Kelkit Vadisi’nde Ceviz Yetiştiriciliğine Uygun Alanların Tespitinde Coğrafi Bilgi Sistemlerinin (CBS) Kullanımı: Giresun İli Şebinkarahisar İlçesi Örneği

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 561 - 582, 15.06.2023

Bahadır Atmaca , Mustafa Cüce

https://doi.org/10.31466/kfbd.1241570

Öz

Bu çalışmada, Kelkit Vadisi sınırları içerisinde bulunan ve ceviz üretiminde önemli bir yere sahip olan Şebinkarahisar ilçesinde ceviz yetiştiriciliğine uygun alanların coğrafi bilgi sistemleri (CBS) kullanılarak belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, ArcGIS-ArcMap 10.3 programı kullanılarak Giresun ili Şebinkarahisar ilçesinin yükselti, eğim, bakı, büyük toprak grupları, arazi kullanım kabiliyet sınıfı ve toprak derinliği haritaları oluşturulmuş ve alan hesaplamaları yapılmıştır. İlçenin ceviz yetiştiriciliğine uygunluk haritasının yapımı için 750-1.700 m aralığında yükselti, % 0-6 ve % 6-20 arası eğim, kuzey bakı ve güney bakı grupları (kuzey, kuzeybatı, kuzeydoğu, doğu, güney, güneybatı, güneydoğu ve batı) arazi özellikleri olarak değerlendirmeye alınmıştır. Bununla beraber büyük toprak gruplarından alüvyal, kahverengi, gri kahverengi podzolik, kolüvyal, kahverengi orman ve kireçsiz kahverengi orman toprakları, arazi kullanım kabiliyet sınıflarından I., II., III. ve IV. sınıf araziler ile derin ve orta derin topraklar da değerlendirme kriteri olarak kullanılmıştır. Sonraki aşamada, ilçede ceviz yetiştiriciliği için belirlenen değerlendirme kriterleri göz önünde bulundurularak arazi ve toprak özellikleri haritaları ArcGIS-ArcMap 10.3 programında çakıştırılmış ve ceviz yetiştiriciliğine uygunluk haritası oluşturulmuştur. Yapılan analizlerin neticesinde Şebinkarahisar ilçesinde 159,695 km2 yüzölçümüne sahip alan ceviz dikimi için uygun bulunmuştur. Ceviz dikimine uygun bulunan alanlardaki toprakların pH, tuz, kireç, organik madde, bitki besin elementleri ve tekstür analizlerinin yapılması önemlidir. İlçede ceviz için yeni yapılacak çalışmalarda su kaynaklarına yakın alanların değerlendirilmesinin faydalı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ceviz, Kelkit Vadisi, CBS, Yer Seçimi, Şebinkarahisar

The Use of Geographic Information Systems (GIS) in Determining the Areas Suitable for Walnut Cultivation in Kelkit Valley: Giresun Province Şebinkarahisar District Sample

Öz

In this study, determination of the areas suitable for walnut cultivation in Şebinkarahisar district, which is located within the borders of Kelkit Valley and has an important place in walnut production, by using geographical information systems (GIS) is aimed. For this purpose, elevation, slope, aspect, great soil groups, land use capability class and soil depth maps of Şebinkarahisar district of Giresun province were created using ArcGIS-ArcMap 10.3 program, and area calculations were also made. For the construction of the map of the suitability of the district for walnut cultivation, the elevation in a range of 750-1.700 m, the slope between 0-6% and 6-20%, the northern and southern aspect groups (north, northwest, northeast, east, south, southwest, southeast and west) were considered as the characteristics of land. However, alluvial, brown, gray-brown podzolic, colluvial, brown forest and non calcic brown forest soils from great soil groups, class I, II, III and IV lands from land use capability classes and deep and medium deep soils were also used as evaluation criteria. In the next stage, land and soil characteristics maps were overlapped in ArcGIS-ArcMap 10.3 program by considering the evaluation criteria determined for walnut cultivation in the district and a map of suitability for walnut cultivation was created. As a result of the analyzes, the lands with a total area of 159,695 km2 in Şebinkarahisar district was found suitable for walnut planting. It is important to analyze pH, salt, lime, organic matter, plant nutrients and texture of the soils in the areas found suitable for walnut planting. It is considered that it will be useful to evaluate the areas close to water sources in new studies to be conducted for walnuts in the district.

Anahtar Kelimeler

Walnut, Kelkit Valley, GIS, Location Selection, Şebinkarahisar

Kaynakça

• Acar, C., Var, M., ve Altun, L. (2001). Trabzon ve yöresinin kayalık ortamlarında yetişen örtü bitkileri üzerine ekolojik bir araştırma. Ekoloji Çevre Dergisi, 11(41), 20-28.
• Akça, Y. (2001). Ceviz yetiştiriciliği. Tokat: Arı Ofset Matbaası, 356 s.
• Akça, Y. (2021). Ceviz yetiştiriciliği el kitabı (Birinci baskı). Ankara: Uyum Ajans, 315 s.
• Anonim, (1987). Türkiye genel toprak amanajman planlaması (Toprak koruma ana planı). Ankara: T.C. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Havza Islahı ve Göletler Daire Başkanlığı, 105 s.
• Anonim, (2016a). Ceviz eylem planı 2012-2016. Ankara: T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Ağaçlandırma Dairesi Başkanlığı, 44 s.
• Anonim, (2016b). Tunceli ceviz yetiştiriciliği raporu & yatırım rehberi. Tunceli: Fırat Kalkınma Ajansı, 36 s.
• Anonim, (2020). Giresun İli 1/25000 Ölçekli Büyük Toprak Grubu Haritası. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Tarım Reformu Genel Müdürlüğü, Toprak Etüt ve Planlama Çalışma Grubu Verileri, Ankara / Türkiye.
• Anonim, (2021). Türkiye Mülki İdare Sınırları Verileri. T.C. Milli Savunma Bakanlığı, Harita Genel Müdürlüğü, Ankara / Türkiye, https://www.harita.gov.tr/urun/turkiye-mulki-idare-sinirlari/232 (Erişim Tarihi: 11 Kasım 2021).
• Anonim, (2022). Giresun Meteoroloji İstasyon Müdürlüğü Verileri. T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Giresun / Türkiye.
• Atmaca, B. (2021, December). Bazı arazi özelliklerinin coğrafi bilgi sistemleri ile belirlenmesi ve tarım açısından değerlendirilmesi: Giresun ili Şebinkarahisar ilçesi örneği. ISPEC 8th International Conference on Agriculture, Animal Sciences and Rural Development, Proceedings Book: (pp. 830-846). Bingöl: Bingöl University, Turkey. (24-25 December 2021).
• Banger, G. (2000). Türkiye Ulusal Bilgi Sistemi, Genel Esaslar. T.C. Başbakanlık, İdareyi Geliştirme Başkanlığı Yönetim Bilişim Sistemi Merkezi, Ankara / Türkiye. https://www.hssgm.gov.tr/content/documents/belgeler/T%C3%BCrkiye%20Ulusal%20Bilgi%20Sistemi%20Esaslar%C4%B1.pdf (Erişim Tarihi: 21 Temmuz 2022).
• Bayazıt, S., Çalışkan, O., ve Kılıç, D. (2020). Yükseltinin Chandler ceviz çeşidinde meyve kalite özelliklerine etkisi. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi (GBAD), 9(2), 124-132.
• Cüce, M. (2020). Incidence of aflatoxins, ochratoxin A, zearalenone, and deoxynivalenol in food commodities from Turkey. Journal of Food Safety, 40(6), e12849.
• Çepel, N. (1995). Orman ekolojisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayın No: 3886, Sosyal B.M.Y.O. Yayın No: 433, 536 s.
• Çorumlu, M. S. (2017). İskilip ceviz envanter çalışması. Bahçe, 46(Özel Sayı 2), 325-329.
• Delibaş, L., Bağdatlı, M. C., ve Danışman, A. (2015). Topoğrafya ve bazı toprak özelliklerinin coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ortamında analiz edilerek ceviz yetiştiriciliğine uygun alanların belirlenmesi: Tekirdağ ili Merkez köyleri örneği. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi (GÜFBED), 5(1), 50-59.
• Doğan, H. M. (2009). Mineral composite assessment of Kelkit River Basin in Turkey by means of remote sensing. J. Earth Syst. Sci. 118(6), 701-710.
• DPT, (2001). Sekizinci beş yıllık kalkınma planı. Bilişim teknolojileri ve politikaları özel ihtisas komisyonu raporu. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı, 49 s.
• Erbaş, Y. S. (2019). Büyükliman Havzasında ceviz dikimi için uygun alanların tespitinde coğrafi bilgi sistemlerinin katkısı: Tonya ilçesi örneği. Uluslararası Anadolu Ziraat Mühendisliği Bilimleri Dergisi (UAZİMDER), 1(4), 33-36.
• Everest, T., Akbulak, C., ve Özcan, H. (2011). Arazi kullanım etkinliğinin değerlendirilmesi: Edirne ili Havsa ilçesi örneği. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 26(3), 251-257.
• Kadakoğlu, B., Bayav, A., ve Karlı, B. (2022). Türkiye’de ceviz üretim projeksiyonu ve rekabet gücü analizi. Meyve Bilimi, 9(1), 8-15.
• Kandilli, M., Kazankaya, A., ve Doğan, A. (2021). Ceviz (Junglas regia L.) yetiştiriciliğinde CBS teknikleri kullanılarak mekânsal karar destek sistemi (MKDS) geliştirilmesinde Çatak-Van (Türkiye) örneği. Euroasia Journal of Mathematics, Engineering, Natural & Medical Sciences, 8(17), 58-79.
• Karadağ, H., Yıldız, K., ve Doğan, H. M. (2021). Determination of suitable areas for organic production in Kelkit basin and mapping by geographical information systems. Turkish Journal of Food and Agriculture Sciences, 3(1), 7-12.
• Karadeniz, T., ve Şişman, T. (2015). Giresun Şebinkarahisar cevizleri. Ankara: ÜÇM Yayınları, 151 s.
• Ötken, M., ve Erdem, T. (2022). Damla sulama uygulamalarının ceviz bahçelerinde toprak tuzluluğuna etkisinin belirlenmesi. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi, 10(1), 34-43.
• Özşahin, E. (2015). Şehir ve toprak arasındaki ilişkinin coğrafi yaklaşımla incelenmesi: Tekirdağ şehri örneği. Turkish Studies, 10(3), 733-758.
• Özyazıcı, M. A., Dengiz, O., Aydoğan, M., Bayraklı, B., Kesim, E., Urla, Ö., Yıldız, H., ve Ünal, E. (2016). Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi tarım topraklarının temel verimlilik düzeyleri ve alansal dağılımları. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 31(1), 136-148.
• Susam, T., ve Oğuz, İ. (2006). CBS ile Tokat ili arazi varlığının eğim ve bakı özelliklerinin tespiti ve tarımsal açıdan irdelenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(1), 67-74.
• Sümbül, A., ve Yıldız, E. (2019, June). Orta Kelkit Havzasının meyvecilik potansiyeli açısından analizi. 3rd International UNIDOKAP Black Sea Symposium “Sustainable Agriculture and Environment”, Symposium Book: (pp. 760-764). Tokat: Tokat Gaziosmanpaşa University, Türkiye. (21-22-23 June 2019).
• Sütyemez, M. (2015). Türkiye nin en önemli ceviz merkezi Kahramanmaraş’ta “ceviz yetiştiriciliği”. Bitkisel Üretimde Kahramanmaraş, Kahramanmaraş’ta tarım ve yaşam, 4, 8-9.
• TÜİK, (2022a). Bitkisel Üretim İstatistikleri 2021. Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara/Türkiye, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr (Erişim Tarihi: 08 Eylül 2022).
• TÜİK, (2022b). Şebinkarahisar İlçesinin 2021 Yılı Bitkisel Üretim İstatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara/Türkiye, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr (Erişim Tarihi: 22 Aralık 2022).
• USGS, (2022). DEM Data (SRTM 1 Arc-Second Global/~30 meters). Available from URL: https://earthexplorer.usgs.gov/ (Date of Access: 29 July 2022).
• Uzun, A., ve Paris, K. (2013). Kayseri ilinde ceviz (Juglans regia L.) seleksiyonu. Yüksek Lisans Projesi Sonuç Raporu, T.C. Erciyes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi, Kayseri.
• Vahdati, K., Bavani, A. R. M., Khosh-Khui, M., Fakour, P., ve Sarikhani, S. (2019). Applying the AOGCM-AR5 models to the assessments of land suitability for walnut cultivation in response to climate change: A case study of Iran. PLoS ONE, 14(6), e0218725.
• Yılmaz, G. (2006). Şehir coğrafyası açısından Şebinkarahisar. Yüksek Lisans Tezi, T.C. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.