaların yeterli olduğunu söylemek oldukça zordur. Ayrıca çocuğa yönelik ihmal ve istismar vakalarının yetkili makamlara bildirilmesi ahlaki ve hukuki bir zorunluluktur. Gizli kalan ve müdahale edilemeyen her olgu, kısa ve uzun dö-nemde psikolojik sorunlar oluşturarak, bireyin tüm yaşamı etkileyen kalıcı izler bırakır. Özetle hem hukuki yaptırımlar hem de sosyal bilinçlenme hususunda yapılacak çok iş, alınacak çok mesafe vardır. Bu da kamu yönetiminin temel görevlerinden birisidir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk istismarı, kamu yönetimi, ceza hukuku

LEGAL RESPONSIBILITY FOR PUBLIC ADMINISTRATION IN CHILDREN’S NEGLIGENCE AND ABUSE

Öz

Child abuse has been observed in many cultures throughout human history, and is a universal public health problem with various and complex reasons and serious results. Some traumatic behaviors during childhood period affect physical, cognitive and emotional devel-opments in a negative way, and cause serious injuries, disabilities and even to death. In recent years, although it is emphasized in a sensitive manner in our country as well as in the whole world, the issue still keeps its seriousness as a social and medical problem because of reasons like the lack of a database system and difficulties in diagnosis of this issue being kept as a secret and not reporting it. The abuser being an individual from the family, and complex moral and legal requirements make it difficult to catch and punish the abuser. It is extremely important that children who have great shares in the future of a society are protected in terms of physical and spiritual health. No matter what the type of child abuse is, it is necessary that such events are considered with multidisciplinary and holistic approaches. Great responsibilities await healthcare staff, teachers, specialists working in this field and managers in protecting the children from such behaviors that damage the body and spiritual health in a serious manner. Detecting the children who are exposed to abuse, determining the risk groups, and activating the precautions for abuse are among the important steps in this field. In this context, important responsibilities and duties await public administration, because a healthy society depends on raising children in a healthy manner in bodily and spiritual man-ner. The public administration is responsible in the first degree to form the human resources of the future, and to prevent the abuse and neglect of children who will contribute to the economic power of the country. Forming social policies to prevent the neglect and abuse of children, ap-plying them, making analyses on these applications, and determining the precautions to be taken are among the major duties of the public administration. Because, the power that will apply the required legal sanctions in this field, create the social conscious and sensitivity, and ensure the cultural transformation is the public administration. In our Constitution Item 41 , the responsibility to protect children is given to the public administration. However, the issue of whether the public administration fulfills the responsibil-ities and duties in this field in a satisfying manner. The public administration must keep the records in the field of child abuse and take the required precautions to monitor these events. The awareness of families and the society is also as influential in reducing such events as legal sanctions. Although it is one of the most important topics discussed frequently in our present day, the part that is brought to the agenda and that become noticed is only the visible part of the great iceberg. The support and power of the public administration are required in this field in our country, which is the situation in the whole world. However, when the events and attitudes that appear today are considered, it is extremely difficult to claim that the works in this field are adequate. In addition, reporting the neglect and abuse towards children is a moral and legal re-sponsibility. Each case that is not reported and not intervened will cause psychological problems both in the short and long term, and leave permanent traces in the lives of individuals. In brief, there are a lot to plan and do both in the field of legal sanctions and social awareness. This is one of the most basic duties of the public administration.

Anahtar Kelimeler

Child abuse, public administration, criminal law

Kaynakça

• Alpaslan, Ahmet Hamdi (2014); “Çocukluk Döneminde Cinsel İstismar”, Kocatepe Tıp Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 2, s.194-201.
• Antakyalıoğlu, Şahin (2014); “Sektörler Arası Çocuk Kurulu Toplantı Tutanağı: 10 Mart 2014/Swiss Otel /9.30”
• www.sck.gov.tr/Belgeler/Ek-1%20SÇK%20 Toplan tı%20Tutanağı%20.pdf (ET: 22 Şubat 2018).
• Avrupa Konseyi Çocukların Cinsel Sömürü ve İstismara Karşı Korunması Sözleşmesi (Lanzaro- te'de 25 Ekim 2007).
• Berghan, Selin (2014), Türkiye’de Çocuğa karşı Cinsel Sömürü ve Cinsel İstismar, Uluslararası Çocuk Merkezi (ICC), Hollanda Kraliyeti Ankara Büyükelçiliği, s.1-35.
• Beyazıt, Utku ve Aynur Bütün Ayhan (2015); “Türkiye’de Yapılmış Çocuğun Mağdur Olduğu Cinsel İstismar Olgularını Konu Alan Bilimsel Çalışmaların İncelenmesi”, The Journal of Academic Social Science Studies, Number: 31, p.443-453.
• Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (20 Kasım 1989), Unicef Yay., 2004. http://www.unicefturk.org (ET: 25 Ocak 2018).
• Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeye Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Ço- cuk Pornografisi İle İlgili İhtiyarı Protokol (8 Eylül 2000 New York).
• Bulut, Sefa (2016); “Çocuk Cinsel İstismarı Hakkında Bir Derleme”, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, Cilt: III, Sayı:28, s.139-156. Dimitrova-Stull, Anna (2014); Violence towards children in the EU: Current situation. EPRS | European Parliamentary Research Service, Members' Research Service November 2014, p.1-24.
• Eğitim-Sen (2015); Çocuk İhmali ve İstismarı, Ankara, Erdem, Mustafa Ruhan (2013), “Lizbon Antlaşması ve Avrupa Ceza Hukuku’nun Geleceği”
• Journal of Yaşar University, Özel Sayı: 8, s.1019-1098
• Fırat, Sunay (2007); “İstismara ve İhmale Uğramış Çocukların Tedavi ve Rehabilitasyonu: Bir Yataklı Merkez Modeli”, Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Adlî Tıp Anabilim Dalı, Adana, Yayınlanmamış Doktora Tezi, s.1-149.
• Korkmazlar Oral, Ümran- Pınar Engin ve Zeynep Büyükyazıcı (2010); Türkiye’de Çocuk İstis- marı ve Aile İçi Şiddet Araştırması: Özet Rapor, T.C. Başbakanlık Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Yayın s.1-42; http://www.unicef.org.tr/files/ bilgimerke- zi/doc/cocuk-istismari-raporu-tr.pdf (ET: 21 Eylül 2017).
• Küçük, Tevfik Sönmez; “Bir Ceza Hukuku Yaptırımı Olarak Zorunlu Kastrasyonun Anayasa Hukuku Açısından İncelenmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XIX, Sayı: 4, 2015, s.297-322.
• Küçükkaraca, Nilgün ve Hande Albayrak (2016); “Çocuğa Yönelik Cinsel İstismar ve Hegemo- nik Erkeklik Algısı: Neden Sonuç İlişkisi Üzerine Bir Tartışma”, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 1, s.85-108.
• Mamur Işıkçı, Yasemin (2017); “Yeni Kamu İşletmeciliği Perspektifinden Çocuk Koruma Hiz- metlerinin Yeniden Yapılandırılması”, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 1, s.40-64.
• Pişi, Diğdem (2013); “İstismar ve İhmale Uğrayan Çocukların Psiko-Sosyal Özellikleri”, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sosyal Hizmetler Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, s.1-207.
• Sanderson, Christiane (2010); Çocuğun Cinsel Eğitimi ve Tacizden Korunma Rehberi, Çev: Asi- ye Hekimoğlu Gül ve Filiz Şar, 1. Baskı, İstanbul; Sistem Yayıncılık.
• Şirin, Memduh Cemil (2016); Çocuğun Cinsel İstismarı-Ceza Kanunu Maddesi- Raporu, Çocuk Hukuku Bakışıyla Cinsel İstismar, Rapor No:17, İstanbul, Çocuk Vakfı Çocuk Araştır- maları Merkezi Yay.
• TC. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2013); Ulusal Çocuk Hakları Strateji Belgesi (2013-2017). www.sck.gov.tr/Belgeler/Çocuk%20Hakları%20Strateji%20Belgesi%20ve%20Eylem%20 Planı.pdf (ET: 21 Şubat 2018).
• Tıraşçı, Yaşar ve Süleyman Gören (2007); “Çocuk İstismarı ve İhmali”, Dicle Tıp Dergisi, Cilt:34, Sayı: 1, s.70-74.
• Topçu, Sedat (2009); Silinmeyen İzler, 1. Baskı, Ankara, Phoenix Yay.
• Uğurlu, Zeynep ve İpek Aksoy Gülsen (2014); “Çocuk Hakları ve Hukuki Bağlamda Çocuğun İhmal ve İstismardan Korunması”, Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, Cilt: 1 Sayı: 1, s. 1-24.
• U.S. Department of Health and Human Services Administration for Children and Families Ad- ministration on Children, Youth and Families Children’s Bureau. Child Maltreatment Prevention: Past, Present, and Future. 2011 Raporu. https://www.chapinhall.org/sites/ default/files/publications/cm_prevention.pdf (ET: 19 Ocak 2018).
• U.S. Department of Health & Human Services Administration for Children and Families Admi- nistration on Children, Youth and Families Children’s Bureau. Child Maltreatment. 23.Yıllık Rapor 2012. https://www.acf.hhs.gov/sites/default/files/cb/cm2012.pdf (19 Ocak 2018).
• U.S. Department of Health & Human Services Administration for Children and Families Admi- nistration on Children, Youth and Families Children’s Bureau. Child Maltreatment. 24. Yıl Raporu 2013. https://www.acf.hhs.gov/sites/default/files/cb/cm2013.pdf (ET: 19 Ocak 2018).
• U.S. Department of Health & Human Services Administration for Children and Families Admi- nistration on Children, Youth and Families Children’s Bureau. Child Maltreatment. 25. Yıl Raporu 2014. https://www.acf.hhs.gov/sites/default/files/cb/cm2014.pdf (ET: 19 Ocak 2018).
• U.S. Department of Health & Human Services Administration for Children and Families Admi- nistration on Children, Youth and Families Children’s Bureau. Child Maltreatment. 26.Yıllık Rapor 2015. https://www.acf.hhs.gov/sites/default/files/cb/cm2015.pdf (20 Ocak 2018).
• Yarar, Fulya ve Füsun Yarış (2011); “Birinci Basamakta Çocuk İstismarı ve İhmaline Yaklaşım”, Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 4, s.178-183
• Yılmaz Irmak, Türkan (2008); “Çocuk İstismarı ve İhmalinin Yaygınlığı ve Dayanıklılıkla İlişkili Faktörler”; Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, Yayın- lanmamış Doktora Tezi, s.1-241.
• sayı ve 18 Ekim 1982 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Anayasası.
• sayı ve 22 Kasım 2001 tarihli Türk Medeni Kanun’u.
• sayı ve 26 Eylül 2004 tarihli Türk Ceza Kanunu.
• sayı ve 3 Temmuz 2005 tarihli Çocukları Koruma Kanunu.
• http://www.haberturk.com/gundem/haber/1218043-turkiyenin-cocuga-cinsel-istismar-tablosu (ET: 3 Ekim 2017).
• https://www.acf.hhs.gov/sites/default/files/cb/cm2013.pdf (ET: 18 Ocak 2018): 24. Yıllık Rapor.(ET: 20 Şubat 2018).