İstanbul ili Başakşehir İlçesi Mevcut Yapıların Deprem Riskinin Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 3, 1133 - 1163, 15.09.2025

Volkan Ergen , A. Can Zülfikar , Samet Kılıç

https://doi.org/10.31466/kfbd.1636978

Öz

Kamu güvenliğinin ve sürdürülebilir kentsel büyümenin sağlanması için yeni yerleşim bölgelerindeki binaların sismik risk değerlendirmesinin yapılması çok önemlidir. Başakşehir ilçesi İstanbul’da yeni yerleşimlerin önemli bir yoğunlukta olduğu bir yerdir. Bu çalışmada ilçe içerisinde iki pilot bölge seçilerek ilçenin tamamı senaryo deprem tehlikesi ve hasar tahmin analizine tabi tutulmuştur. Çalışma kapsamında senaryo depremi olarak, Marmara bölgesini etkileyen 4 tarihi deprem ve 1 aletsel deprem seçilmiş ve öngörülen deprem hasar analizleri yapılmıştır. İlk adımda, Başakşehir pilot bölgelerindeki yapı envanteri verilerinin derlenmiştir. Bu işlem için saha araştırması yapılmış ve ilgili kurum ve kuruluşlardan yapı ruhsatı alınarak hem pilot bölgelerin bina envanteri hem de Başakşehir ilçesinin bina envanteri elde edilmiştir. İkinci aşamada elde edilen yapı envanteri coğrafi bilgi sistemi programı QGİS’e aktarılmıştır. Bu işlemin ardından deprem hasar analizini yapan Earthquake Loss Estimation Routine (ELER) programı kullanılarak çeşitli bölgeler için tahmini deprem hasar analizleri hesaplanmıştır. Yapılan analizler sonucunda son aşamada araştırma bölgelerinde meydana gelen hasarların dağılımı aktarılmış ve bölgeler arası karşılaştırmalar yapılarak değerlendirmeler üretilmiştir. Sonuç olarak, deprem senaryolarında yeni kentlerin daha iyi performans gösterdiği ortaya çıkmıştır. Bu çalışma ile İstanbul ilinin diğer ilçelerindeki yapıların deprem sonrası hasar tahminlerinin yapılacağı ilave bilimsel çalışmalara katkı sağlanabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Deprem hasar analizi , Earthquake loss estimation routine (ELER) , HAZUS sınıflandırması , Sismik risk değerlendirmesi

The Evaluation of Earthquake Risk of Existing Buildings in Başakşehir District of Istanbul Province

Öz

In order to ensure public safety and sustainable urban growth, it is imperative that existing buildings in new residential districts have their seismic risk evaluated. Başakşehir district is a place where new settlements are significantly dense in Istanbul. In this study, two pilot regions were selected within the district and the entire district was subjected to scenario earthquake hazard and damage estimation analysis. Four historical earthquakes and one instrumental earthquake that affected the Marmara region were chosen as scenario earthquakes and predicted earthquake damage analyses were conducted as part of the study. The initial step involved compiling the structure inventory data in the Başakşehir pilot districts. Both the building inventory of the pilot regions and the building inventory of the Başakşehir district were updated through field research for this procedure and the acquisition of building licenses from pertinent institutions and organizations. The building inventory obtained in the second stage was transferred to the geographic information system program QGİS. After this procedure, the Earthquake Loss Estimation Routine (ELER) program, which carries out earthquake damage analysis, was used to compute the estimated earthquake damage analyses for the various regions. The distribution of damage that occurred in the research regions was transferred at the final stage as a consequence of the analysis that was conducted, and assessments were produced using comparisons between the regions. Consequently, it was shown that the new settlements performed better for earthquake scenarios. This study can contribute to additional scientific studies that will estimate post-earthquake damage to existing structures in other districts of Istanbul.

Anahtar Kelimeler

Earthquake damage analysis , Earthquake loss estimation routine (ELER) , HAZUS classification , Seismic risk assessment

Kaynakça

• Ambraseys, N. N., & Jackson, J. A. (1998). Faulting associated with historical and recent earthquakes in the Eastern Mediterranean region. Geophysical Journal International, 133(2), 390-406.
• Askan, A, Ugurhan, B., Ün, E.M., Erberik, M.A., (2011, Ekim) Batı Marmara Bölgesi İçin Alternatif Yöntemlerle Deprem Hasar ve Kayıp Tahmini Çalışmaları. 1. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, Ankara, Türkiye.
• Barış, Ş., Zülfikar, A. C., Korkmaz, M., Tunç, S. (2023). Akıllı Şehirlerde Afet Riski Azaltılması Uygulamaları. Şura Akademi, (2), 27-41.
• Boore, D. M., Joyner, W. B., and Fumal, T. E. (1997). Equations for estimating horizontal response spectra and peak acceleration from western North American earthquakes: A summary of recent work. Seismological Research Letters, 68(1), 128-153.
• Chiou, B.S.J. and Youngs, R.R. (2008). An NGA Model for the Average Horizontal Component of Peak Ground Motion and Response Spectra. Earthquake Spectra, 24, 173-215. https://doi.org/10.1193/1.2894832.
• ELER, (2010) Deprem Kayıp Tahminleri Yazılımı, Teknik Kılavuz. Kandilli Rasathanesi Deprem Araştırma Enstitüsü, Boğaziçi Üniversitesi, Türkiye.
• Erberik, M. A., and Elnashai, A. S. (2004). Fragility analysis of flat-slab structures. Engineering Structures, 26(7), 937-948.
• Ergen, V., (2017). Yeni Yerleşim Bölgelerindeki Mevcut Yapıların Deprem Riskinin Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gebze Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli.
• FEMA, (2005). Improvement of Nonlinear Static Seismic Analysis Procedures. FEMA 440. Federal Emergency Management Agency 440: 392, Washington DC, USA.
• FEMA, (2012). Multi-Hazard Loss Estimation Methodology, Earthquake Model: Hazus-MH 2.1 User Manual. 863, USA.
• Godschalk, D. R. (2003). Urban hazard mitigation: Creating resilient cities. Natural Hazards Review, 4(3), 136-143.
• Gulati, B., (2006). Earthquake Risk Assessment of Buildings: Applicability of HAZUS in Dehradun. Master Thesis, National Remote Sensing Agency (NRSA) India.
• Gülay, F.G., Bal, I.E., and Gökçe, T. (2008). Correlation between detailed and preliminary assessment techniques in the light of real damage states. Journal of earthquake engineering, 12 ( 1 ) : 129 – 139.
• Gülay, F.G., Bal, I.E., Gökçe, T. and Çelik, N. (2010). Field applications of P25 preliminary assessment method for identifying the collapse vulnerability of existing RC structures: 9th International Congress on Advances in Civil Engineering. Trabzon, Karadeniz Technical University.
• Gülay, F.G., Gökçe, T., and Bal, I.E. (2010). Parametric study on seismic performance of an existing RC building. Advances and Trends in Structural Engineering, Mechanics and Computation, 2010/8/16 313.
• HAZUS, (2012). Hazus–MH 2.1: Technical Manual. Federal Emergency Management Agency: 718, USA.
• İBB, (2009). İstanbul’un Olası Deprem Kayıpları Tahminlerinin Güncellenmesi İşi (İstanbul Deprem Senaryosu Yönetici Özeti). Deprem ve Zemin İnceleme Müdürlüğü, İBB, İstanbul, Türkiye.
• İTÜ, (2023). 6subat_2023_deprem_nihai_raporu. İTÜ, İstanbul, Türkiye.
• Kalafat, D., Zülfikar, A. C., and Akcan, S. O. (2021). Seismicity of Turkey and Real-Time Seismology Applications in Determining Earthquake Hazard. Academic Platform Journal of Natural Hazards and Disaster Management2 (2), 96-111, 2021 DOI: 10.52114/apjhad.1039670.
• Kale, Ö., (2017). A Study Depending on the Probabilistic Seismic Hazard Analyses for Design Spectrum Parameters. Technical Journal of Turkish Chamber of Civil Engineers, 28(4): 8077–8103.
• Kılıç, S. (2024). Deprem Yalıtımlı Tank Tasarımında Yönetmeliklerin Doğrusal Olmayan Analiz Prensiplerinin İrdelenmesi. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 14(2), 551-575. https://doi.org/10.31466/kfbd.1385764
• Kılıç, S., Akbaş, B., and Zülfikar, A. C., (2021,October). The evaluation of Seismic Behavior of Broad Tanks Subject to Strong Ground Motions Scaled with Different Approaches: 6th International Conference on Earthquake Engineering and Seismology. Gebze, Gebze Technical University.
• Kılıç, S., Akbaş, B., Paolacci, F., and Shen, J., (2022). Seismic Behavior of Liquid Storage Tanks with 2D and 3D Base Isolation Systems. Structural Engineering and Mechanics, 83 (5), 627-644. doi:10.12989/sem.2022.83.5.627
• Kılıç, S., Akbaş, B., Uçkan, E., ve Çakır, F., (2021, Haziran). Endüstriyel Yapılarda Yatay Geniş Tanklar ile Dikey Narin Tankların Deprem Esnasındaki Davranışlarının ve Farklı Sismik Yalıtım Sistemleriyle Tasarımlarının İrdelenmesi. 9. Ulusal Deprem Mühendisliği Konferansı. İstanbul: Türkiye.
• Kılıç, S., (2015). The Investigation of the 25 Percent Rule in Concentrically Brace Frame Dual System with Special Moment Frame. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kılıç, S., (2025, Mayıs). Sıvılara Temas Eden Mevcut Yapıların Beton Çatlak Genişliklerinin Sınırlandırılması ve Güçlendirilmesi. 11. Ulusal Beton Kongresi. Erzurum: Türkiye.
• Koçer, M., Öztürk, O., ve Ünal, A., (2020, Aralık) Comparison of TEC 2018 and TEC 2007 according to İzmir Earthquake Acceleration Record. IES’20 International Engineering Symposium, İzmir, Türkiye.
• KOERİ, (2023). 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş- Gaziantep Türkiye M7.7 Depremi Raporları. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Konukcu, B., Karaman, H., and Şahin, M., (2016). Building Damage Analysis for the Updated Building Data set of Istanbul. Natural Hazards, 84(3): 1981.
• Kundak, S. (2008). İstanbul’da Deprem Riski Analizi. İTÜ dergisi/a, 6: 37–46.
• Lom, N., Ülgen, S. C., Sakinç, M., and Şengör, A. C. (2016). Geology and stratigraphy of Istanbul region. Geodiversitas, 38(2), 175-195.
• NORSAR, (2015). Technical Manual, SELENA. “SELENA v6.5.” : 1–109, Norway.
• Priestley, M. J. N., Calvi, G. M., and Kowalsky, M. J. (2007). Displacement-based seismic design of structures. IUSS Press.
• QGİS, (2017). “QGIS 3D for Open-Source Digital Twins.” QGIS Geliştirme Takımı.
• Schmidt, J., Matcham, I., Reese, S., et al. (2011). Quantitative multi-risk analysis for natural hazards: A framework for application. Natural Hazards, 58(3), 1169-1192.
• Seed, H. B., and Idriss, I. M. (1982). Ground motions and soil liquefaction during earthquakes. Monograph Series, Earthquake Engineering Research Institute.
• TBDY. (2018). “Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği”, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ankara.
• TDY-2007. (2007). "Deprem bölgelerinde yapılacak binalar hakkında yönetmelik." T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Deprem Araştırma Dairesi.
• Tekin, S., Okuyan, A. S., and Zülfikar, A. C. (2022). Kocaeli İline Ait Yapılaşma Değişiminin Uzaktan Algılama Yöntemleriyle Değerlendirilmesi. Resilience Journal, 6(1), 2022, (163-169) ISSN: 2602-4667 DOI: 10.32569/resilience.1106481.
• Ürekli, F., (2010). Osmanlı Döneminde İstanbul’da Meydana Gelen Afetlere İlişkin Literatür. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 16(İstanbul Tarihi Sayısı): 101– 30.
• URL-1, (2020). http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33730 (Erişim Tarihi: 7/05/2020).
• URL-2 , (2025). https://www.google.com/maps (Erişim Tarihi: 30/01/2025).
• Utkucu M., (2011). Marmara Bölgesinde (KB Türkiye) Depremsellik ve Deprem Tehlikesi Üzerine Bir Tartışma A Discussion on the Seismicity and Seismic Hazard of the Marmara Region. Yerbilimleri, 32(3): 187–212.
• Yadollahi, M., Azlan, A., and Rosli Z. (2012). Seismic Vulnerability Functional Method for Rapid Visual Screening of Existing Buildings. Archives of Civil Engineering58(3): 363–77.
• Yaltırak, C., Erturaç, M. K., Tüysüz, O., ve Saki K. (2003, Mayıs). Marmara Denizinde Tarihsel Depremler: Yerleri, Büyüklükleri, Etki Alanları ve Güncel Kırılma Olasılıkları. İTÜ Avrasya Yerbilimleri Enstitüsü IV. Kuaterner Çalıştayı: 174–80. İstanbul, Türkiye.
• Yeh, H. C., Loh, C.H., and Tsai, K.C., (2006). Overview of Taiwan Earthquake Loss Estimation System. Natural Hazards, 37: 23–37.
• Zülfikar, C., Fercan, O.Z., Tunç, S., and Erdik, M., (2017). Real-Time Earthquake Shake, Damage and Loss Mapping for Istanbul Metropolitan. Earth, Planets and Space, 69:9, DOI:10.1186/s40623-016-0579-x