ZAMAN VE MEKÂN KAVRAMLARI ÇERÇEVESİNDE AHMED YESEVİ’DE VARLIK MESELESİ

Yıl 2017, Sayı: 11, 1 - 31, 01.10.2017

Ferhat Karabulut

Öz

Zaman; mekânla ve hareketle var olmuş, mahiyeti açık bir şekilde çözülememiş bir varlıktır. Yaratıcıdan başka her şey değişken olduğu için de insanın zaman ve mekân anlayışı hep izaha muhtaç olmuştur. Fizikötesinin metaforik yansımaları “soyut olana” gönderme yapsa bile, Yesevi’nin hikmetlerinde metafizik bilgiler her zaman “somut olana” dönük bir bilgi alanı olarak karşımıza çıkmaktadır. Çünkü insan; ilk önce fiziki dünyayı ve kendi hayatını gördüğü ve tanımlayabildiği ölçüde anlamlandırmaya çalışmaktadır. Sufiler, seyr-i sülük sürecinde elde ettikleri metafizik bilgileri halkın diliyle ifade edebilmek için sembolik anlatım tarzını kullanmışlardır. Sufî geleneğine bağlı kalan Ahmed Yesevi, Hikmetlerinde tanımlamalar yapmak ve metafizik bilgileri aktarmak için çoğu zaman metaforik anlatım tarzını seçmiştir. Metafizik gerçeklerin dile getirilmesinde metaforik ifadelere başvurulması zorunludur. Dolayısıyla, Hikmetlerde yer alan metaforlar çoğunlukla metafizik içerikli hakikatlerin tasvirlerinde kullanılmıştır. Bu çalışmada, Hoca Ahmed Yesevi’nin Hikmetlerinde zamanın ve mekânın nasıl ve hangi boyutları ile yer aldığı üzerinde duracağız. Bunun için Ahmed Yesevi’de varlığın algılanış biçimini ve yansımalarını semantik-göstergebilimsel bir temelde ana hatlarıyla ele alacağız.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Yesevi, hikmetler, zaman, mekân, varlık, tasavvuf

THE PROBLEM OF “BEİNG” IN AHMET YASAWI ACCORDING TO TIME AND SPACE

Öz

In this study, we will deal with being, time and space in Hoca Ahmed Yaswi of Turkestan. Hoca Ahmed Yawasi was a master mürşid of a religius sect or tarikah in which people travels from nothingness to reality. According to Ahmed Yasawi, a person is in the way in which he/she goes to somewhere: good or bad. A person who has virtue coming from God, should chose the best way taking him/her to the eternal happines. Hoca Ahmed Yasawi, uses the concepts such as way, good way, bad way, entering the god way, time, being, sea, pearl, coral, etc. Here we will analyse the way in which Hoca Ahmed Yasawi shows people what the good personality is. In order to examine, we will make use of semiotics and morpho-semantic sentactic point of wievs.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Yasawi, virtues, being, time, space, mysticism, philosphy

Kaynakça

• Agostinho, Santo. (2006) “Confissões”, 3. ed. Coleção Patrística; 10. São Paulo: Paulus, http://www.felsefe.gen.tr/martin_heidegger_varlik_ve_zaman_anlayisi.asp(7.7. 2017)
• Aziz Augustinus,: 354-430.
• Bal,Çetin,“Dinsel metinlere göre zaman bilmecesi”, http://www.zamandayolculuk.com/zamanblmeces.HTM (31.5.2017)
• Bergson, Henri (2007), Madde ve Bellek, Çev.: Işık Ergüden, (Dost Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Bolay, M. Naci (1990), Farabi ve İbn Sina’da Kavram Anlayışı, MEB Yay., İstanbul 1990.
• Cebecioğlu, Ethem (2000), “Hoca Ahmed-i Yesevî”, Yesevîlik Bilgisi, MEB: Ankara, Al- tıntaş Hayrani (1986), Tasavvuf Tarihi, Ankara 1986.
• Dağ, Mehmet (1973), “İslam felsefesinde Aristocu zaman görüşü”, İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.XIX..
• El-Azîzî, es-Sirâcu'l-Munir, I, 39.
• Eraslan, Kemal (2000), “Hoca Ahmde Yesevî”, Yesevîlik Bilgisi, MEB yay., Ankara.
• Esin, Emel (1989), “Ahmed Yesevî Külliyesi”, TDVİA,C. II.
• Fahruddin Er-Râzi, Tefsir-i Kebir Mefâtihu’l-Gayb
• Gazalî, İmam, Kimyâ-yı Saâdet, Çelik Yayınları, İstanbul.
• Haklı, Şaban (2007) “İslam Felsefinde Mekân Ve Boşluk Tasavvurunun Kozmolojiye Tatbiki” Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2007/2, c. 6, sayı: 12.
• Hoca Ahmed Yesevî (2016), Dîvân-ı Hikmet, (Editör: Mustafa Tatcı),Ankara: Hoca Ah- med Yesevî Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi.
• İbn Sina, eş-Şifâ, Tabiiyyât I (tarihisiz-yersiz), (yay. İbrahim Medkur); Kitabu’ş-Şifâ, Fizik I (2004), (tercüme ve yayın Muhittin Macit ve Ferruh Özpilavcı), Litera Yay., İs- tanbul.
• İmam Nesefi, Nesefi Tefsiri.
• Kahveci, Kutsi, “Mutlak Zaman – Mekan Kavrayışı Üzerine” ( Newton’un Doğa Felse- fesinin Matematik İlkeleri Yapıtına Bir İlk Eleştiri) http://dusundurensozler. blogspot.com.tr/2007/11/mutlak-zaman-mekan-kavray-zerine_25.html /(7.10.2017) Kahveci, Kutsi:http://dusundurensozler.blogspot.com.tr/2007/11/mutlak-zaman mekan-kavray-zerine_25.html-20.05.2016)
• Kaya, Mahmut (1994), “Kindî, Ya‘kub b. İshak “ maddesi TDVİA cilt:26.
• Kindî (19914), Risâle fî hudûdi’l-esyâ ve rusûmihâ (Tarifler Üzerine), Felsefî Risâleler için- de, (tercüme eden Mahmut Kaya) içinde, İz Yay., İstanbul.
• Kindî, Risâle fî vahdâniyyeti’llah ve tenâhî cirmi’l-âlem (Allah’ın Birliği ve Âlemin Sonluluğu Üzerine), Felsefî Risâleler), (tercüme. Mahmut Kaya), İz Yay., İstan- bul.
• Köprülü, Fuad (1984), Türk Edebiyatından İlk Mutasavvıflar, beşinci basım, Diyanet yay., Ankara.
• Kurtubî, c. 2/4, 39.
• Newton, Isaac. (1952) “Mathematical Principles of Naturel Philosophy”, Chicago, IL: Encyclopaedia Britannica, Inc.
• Poyraz, Hakan (2006), “Yolun Ahlakı”, Bilgi,(13) / 2.
• Schimmel, Annemarie (2004), Tanrı’nın Yeryüzünüzdeki İşaretleri, İslam’a Görüngübilimsel Yaklaşım, çev. Ekrem Demirli, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Sözen, Kemal (2001), “Ebu’l-Berekât el-Bağdâdî’nin Zaman Teorisi”, Dinî Araştırmalar, C. IV, S. X, , Ankara. Syed, Ibrahim B., “Tasavvuf ve Kuantum fiziği”, (Çev.Ekrem Senai), http://www.derindusunce.org/2010/07/20/tasavvuf-ve-kuantum-fizigi/ (5.5.2017)
• Şafak, Yakup (1995), “Tasavvufî Şiirde Mecazî Anlatım”, VII. Mevlana Sempozyumu. Konya, 81.
• Tirmizî, Deavât 114.
• Topakkaya, Arslan (2012), “Zaman Kavramı Bağlamında Platon-Aristoteles Karşılaş- tırması”, FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 2012 Bahar, sayı: 13, s. 219- 231
• Türer, Osman (2000), “Türk Dünyasında İslam’ın Yerleşmesi ve Muhafazasında Sûfi Tarîkatlar ve Yesevî’nin Rolü”, Yesevîlik Bilgisi, MEB:Ankara.
• Uludağ, Süleyman (2007), Tasavvufun Dili-2, Manevi Haller, Mavi Yayıncılık İstanbul.
• Üstüner, Kaplan (2007), Divan Şiirinde Tasavvuf, Birleşik Kitapevi, Ankara, 292.
• Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir.
• Yazıcı, Nesimi (2001), “Hoca Ahmed Yesevî Döneminde Türk-İslam Kültürünün Olu- şumu ve Gelişimi Üzerine Bazı Düşünceler”, Yesevîlik Bilgisi, MEB: Ankara,68. İnternet Kaynakça
• http://www.webhatti.com/konu/kuranda-zaman-kavrami.164185/ (9.6.2017)
• http://www.forumunuz.com/felsefe-ve-sosyoloji/85191-mutlak-zaman-mekan- kavrayisi-uzerine.html(4.10.2017)
• http://felsefeokuma.blogspot.com.tr/p/mheidegger.html (31.5.2016)